In stilte genieten: de lockdown gaf ons rust en die deed ons goed

Bruiloften die niet doorgingen. Welgeteld nul 'gepakte' festivals. Heel veel gemiste verjaardagen en het aantal kroegavonden is op een treurige twee handen te tellen. Maar naast dit misgelopen sociale vermaak en – nog vele malen erger: de vele zieken en doden – heeft corona en de daardoor ingestelde intelligente lockdown ook geleid tot iets moois: stilte.

Nederland ging slot. Mensen bleven thuis dus geen herrie uit de kantoortuin meer. Auto’s bleven voor de deur staan en de vliegtuigen bleven aan de grond. Ineens was er ruimte voor andere geluiden: een ruisende boom, een zingende vogel, een gitaarspelende buurman. Die stilte en nieuwe geluiden werden massaal omarmd, zo blijkt uit een peiling onder ruim 1300 volgers van Psychologie Magazine op sociale media - voornamelijk vrouwen van boven de 30, dus niet representatief voor heel Nederland - naar de stiltebeleving tijdens de lockdown.

Bijna driekwart voelde zich rustiger en ontspannen door de rust die de lockdown met zich meebracht. Dertig procent zag zijn of haar humeur verbeteren door de rust en nog eens 30 procent kon zich beter concentreren. Bovendien meldde ruim een kwart van de respondenten dat ze beter sliepen én meer energie hadden.

Dat die rust als geroepen kwam, blijkt uit eerder onderzoek dat Psychologie Magazine toevalligerwijs in februari van dit jaar uitvoerde onder een representatieve groep Nederlanders. Daaruit bleek namelijk dat de gemiddelde Nederlander snakte naar meer stilte: een derde gaf aan meer stilte in zijn leven te willen. En van de respondenten jonger dan 35 jaar was dat zelfs de helft.

Onbewust uitputtend 

"De resultaten uit beide onderzoeken verbazen me totaal niet", zegt Sterre van Leer, hoofdredacteur van Psychologie Magazine. "Het is een bevestiging van wat we al vermoedden. We weten uit onderzoek dat omgevingsgeluid enorm belastend is voor je gezondheid en je concentratie, wat een toenemend probleem is in dit drukke dichtbevolkte land. Als al dat geluid in een keer wegvalt, merk je eigenlijk pas hoeveel herrie er normaal gesproken is."

Dat ervaart Van Leer zelf ook, die voor de corona-lockdown gewend was op een rumoerige redactie te werken en thuis de geluiden van de snelweg te horen. En wat te denken van rinkelende trams of het geroezemoes van volle terrassen? "Die mist van vervelende geluiden is onbewust uitputtend. Met het wegvallen van die herrie, begon ik ineens allerlei andere geluiden te horen. Gezoem van hommels. En het geritsel van de motregen die op het dak viel. Ook ik heb die geluiden als erg positief ervaren", zegt Van Leer.

Het opmerkelijke is dat we aan de meeste geluiden, zoals verkeers- en kantoortuingeluiden, zo gewend zijn dat ze pas opvallen als ze er niet meer zijn. "Vergelijk het maar eens met een afzuigkap", zegt Van Leer. "Als die een tijdje aanstaat en je zet ‘m vervolgens uit, merk je pas het verschil en de opluchtende stilte. Onze hersenen kunnen die ruis wegfilteren waardoor we er niet bewust door worden gestoord, maar dat wegfilteren kost ons wel continue inspanning."

"Je zou kunnen zeggen dat in de lockdown de afzuigkap boven Nederland is uitgegaan", zegt Van Leer. Dat daarvoor geen oorverdovende stilte maar andere geluiden voor in de plaats kwamen, is maar goed ook, zegt Tjeerd Andringa, universitair hoofddocent auditieve cognitie aan de Rijksuniversiteit Groningen in Psychologie Magazine.

Rust in de stad 

"Je akoestische omgeving wordt rijker. Je hoort vogels fluiten, het geneurie van een kind drie tuinen verder en je vangt flarden op van iemand die piano speelt. Deze subtiele omgevingsgeluiden maken ons rustig. Het zijn indicatoren voor veiligheid. Als we vogels horen zingen en een kind horen lachen, krijgt ons brein een seintje dat de kust veilig is. Een evolutionair principe", aldus Andringa.

Stadspsycholoog Sander van der Ham was al een tijdje – samen met stadsmaker Martine Sluijs – onderzoek aan het doen naar de 'stille plekken in stedelijk gebied' toen de coronacrisis ook in ons land uitbrak. "We constateerden dat steden steeds dichter werden. Dat de plekken die eerst groen en vrij waren, ineens werden bebouwd. Maar wat betekent dat voor de rust in de stad die we ook nodig hebben?"

Met zijn onderzoek 'De Stille Stad' wil Van der Ham antwoord op de vraag hoe we tot rust komen in de stad en hoe je bij het ontwerp van een gebied rekening kan houden met plekken waar je ook 'uit' kan staan. Volgens Van der Ham zijn we ons in de intelligente lockdown pas echt gaan realiseren dat er veel irritante geluiden zijn in een stad. "Ook al houd ik van de reuring van de stad, die rust was toch wel zeer aangenaam. Bovendien, die rust kun je vervolgens niet meer 'ont-ervaren'."

Aan de andere kant, zegt de stadspsycholoog, gingen door de corona-stilte ons ineens andere irritante geluiden opvallen. "Zoals een luidruchtige buurman bijvoorbeeld. We hoorden van gemeenten dat er in de lockdown veel meer meldingen van geluidsoverlast door buren waren gedaan."

Bekende buur = stillere buur

Dat blijkt ook uit de peiling van Psychologie Magazine: acht procent van de respondenten gaf aan 'meer onprettige geluiden', waaronder klussende buren, te horen toen de stilte over het land viel. Hoofdredacteur Van Leer: "Daar is een oplossing voor: leer je buren beter kennen. Uit onderzoek weten we dat hoe beter we onze buren kennen, hoe minder last we hebben van typische buurgeluiden. Als jij je buur goed kent en daardoor de situatie waarin zij leven, dan stoort het huilen van hun dochtertje of het heen en weer lopen op de trap ook minder."

Dus mocht het alsnog komen tot een totale lockdown, hier alvast een advies: leer je buur (nog) beter kennen.