Chinese president naar Moskou voor 'bezoek van vrede': wat wil Xi van Poetin?

Het belooft een groots bezoek te worden, te beginnen met een informele lunch tussen de twee wereldleiders. Een ontmoeting van drie dagen tussen twee wereldleiders is op zichzelf al redelijk bijzonder, en al helemaal voor China en Rusland. Door het strenge coronabeleid reisde Xi de afgelopen drie jaar amper. Ook in Rusland is een staatsbezoek niet zomaar iets; Poetin ontvangt meestal alleen zijn belangrijkste bondgenoten.

Nieuwe fase aangebroken

Waar China zich voorheen vaak afzijdig hield in internationale conflicten, lijkt nu een nieuwe fase te zijn aangebroken. Op het wereldtoneel houdt het land zich opeens actief bezig met het oplossen van conflicten. Vorige week werd bekend dat een historisch diplomatiek akkoord tussen Saoedi-Arabië en Iran tot stand was gekomen na bemiddeling van China. 

Ook in het conflict tussen Oekraïne en Rusland hoopt Xi die rol van bemiddelaar aan te nemen. Een 'bezoek voor vrede' noemt Wang Wenbin, woordvoerder van het ministerie van Buitenlandse Zaken, de reis van Xi naar Rusland. "Wat de kwestie-Oekraïne betreft, staat China altijd aan de kant van vrede en dialoog." Eind februari presenteerde de Chinese overheid ook al een vredesplan, al was dat niet erg concreet.

Toch zien we dat China Rusland vooral te vriend wil houden, zegt correspondent Roland Smid. Al voor de oorlog waren de twee landen belangrijke bondgenoten. China is de belangrijkste economische partner van Rusland. "En China neemt weer ontzettend veel grondstoffen af van Poetin, zoals aardgas en hout."

Banden verstevigd

De banden tussen de twee landen zijn sinds de invasie in Oekraïne alleen maar verstevigd, onder meer doordat Rusland minder handel voert met andere landen door sancties. China heeft de invasie in Oekraïne niet veroordeeld en noemt het, net als Rusland, geen oorlog, maar een conflict. Vlak voor de invasie zeiden Xi en Poetin nog dat de relatie tussen de twee landen ‘geen grenzen’ kende.

Dus zijn westerse landen sceptisch over de bemiddelende rol van China. Zo noemde de secretaris-generaal van de NAVO het door China opgestelde vredesplan 'niet erg geloofwaardig'.

Chinese drones

De twijfel bij westerse landen wordt verergerd door berichten over mogelijke wapenleveringen van China aan Rusland. Volgens de Amerikaanse inlichtingendiensten zou China het leveren van wapens 'overwegen', maar dat ontkent China stellig.

Toch duiken op het Oekraïense slagveld Chinese drones op, zegt correspondent Roland Smid. "We weten dat drones gekocht worden op de particuliere markt en dat die verkocht en verscheept worden naar Rusland, door allerlei particuliere tussenpersonen. De Chinese leiders zeggen dat ze daar niets mee te maken hebben, dat dat buiten hun goedkeuring om gaat."

En toch: hoewel Rusland belangrijk is voor Xi, heeft ook China juist meer aan vrede in Europa. Het land benadrukt zijn imago als vredestichter om twee belangrijke redenen.

Wedstrijd met de VS

Ten eerste heeft China het gevoel in een wedstrijd te zitten met de Verenigde Staten, 'een geopolitieke concurrentiestrijd', legt China-onderzoeker Frans-Paul van der Putten uit. "De VS ziet de groeiende economische macht van China als een grote bedreiging, China voelt zich op zijn beurt bedreigd door Amerikaanse sancties." China schildert de VS af als boosdoener, terwijl het zelf probeert over te komen als een legitieme leider van een alternatieve wereldorde, eentje die niet door de VS gedomineerd wordt.

Ten tweede hoopt China op deze manier de relatie met Europa goed te houden, denkt Van der Putten. De Europese Unie – die China minder als bedreiging ziet dan de VS – blijft een belangrijke handelspartner voor Xi, zeker nu de Chinese economie stagneert. "Door de oorlog kwam die relatie meer onder druk te staan, omdat China de oorlog niet wilde veroordelen", zegt Van der Putten. China hoopt waarschijnlijk dat Europese landen niet te veel op één lijn gaan zitten met de VS als het aankomt op sancties.

De ontmoeting tussen Xi en Poetin is dus niet automatisch een teken voor meer steun van China aan Rusland in de oorlog, denkt Van der Putten. "Als China wil bemiddelen en voor vrede wil zorgen, moet het juist iets te bieden hebben aan Oekraïne." Dus blijft Xi waarschijnlijk terughoudend, verwacht Van der Putten. Naar verluidt zou Xi zelfs een belafspraak met de Oekraïense president Volodimir Zelensky hebben gemaakt voor na zijn afspraak met Poetin, al heeft de Chinese leider dat nog niet bevestigd.

Lastige opgave

"China wil waarschijnlijk het liefst dat de oorlog zo snel mogelijk stopt, met zo weinig mogelijk schade voor de Chinese belangen", vat Van der Putten samen. Maar de vriendschap met Rusland moet wel overeind blijven. De komende dagen zal misschien duidelijker worden hoe China deze op het oog lastige opgave wil bereiken.