Pieken, dalen en driedubbele loopings: welkom in de coronacoaster

Hoewel de dagen steeds meer samenklonteren in een grijze brij van Zoomcalls, ommetjes en belletjes met vrienden, lijkt het contrast tussen de emoties die op dagelijkse basis over me heen walsen steeds groter. Ervaar ik het ene moment intens geluk door een verdwaalde zonnestraal tijdens een pauzewandeling, wordt m’n gemoed het volgende moment bruut de andere kant op geslingerd en grijpen de verplichtingen en coronagerelateerde appjes me bij de keel. Merkwaardig, die emotionele achtbaan, maar ik blijk - gelukkig - niet de enige. Samen met vriendinnen en huisgenoten beleef ik eureka-momenten als we het hebben over de onvoorspelbaarheid waarmee gelukshormonen al dan niet door ons lijf gieren. Urban Dictionary heeft zelfs al een toepasselijke term voor het fenomeen opgeworpen: de coronacoaster.

Dat woord spreekt tot de verbeelding: soms zouden die emotionele kronkels, loopings en steile afdalingen in Slagharen niet misstaan. Ik ben altijd al een tikkeltje chaotisch geweest, maar de laatste maanden voelt het steeds meer of ik de regie uit handen heb moeten geven. Alsof ik teugelloos meebeweeg met de wisselvalligheid van het coronatij. Trainer en psycholoog Dieuwertje van de Meeberg helpt me mijn roerige binnenwereld te begrijpen en geeft duidelijk advies: “Vergeet alsjeblieft niet dat we ons nog steeds in een abnormale situatie bevinden.”

Ongecontroleerd optakelen en omlaaggaan

Dat kan wel zo zijn, maar na een jaar dezelfde onzekerheid, machteloosheid en sociale isolatie begint de huidige noodsituatie daadwerkelijk steeds meer op de nieuwe norm te lijken. Voor hoelang nog, dat weten we niet. Die onvoorspelbare toekomst knaagt, bij de een hardnekkiger dan bij de ander. “We staan al maanden collectief in de overlevingsstand. Met de steeds grotere beperkingen vanuit de regering wordt de ruimte om autonomie uit te kunnen oefenen op het eigen leven alsmaar kleiner”, legt Van de Meeberg uit. Mensen gaan nu eenmaal ontzettend lekker op controle, of in elk geval de schijn ervan, en aan die oerbehoefte wordt nu getornd. Dit speelt zelfs mij parten, terwijl ik normaal toch goed gedij op een ritme waarbij ik ‘s ochtends niet weet wat de avond zal brengen.

Normaliter teren we op het houvast dat we zorgvuldig hebben aangebracht in ons bestaan: werk, relaties met vrienden, familie en geliefden, de sportvereniging, zingeving, je reguliere dagelijkse beslommeringen. “Dat noodzakelijke fundament is bij veel mensen aangetast, op welke manier dan ook. Het verplichte thuiswerken, de afwezigheid van sociale aangelegenheden, het verlies van een baan of ziekte van jezelf of een naaste zijn stuk voor stuk factoren die je leven - in meer of mindere mate - op z’n kop zetten, maar waar je vrijwel geen invloed op hebt. Daar moet je mee leren omgaan en dat is lastig”, vertelt Van de Meeberg.  “Gelukkig”, vervolgt ze, “zijn mensen van nature hartstikke veerkrachtig. Daar kan het afgelopen jaar van getuigen.”

Je vliegt een keer door de bocht

Die flexibiliteit springt voor ons in de bres wanneer scholen langer dicht blijven en ouders genoodzaakt zijn tot thuisonderwijs, of wanneer de avondklok wordt verlengd en de mogelijkheid om vrienden te zien nóg verder wordt ingeperkt. Maar ook onze veerkracht kent grenzen en die komen in de huidige situatie duidelijk aan het licht. Als een elastiekje dat langzaam wordt uitgerekt: in het begin gaat dat makkelijk, maar op een gegeven moment geeft het rubber minder soepel mee totdat het plots terugspringt. Of knapt. De rek is eruit. Zo gaat het ook bij mensen: “Dat zijn de momenten dat de realisatie de controle kwijt te zijn als een klap aankomt en je somberder wordt. Dat is hartstikke normaal: zonder perspectief op iets beters wordt je veerkracht op de proef gesteld. En dus laveer je tussen moedeloosheid en optimisme”, verheldert Van de Meeberg.

Dat verklaart mijn meanderende gemoed van de afgelopen maanden. Het voelt als een gigantische opluchting om de stemmingswisselingen eindelijk te kunnen duiden, maar Van de Meeberg waarschuwt: “Het is ook een valkuil om je gevoelens, gedachten en ideeën aan één stuk door te analyseren. We verliezen uit het oog dat emoties er soms ook gewoon mogen zijn - zonder oordeel of label.” Die neiging om je grijze massa constant in beweging te houden, is volgens Van de Meeberg mogelijk op zichzelf een van de drijvende krachten achter de coronacoaster. “Die beruchte ballen in de lucht houden vraagt veel van je ratio. Zo zijn we getraind. Zeker nu externe prikkels steeds schaarser worden, compenseert je brein dat tekort met mentale sensaties. Die balans tussen beide moet hervonden worden en ook dat kan resulteren in een onrustigere staat van zijn”, vertelt ze.

