Waar zijn de vrouwen in de IT?

Niet lang geleden raakte ik op een huisfeest aan de praat met een jongen die als software developer werkt bij een groot bedrijf. Hij vroeg naar wat ik zoal deed, ik vertelde hem over dit artikel, waar ik toen net drie fantastische vrouwen voor geïnterviewd had. Nog voor ik hem kon vragen hoeveel vrouwen er bij hem in het team zaten, begon hij een pleidooi over waarom de ongelijke verdeling in de sector geen probleem is, dat het nou eenmaal mannenwerk is. Toen hij begon over het zorginstinct van vrouwen en het doorzettingsvermogen van mannen ben ik maar bier gaan halen.

Ik was me door de interviews met Diem Do, Ineke Scheffers en Vivianne Bendermacher al bewust van de hardnekkige genderstereotypen binnen de techsector, maar daar kreeg ik ze ongevraagd nogmaals voorgeschoteld. Do, Scheffers en Bendermacher zijn alle drie werkzaam in het door mannen gedomineerde vakgebied, en zetten zich ook alle drie in voor verbetering en gelijkheid op de vloer. Ineke Scheffers richtte Girl Code op, Vivianne Bendermachter is het brein achter Techionista en Diem Do zette CodeGorilla op. 

Hoe staan we ervoor?

De huidige situatie is niet best, daar zijn ze het alle drie over eens. "Als ik al vrouwen tegenkom bij techbedrijven zijn ze vaak verantwoordelijk voor de marketing of aan het werk als office-manager", zegt Do. "Ze maken zelden deel uit van de development teams." "En áls ze aan het werk zijn in development teams, dan worden ze alsnog vaak aangezien voor koffiedame of iemand van sales," vertelt Ineke Scheffers.

En dat is zorgwekkend, benadrukt Vivianne Bendermacher: "De wereld wordt steeds digitaler. Onze online wereld wordt nu hoofdzakelijk ingericht door één bevolkingsgroep: jonge, witte mannen. Uit onderzoeken blijkt dat er zo snel een tunnelvisie ontstaat, waardoor er misschien applicaties of programma's worden ontworpen die niet geschikt zijn voor iedereen."

Do legt uit: "Vanaf het begin van het schrijven van zo'n programma ontstaat er dan onbewust al een bias. Zodra er een vooroordeel in de code zit, belandt hij ook in de IA en machine learning. En daar zie je het nu al misgaan: sommige gezichtsherkenningsoftware herkent bijvoorbeeld geen gezichten van zwarte mensen, er zijn algoritmes die helpen bij het kiezen van sollicitanten die niet-Nederlandse namen daarbij niet meenemen."

Onbenut potentieel

"En dat is ook commercieel niet handig," vult Scheffers aan. "Als je met één soort mensen een product maakt, dan mis je dingen. Met een diverser development team wordt er een grotere groep bereikbaar."

"Daar worden producten gewoon beter van", weet Bendermacher. "En bovendien zit er enorm arbeidspotentieel. Veel bedrijven krijgen hun vacatures nu al niet ingevuld, dus waarom geen andere groepen aanspreken?" Diversiteit is dus niet alleen belangrijk voor meer gelijkheid op de werkvloer, het zorgt ook voor betere producten en resultaten.

Hoe gaat dat dan, op de werkvloer?

"De vrouwen die wél als ontwikkelaar aan het werk zijn worden vaak verkeerd ingeschat, als sales- of communicatiemedewerker, of op bijeenkomsten als iemand die voor de koffie zorgt", zegt Scheffers. Voordat ze zelf aan het coderen raakte schreef ze als journalist al veel over de sector, en sprak ze met vrouwen die er werkten. Ze schrok best van wat ze hoorde: "Ze werden versierd door hun zakenpartners of collega's en ze voelden zich vaak niet serieus genomen. Dat er gedacht wordt dat ze van de catering zijn, ligt voor veel mannen in de sector meer voor de hand dan een vrouw die programmeur is."

Scheffers besloot om Girl Code op te zetten, een organisatie die zich richt op vrouwelijke programmeurs en waarbinnen ook aandacht is voor de muren waar ze helaas nog steeds tegen op lopen. "Maar daar hebben we het niet zo vaak over hoor!" zegt Scheffers. "Het gaat voornamelijk over vakinhoudelijke zaken." Zelf werkt ze inmiddels ook als software developer. "Ik kom nog steeds opgeleide programmeurs tegen die zeggen: 'vrouwen hebben andere hersenen, dus die kunnen dat niet'. Daarnaast ervaar ik ook een subtieler seksisme. Als ik bijvoorbeeld een sollicitatiegesprek voer, en er is een mannelijke collega bij, dan richt de sollicitant zich automatisch de hele tijd tot hem. Blijkbaar gaat het er bij mensen niet in dat ook vrouwen de techneut kunnen zijn"

