Zorgen om gedrag pubers na coronatijd: 'Ruzie en onverschilligheid'

"Je kunt niet de ontwikkeling van kinderen stilzetten en denken dat het geen gevolgen heeft", vat gedragspsycholoog Steven Pont het scherp samen. Na de coronacrisis is er veel aandacht geweest voor leerachterstanden bij jongeren, maar wat hem betreft is er veel te weinig gekeken naar de achterstanden in sociale vaardigheden die jongeren hebben opgelopen.

"De eerste boodschap tegen die kinderen na de coronacrisis was: jij hebt een leerachterstand. Maar ze hadden ook een sociale achterstand. We hadden ook sportdagen moeten organiseren of met ze naar het theater moeten gaan", zegt Pont. In de (pre)puberteit wordt een hoop geleerd via de lesstof die op school wordt aangeboden, maar het is ook de tijd dat sociale vaardigheden worden getraind. En die vaardigheden zijn volgens Pont alleen te leren door bij elkaar te zijn. "Vergelijk het met skiën, dat kun je ook niet leren uit een boekje, je moet het doen."

Pont is het afgelopen jaar op bijna honderd scholen geweest om te praten over, onder andere, over het gedrag van leerlingen en hij ziet dat de zorgen er bijna overal zijn.

Eén school waar dit thema speelt is het Sint-Maartenscollege in Voorburg. Leerlingen zijn vaker onbeleefd, onaardig tegen elkaar en heel moeilijk te motiveren, vertelt bovenbouwcoördinator Jochem Mud. Uiteraard geldt het niet voor alle leerlingen, maar de coronatijd lijkt nog steeds grote invloed te hebben op het gedrag van sommigen. 

"De periode voor en aan het begin van de middelbare school is echt een leeftijd waarin kinderen naar hun omgeving gaan kijken en gaan socialiseren. En dat hebben ze gemist. We zitten in allerlei samenwerkingsverbanden en we zien dat de zorgen hierover regiobreed spelen, misschien wel in het hele land", zegt Mud. Leerlingen zijn volgens hem heel flexibel als het op kennis aankomt, maar juist gedrag, motivatie en zelf kunnen werken zijn een stuk moeilijker om aan te pakken. 

Leerlingen trainen

De school van Mud zet daarom in op speciale trainingen voor leerlingen in zogeheten 'executieve functies', dat gaat over zaken als plannen, motivatie vinden, maar ook omgaan met emoties en sociaal gedrag. Er is tijdelijk geld vanuit het ministerie van Onderwijs hiervoor voor het wegwerken van corona-achterstanden, de NPO-gelden, maar dat mag ook voor dit soort cursussen worden gebruikt. Verschillende middelbare scholen zetten op dit moment de gelden hiervoor in. 

"Maar die NPO-gelden zijn op een gegeven moment op, daarom hebben we een team van docenten getraind om hiermee door te gaan." De verwachting is dat deze problematiek nog wel even zal spelen op de school. 

Onverschilligheid en ruzies

Ook het Nederlands Jeugdinstituut (NJi) kreeg na de coronapandemie signalen van scholen dat jongeren meer de grenzen opzoeken in de klas dan ervoor. "Op school zien docenten een verandering in gedrag, bijvoorbeeld onverschilligheid, ruzies, maar ook verminderde mentale gezondheid", vertelt een woordvoerder.

Harde onderzoekscijfers over gedrag van jongeren zijn erop dit moment niet, maar NJi wijst erop dat contact met leeftijdgenoten voor jongeren een cruciaal onderdeel van opgroeien is. "Dat hebben ze in coronatijd echt gemist. Die gemiste contacten zijn niet meer ongedaan te maken."

De problemen zijn natuurlijk niet bij alle jongeren even groot en ook de terugkeer van structuur en regelmaat lijkt jongeren te helpen. Toch lijken de problemen ingewikkelder te zijn dan we in eerste instantie dachten, zegt het NJi. "We zien dat sommige kinderen echt meer een-op-een aandacht nodig hebben, een hand op de schouder."

Maar wat kunnen scholen doen als ze zien dat jongeren zich meer misdragen? Volgens ontwikkelingspsycholoog Pont is het vaak een logische reflex om leerlingen te straffen als ze zich misdragen. Toch ligt daar volgens hem niet de oplossing. "Straffen werkt op de korte termijn en het verzuurt de relatie", zegt hij.

Conflicten en grenzen mogen er natuurlijk zijn, maar scholen moeten volgens hem vooral naar hun opvoedkundige functie gaan kijken. "Juist nu moeten scholen niet alleen een didactisch instituut zijn, maar ook een pedagogisch instituut."