Overgave aan de g-krachten

Toen Nederland werd overvallen door hevige sneeuwval en het eentonige straatbeeld kortstondig werd bekleed met een glinsterende witte deken, zwengelde dit bij veel mensen de motivatie aan eropuit te trekken en iets van hun dag te maken. Een letterlijke frisse wind. “Onze saaie vertrouwde omgeving kreeg ineens een complete make-over: een externe prikkel van jewelste. Even werd die zoekgeraakte balans hersteld. Zo zie je maar hoeveel dat uitmaakt”, verklaart Van de Meeberg.

Daarmee wil ze nog maar eens benadrukken dat ons ogenschijnlijk onvoorspelbare gedrag eigenlijk heel goed te verklaren is. En dat het dus helemaal niet gek is dat we af en toe op een emotionele wipwap lijken te zitten. Er wordt immers veel van ons aanpassingsvermogen gevraagd: “Mensen, en dan met name millennials, hebben de neiging abnormale situaties snel te bagatelliseren. Ze zijn gewend flexibel te zijn, maar kunnen daarin makkelijk doorslaan”, aldus Van de Meeberg. Ze legt haar vinger op de zere plek: misschien wel de grootste uitdaging van mijn wisselvallige geestelijke gestel is de verantwoordelijkheidsvraag. Want na inmiddels alweer een jaar in deze situatie lijkt corona een steeds ongerechtvaardigder excuus voor mijn mentale misère. En leg ik de schuld zo automatisch sneller bij mezelf.

Verstevig je veiligheidsbeugels

Van de Meeberg spoort me aan liever voor mezelf te zijn: “Blijf je vooral realiseren dat íedereen momenteel maar wat doet. Heel de wereld heeft in deze bijzondere tijd iets met elkaar gemeen: we hebben geen van allen ooit zo’n ingrijpende pandemie meegemaakt”, benadrukt ze. Dat is inderdaad een geruststellend idee, maar niet altijd even makkelijk om echt tot je door te laten dringen. Je verzandt eenvoudig in malende gedachtestromen en bijkomende ontevredenheid over jezelf of de crisis. Ze adviseert die positieve verandering daarom vooral in kleine dingen te zoeken: “Begin je dag met iets goeds, daarmee stimuleer je direct je beloningssysteem. Druk eens niet op snooze, lees een hoofdstuk uit je lievelingsboek of bereid een lekker ontbijtje voor jezelf. Bedenk vervolgens voor het slapengaan drie leuke dingen aan die dag. Zo sandwich je de dag tussen positiviteit en dingen waar je wél controle op hebt.”

Een nog betere remedie tegen zo’n neerwaartse gedachtenspiraal is een goed gesprek met iemand anders: “We zijn sterk geneigd onszelf veel te belangrijk te maken, waardoor je dingen vaak groter en dramatischer maakt dan ze eigenlijk zijn. Het horen van verschillende perspectieven werkt ontnuchterend”, aldus Van de Meeberg. Bovendien schiet wezenlijk contact met onze medemens er in deze tijd te vaak bij in: “Die verbinding is een belangrijke levensbehoefte. Ga dus ook voorbij aan de koetjes, kalfjes en oppervlakkige WhatsaApp-gesprekken en maak het een uitdaging eens echt goed naar iemand te luisteren. Stel bijvoorbeeld veel open vragen. Zoek naar diepgravender contact, dat geeft je eigen reflectievermogen weer een kick”, vertelt ze. Een leuke leestip hiervoor is Socrates op sneakers van Elke Wiss, een filosofisch handboek voor het stellen van de juiste vragen. Het motto? Laat conversaties berusten op een zoektocht naar wederzijds begrip, niet op overtuiging of bevestiging van het eigen gelijk.

Tot slot drukt Van de Meeberg ons op het hart vooral ook zélf de slingers op te hangen. Reuring overkomt je niet alleen, we zijn ook wel degelijk in staat het voor onszelf te creëren: “Maak kleine leuke dingen groot - op het belachelijke af. Steek tijdens het werken kaarsen aan, zet een verse bos bloemen in een vaas en trakteer jezelf op een heerlijk broodje van dat chique zaakje om de hoek. Spring eens uit de band. Dat kan ook door een toevallige voorbijganger op straat een compliment te geven of spontaan een lieve kaart te versturen.”

Ons leven mag nu misschien een stuk saaier geworden zijn, maar dat hoeft geen excuus te zijn om zelf achter de geraniums te gaan zitten. Houd je brein een beetje voor de gek en blijf hem voeden met positieve prikkels - klein of groot. Geluk ligt tegenwoordig in een piepklein hoekje, we moeten alleen wat actiever ons best doen het te vinden. Ondertussen maan ik mijn innerlijke achtbaan tot rust en versterk ik mijn spreekwoordelijke stoelriem: de enige dingen waar ik nu wel controle over heb.