Gierige Nederlanders? We blijken best vrijgevig

Je zou het misschien niet verwachten, maar Nederland is toch echt een vrijgevig land, weet professor filantropie Theo Schuyt. Het aantal goede doelen in ons land is ongekend en wanneer er aan het buitenland gedoneerd wordt na een natuurramp, zijn Nederlanders ook niet zuinig. Die vrijgevigheid is maar goed ook, volgens Schuyt. Hij vertelt dat we best heel erg blij mogen zijn met de overheid die we hebben en wat zij voor haar burgers doet, maar dat ze nou eenmaal niet alles kan. "Ze zouden daar in Den Haag weleens een inburgeringscursus mogen doen", merkt hij op. "Ze weten vaak niet wat er onder burgers speelt en zijn niet flexibel. Beleid wordt langzaam uitgerold en bereikt niet iedereen die het nodig heeft. Goede doelen, daarentegen, zitten in de haarvaten van de samenleving. In samenwerking met bijvoorbeeld maatschappelijk werk, huisartsen en buurtconciërges kunnen zij de hulp bieden die per persoon nodig is." Juist voor het tegengaan van armoede kan dit heel belangrijk zijn. "Armoede heeft vele gezichten. Vaak is het een grote berg ellende bij elkaar", legt Schuyt uit. Dan helpt het als diegenen lokaal geholpen kunnen worden.

Volgens het Sociaal Cultureel Planbureau zijn mensen arm wanneer ze voor langere tijd niet de middelen hebben om dat te betalen wat door hun eigen samenleving als noodzakelijk wordt gezien. Iemand die in armoede leeft, kan bijvoorbeeld geen eten kopen of een goede woning betalen. Ben je dan ook arm als je op rondreis door Amerika bent geweest en daardoor de komende tijd meer maand dan salaris hebt? Dat zeker niet. Wie wel voldoende middelen heeft, maar andere prioriteiten stelt, wordt niet als arm gezien. Het SCP gaat ook niet van een al te luxe norm uit – de levensstandaard die gebruikt wordt is minimaal.

Voor degenen die onder deze levensstandaard leven, zijn vele initiatieven opgericht. Dat is volgens Schuyt het mooie aan Nederland: "Je zet drie Nederlanders bij elkaar en je hebt een stichting. Maar weinig mensen zijn politiek betrokken, maar op deze manier laten zij toch hun maatschappelijke betrokkenheid zien. Als je niet bij je familie terecht kunt en de overheid voldoet niet, dan kun je op de samenleving rekenen."

Dit zijn drie organisaties die op deze manier meehelpen:

Armoedefonds

Armoede bestrijden en omstandigheden verzachten, dat is het doel van het Armoedefonds. In plaats van zelf direct hulp te bieden, zamelen zij geld in dat dan weer wordt herverdeeld onder lokale initiatieven. Woordvoerder Irene Verspeek vertelt dat ze zo meer impact kunnen hebben dan wanneer het fonds direct zou proberen te helpen. "Er is een aantal plaatselijke organisaties onder een landelijke naam, maar ook veel initiatieven die gewoon zijn opgericht door iemand die heel graag iets aan de armoede in de buurt wilde doen. Zij zijn alleen in hun eigen omgeving bekend en krijgen daardoor geen subsidies of donaties. Wij kunnen hen dan helpen, zodat zij weer in kunnen haken op lokale behoeften."

Inmiddels is het fonds landelijk bekend. "Organisaties melden zich zelf bij ons aan en ook de overheid helpt zo nu en dan mee. Van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport hebben we mondkapjes ontvangen. Wij hebben die plaatselijk verdeeld zodat ook degenen die het geld er niet voor hebben, toch een mondkapje kunnen gebruiken." Daarnaast is er ook een aantal acties die het Armoedefonds zelf heeft opgezet. Zo proberen ze bijvoorbeeld menstruatiearmoede tegen te gaan. Op hun site schrijven ze dat bij één op de tien meisjes thuis soms geen geld is voor menstruatieproducten. "Inmiddels zijn er 36 afgiftepunten en hopen we tegen het einde van het jaar 15000 vrouwen geholpen te hebben. Mensen kunnen een steentje bijdragen door producten in te zamelen en naar ons toe te sturen", vertelt Verspeek.

