Slachtoffers vernederd en verkracht, maar IS-vrouwen komen ermee weg: 'Mijn familie is vermoord'

Samira S. is een van de IS-vrouwen die vorig jaar november door Nederland uit een gevangenenkamp in Syrië zijn teruggehaald. De 30-jarige vrouw staat vandaag terecht in de Rotterdamse rechtbank. Ze wordt verdacht van deelname aan terroristische misdrijven en deelname aan de terreurbeweging IS. Zij is niet de enige die vanuit hier naar het kalifaat afreisde om zich aan te sluiten bij IS. Van hen zijn er tientallen weer terug in Nederland. 

De terroristische organisatie stormde op 3 augustus 2014 de Sinjar-regio in het noorden van Irak binnen om een islamitische staat te creëren waarin voor andersgelovigen geen plaats was. De yezidi's, die een etnische en religieuze minderheid vormen in het gebied, sloegen op de vlucht, de bergen in.

Ontvoeringen en verkrachtingen

De mannen die niet konden ontkomen, werden op gruwelijke wijze vermoord. Vrouwen en meisjes werden ontvoerd, verhandeld, verkracht en uiteindelijk ook vermoord. De massamoord en deportatie van de yezidi's zijn achteraf door de VN, de EU en de Nederlandse Tweede Kamer erkend als genocide en misdaden tegen de menselijkheid.

Eén van de yezidi’s die moesten vluchten, was Nouri. Hij was nog maar een 13-jarige puber toen hem verteld werd dat hij zo snel mogelijk weg moest gaan. Op dat moment ging hij er nog vanuit dat het voor één nacht zou zijn. "Na een paar uurtjes zouden we wel weer terug kunnen." Maar de plek die hij als thuis kende, kon hij na die dag niet meer zo noemen.

'Zijn wij geen mensen?'

Via Iraaks Koerdistan kwam hij samen met zijn familie terecht in Syrië. "We hadden nooit gedacht dat dit ons zou overkomen. Waarom wij, zijn wij geen mensen? We hadden twee keuzes: of vluchten, of voor altijd zonder vrijheid en veiligheid leven."

Nouri kon samen met zijn ouders in een auto vluchten, maar anderen hadden die optie niet. "Klasgenoten, buren en kennissen konden niet op tijd weg. Van mijn tante en neefje hebben we tot op de dag van vandaag nog steeds niks gehoord. Andere familieleden zijn meegenomen en vermoord."

De tientallen vrouwen die vanuit Nederland afreisden naar het kalifaat zijn volgens Nouri medeverantwoordelijk voor het leed dat hen is aangedaan. "Het is moeilijk om te accepteren dat zij helemaal onschuldig zijn. Misschien waren ze fysiek niet zo sterk als mannen, maar ze hebben wél zelf toegelaten wat er met ons is gebeurd zonder in te grijpen. Sommigen hebben er ook voor gezorgd dat andere vrouwen en kinderen verhandeld werden, en dat is onmenselijk."

Advocaat André Seebregts heeft meerdere Nederlandse IS-vrouwen bijgestaan. Volgens hem hebben de IS-vrouwen gezegd dat ze zelf eigenlijk al eerder terug wilden komen. "Ze gingen er met een verkeerd beeld naartoe. Dat gebeurt vaak als je in een bepaalde bubbel zit waarin je van alles wordt wijsgemaakt. Maar toen ze daar eenmaal waren, kwamen ze zelf ook in erbarmelijke situaties terecht."

Verantwoordelijkheid

Volgens Seebregts zijn sommige IS-vrouwen zelf ook slachtoffer. "De vrouwen waren daar niet de baas, ze waren ondergeschikt aan de mannen."

Waar het in de rechtszaak van vandaag, tegen de 30-jarige Samira S., vooral over zou moeten gaan, zegt Seebregts, is dat de verantwoordelijkheid niet alleen bij de vrouwen moet komen te liggen en dat ze 'niet over één kam geschoren moeten worden'. "Maar voor alle duidelijkheid: ik wil niks afdoen aan het leed van de yezidi’s, want zij hebben verschrikkelijke dingen meegemaakt. Alleen: wie daar verantwoordelijk voor is geweest, moet uiteindelijk door de rechter bepaald worden."

Foto's met kalasjnikovs

Journalist Sinan Can heeft de afgelopen jaren gewerkt aan de documentaire 'Inside Kalifaat', waarvoor hij verschillende Nederlandse mannen en vrouwen heeft gesproken die bij IS hebben gezeten. "Ze zeggen in principe allemaal hetzelfde", zegt hij. "Ze hebben niets gezien en gehoord, ze zaten vooral binnen en wisten niet af van de activiteiten waar IS buiten mee bezig was."

Beweringen waar Can zijn vraagtekens bij zet. Dat doen ze volgens hem omdat er meestal toch geen bewijs te vinden is tegen de IS-vrouwen. Vaak zijn er niet meer dan een paar socialmediaposts of whatsappgesprekken. "Daardoor komen ze er ook vaak met een minimale straf vanaf. En er zijn ook vrouwen die inderdaad alleen maar binnen zaten, maar dat geldt echt niet voor allemaal. Wij hebben zelfs foto's van sommigen met kalasjnikovs ontvangen. Nu lijkt het alsof iedereen niks gedaan heeft, maar dat kan gewoon niet."

Volgens Can wordt gerechtigheid voor yezidi's in Nederland, zoals Nouri, moeilijk gemaakt doordat alle beschuldigingen worden ontkend. "Mensen zijn tot op het bot kapot gemaakt, vernederd, verkracht en vermoord. Als je als ex-IS'er vervolgens zegt dat je geen aandeel hebt gehad – wat dus al niet mogelijk is – vertel dan wat je gehoord en gezien hebt. Geef een eerlijke inkijk in het leven daar, zodat wij meer weten, maar vooral ook voor de slachtoffers, zodat zij hun trauma kunnen verwerken. Oprechte spijt begint bij openheid en eerlijkheid."

Voor Nouri en zijn familie is het in ieder geval duidelijk: geen enkele straf zou passend zijn. "We zijn blij dat ze nu eindelijk voor de rechter komen. De vrouwen die afreisden, wisten van tevoren al wat zich daar afspeelde. Er moet gerechtigheid komen voor de manier waarop yezidi’s gemarteld en vermoord zijn."