Asielcrisis dreigt, dit is waarom oplossingen uitblijven

1. Dreigt er weer een asiel- en opvangcrisis in Nederland?

Ja. Al weken zijn er tal van zorgwekkende ontwikkelingen. Het aanmeldcentrum in Ter Apel stroomt vol en in de prognoses van het kabinet wordt voor dit jaar  rekening gehouden met een recordaantal van 70.000 mensen dat naar ons land komt. Door onder andere oorlog, klimaatverandering, vervolging en omdat mensen een beter leven zoeken, worden er dit jaar meer asielzoekers verwacht die naar Europa reizen.
Dus zijn er extra opvangplekken nodig, maar die zijn er bij lange na niet waardoor de asiel- en opvangcrisis alsmaar verergert. Deze week luidde de IND de noodklok: de immigratiedienst kan het niet meer aan.

2. Wat doet het kabinet?

Het kabinet heeft gisteren wat aangekondigd. Staatssecretaris Eric van der Burg (asiel) kwam met een paar maatregelen om Ter Apel meer te ontlasten. Zo komt er een noodopvang voor 500 asielzoekers in Assen, om Ter Apel te ontlasten. Mensen die in Nederland mogen blijven, de statushouders, kunnen worden overgeplaatst naar hotels in afwachting van een huis. En gemeenten worden opgeroepen iedereen op te vangen, en niet bijvoorbeeld alleen vrouwen en kinderen, wat op sommige plekken gebeurt. Bepaalde asielzoekers, zoals bijvoorbeeld alleenstaande mannen, mogen niet meer geweigerd worden. Dat kan desnoods onder dwang gebeuren.

Maar tot nu toe is er vooral veel overleg, zonder besluiten. Al maanden praat het kabinet over een visie over migratie. Niet alleen over asielzoekers, maar ook over arbeidsmigratie en buitenlandse studenten. VVD en CDA willen graag de asielinstroom beperken, maar elke aanscherping ligt zeer gevoelig bij D66 en ChristenUnie.

3. Waar spreekt het kabinet dan over?

Daar blijven betrokkenen vaag over. Er wordt gesproken over een 'groslijst', waar het kabinet op een gegeven moment uit moet gaan kiezen. Opties zijn bijvoorbeeld een A-B-status, een plan van het CDA uit februari. Nu krijgt iedere vluchteling die naar Nederland dezelfde behandeling. Volgens de partij moet er een onderscheid komen tussen echte vluchtelingen en mensen die hier tijdelijk opvang nodig hebben omdat het in eigen land niet veilig is. Zo'n systeem moet in ieder geval het aantal nareizigers dat naar Nederland komt sterk verminderen.

Ook wordt er gesproken over de eisen voor arbeidsmigranten en de regels voor nareizigers. Wanneer men precies een besluit neemt, is onbekend. In VVD-kringen werd gehoopt op eind mei of begin juni, maar inmiddels is de verwachting dat besluitvorming pas later gaat plaatsvinden.

4. Er zou toch een spreidingswet komen waarom duurt dat zo lang?

De spreidingswet moet ervoor zorgen dat asielzoekers eerlijk over alle gemeenten worden verdeeld. Gemeenten die niet mee willen werken, kunnen dan worden gedwongen om asielzoekers op te vangen. Maar de wet, die op 1 januari in had moeten gaan, liep al meerdere keren vertraging op vanwege discussie tussen coalitiepartijen. Ook nu is er weer vertraging opgetreden.

Want eigenlijk zou de wet vorige week weer besproken worden in de ministerraad, maar toen is het vooruitgeschoven. Ook een gesprek met deskundigen vandaag in de Tweede Kamer is uitgesteld omdat nog niet alle stukken aangeleverd konden worden. Achter de schermen wordt door verschillende ingewijden gezegd dat de VVD nog niet tevreden is over de wet. Maar de VVD zelf spreekt tegen dat ze dwarsliggen. Wat in ieder geval duidelijk is, is dat er alles behalve tempo zit in het invoeren van de spreidingswet.

5. Wordt dit politiek spannend?

Voor Rutte en VVD-top wacht begin juni een lastig congres. De instroom is niet gedaald. Reken maar op kritische en ontevreden VVD-ers. Het is de vraag hoe hoog de migratie-discussie in het kabinet oploopt. Als de VVD en CDA echt instroombeperkingen eisen, dan kan dat meteen leiden tot hoogspanning met D66 en ChristenUnie.

Het is een splijtend thema en kan zomaar voor een kabinetscrisis zorgen. Maar de afgelopen maanden heeft het kabinet moeilijke keuzes telkens uitgesteld om een kabinetscrisis te vermijden. Nu er weer een crisissituatie in de asielopvang dreigt, lijkt verder uitstel geen optie