Stichting Leergeld

Stichting Leergeld hoopt kinderen tussen de 4 en 18 jaar die in een gezin met een bijstandsinkomen opgroeien vaker mee te laten doen. Door een gebrek aan geld kan het voor een ouder lastig zijn de sportclub of het schoolreisje van hun kind te betalen. De stichting gaat eerst langs bij gezinnen die om hulp gevraagd hebben om een al bestaande oplossing te vinden bij bijvoorbeeld de gemeente. Als dit niet voldoende is kan Leergeld hulp bieden in de vorm van giften of vergoedingen van kosten aan scholen of clubs. Kinderen mogen zelf kiezen of zij meer mee willen doen op school, bij een sportclub, via culturele activiteiten of via andere hobby's zoals bijvoorbeeld bij een scouting vereniging. De stichting kan dan bijvoorbeeld zorgen voor een fiets, zodat de kinderen samen met hun vriendjes naar school kunnen fietsen, de contributie van een sportclub betalen of voor een tenue zorgen. Nadat zij gezinnen geholpen hebben blijft de stichting meestal in contact met de kinderen en hun ouders.

Ook organiseert de stichting ieder jaar de Landelijke Leergeld Dag op 1 juni: de Internationale Dag van het Kind. Met deze dag hopen ze meer aandacht te vragen voor kinderen die in armoede opgroeien. Zij zijn niet de enigen die zich inzetten voor kinderen die in armoede leven. Ook organisaties als Kinderhulp en de Linda Foundation zetten zich voor hen in.

Nationaal Zakat Fonds

Het Nationaal Zakat Fonds richt zich op Nederlandse moslims. Zakat is het bedrag dat in de Islam jaarlijks verplicht betaald wordt, door mensen die daartoe in staat zijn. Zo moet je over een vermogen beschikken dat gelijk of meer waard is dan '85 gram goud', dit is ongeveer 4100 euro. Wie aan deze voorwaarden voldoet, is verplicht jaarlijks 2,5 procent van zijn vermogen als Zakat af te staan. Deze wordt dan verzameld en herverdeeld onder hen die het nodig hebben. Nora el Abdouni, coördinator sociaal werk bij het NZF, legt uit dat het daarom ook geen stichting of goed doel is. "Nederlandse moslims zien de Zakat niet als vrijwillige donatie, maar een verplichting. We zijn eerder een institutie dat mensen helpt impact te maken met hun bijdrage."

De vertaling van Zakat is zuivering en groei. El Abdouni legt uit dat als je een ander helpt, je je hart verzacht, gierigheid aan de kant zet en spiritualiteit versterkt. Dit is ook de reden dat er tijdens de ramadan, die deze week weer ten einde is gelopen, de meeste Zakat wordt betaald.

Het doel van het fonds is om de Zakat lokaal te herverdelen, zoals dat gangbaar is in de islamitische traditie. Veel Nederlandse moslims betaalden hun Zakat in het buitenland, bij gebrek aan beter. "Maar we hebben ook hier een verantwoordelijkheid. Nederland is het land waar ik geworteld ben en ik wil hier graag zowel een individuele als maatschappelijke impact te maken door mensen duurzaam uit de armoede te krijgen", geeft El Abdouni aan.

Om haar invloed zichtbaar te maken heeft het fonds hun werk samen met het Instituut voor Publieke Waarden doorgerekend. "Hieruit bleek dat iedere euro zakat die door het fonds werd herverdeeld de samenleving tien euro bespaarde. Als wij voorkomen dat iemand uit huis wordt geplaatst, besparen we de kosten die een daklozenopvang zou maken."

Religie speelt een belangrijk rol in filantropie, zegt ook hoogleraar Schuyt. Het is dan ook geen verrassing dat ook de christelijke kerk veel initiatieven tegen armoede kent, zoals bijvoorbeeld het Knooppunt Kerk en Armoede. Ondanks de vele initiatieven kan het voor mensen alsnog lastig zijn om hulp te vragen, benadrukken zowel El Abdouni als Verspeek. "Vaak komt dat door schaamte. Met name als mensen het voorheen wel breder hadden, maar het nu door omstandigheden zoals de coronacrisis met veel minder moeten doen, willen ze dat soms niet toegeven", legt Verspeek uit. Ook merkte de stichting dat mensen vaak niet goed wisten waar ze terecht konden. Daarom heeft het Armoedefonds de website Hulp bij Armoede opgericht. Hier komen met behulp van een filter lokale initiatieven tevoorschijn waardoor de drempel hopelijk wat lager wordt.