Helden met baarden

Ook in de werving zie je de stereotype verwachtingen van de sector terug. Scheffers noemt een vacature van het bedrijf True Legends, dat om hun bedrijf wat diverser uit te breiden speciaal op zoek ging naar 'Lady Legends'. "Ik weet niet waar jij aan denkt bij programmeren, maar ik denk in ieder geval niet aan lippen. Dit plaatje is suggestief en oppervlakkig, en slaat bovendien nergens op. Dan vraag ik me af, wil je echt iets veranderen, of wil je gewoon een soort target of diversiteits-doel halen?"

“Vroeger stond er in een vacature waarin de ideale kandidaat beschreven werd vaak alleen maar ‘hij’, en stond erbij dat je moest houden van stripboeken, tafelvoetbal en bierdrinken op vrijdag. Of dat je je baard moet laten staan als je bij deze start- up komt werken. Dat is inmiddels wel iets minder, bedrijven worden zich wel bewuster van het belang van diversiteit. Er staat nu op z’n minst hij/zij in een vacature.” 

Maar nog niet iedereen heeft het begrepen. Het bedrijf Plantsome leidde hun vacature voor front-end developer in met de zin "Krijg jij een harde pielemuis van een mooi product coderen?." Na gepaste ophef hebben ze de tekst veranderd, maar niet zonder de hashtag #ditistochgeenseksime er even tegen aan te gooien.   

Sfeertje

Er zullen maar weinig vrouwen zijn die enthousiast reageren op zulke vacatures. Zo’n bedrijfscultuur, die Do definieert als ‘bro-grammers’, kan bijzonder onprettig zijn voor vrouwen. Do: “Bij veel bedrijven, vooral bij start-ups, hangt een studentikoze sfeer, alsof je ergens samen op een zolderkamer zit”. Bendermacher: “Er is geen culture-fit, en dat is natuurlijk niet gek als je de enige vrouw bent.” De meeste vrouwen zijn dan ook binnen een paar jaar weer weg.   

“Er is echt een cultuurverandering nodig,” zegt Do. “Veel vrouwen haken tijdens de opleiding af door wat ze, bijvoorbeeld tijdens een stage, meemaken. De mannencultuur is heersend, en dat is niet motiverend als je carrière wil maken." 

Maar verandert er iets? 

Ja! Gelukkig wel. Een belangrijke groep investeerders sprak in 2019 een quotum af waarin besloten lag dat het management van bedrijven waarin ze investeren voor minimaal 35% uit vrouwen moet bestaan. Ook zetten Do, Scheffers en Bendermacher zich alle drie in om vrouwen op te leiden en aan het werk te krijgen in de sector. Do spraken we eerder over haar bedrijf CodeGorilla voor onze rubriek kennis maken. Met CodeGorilla leidt ze mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt op tot software developer. In het begin waren dat vooral mannen, die vanuit de gemeente werden doorgestuurd. Nadat Do benadrukte dat deze opleiding echt voor iedereen is, helpt ze nu ook vrouwen aan een baan in de sector. "Maar nog niet zoveel als we willen."

De drie vrouwen delen elkaars idealen en doelen, maar pakken het op een andere manier aan. Bendermacher: "We moeten vrouwen en meisjes laten zien dat het een hele creatieve sector is. Veel vrouwen weten niet goed waar ze moeten beginnen.

"De setting van een meet-up, waar je anderen uit de sector kan leren kennen, is vaak voor vrouwen een onaangename omgeving, omdat mannen de sfeer bepalen en er weinig ruimte is voor iets anders. We willen het mogelijk maken om je op een andere manier in deze wereld te verdiepen. We laten zien wat je ermee kunt, waarom het cool is, wat de kansen zijn en wat je ermee kan verdienen."

Do sluit zich aan bij Bendermacher: "We hebben een ander referentiekader nodig: we moeten kijken naar potentie en kansen, en niet naar die ouderwetse stereotypen. Het verhaal rondom programmeren moet anders verteld worden. En we moeten ook niet vergeten dat programmeren uiteindelijk maar een middel is om iets anders te bereiken, net als autorijden."

Wie gaat het verder oplossen? 

“De verantwoordelijkheid ligt bij de mensen in machtsposities,” zegt Scheffers. “We kunnen niet alles bij vrouwen op de werkvloer leggen.” 

“Het begint bij het management,” zegt Bendermacher ook. “Wat je vaak ziet is dat mannen sollicitatiegesprekken voeren en mensen zijn nou eenmaal meer geneigd iemand aan te nemen die op henzelf lijkt.”

Het 35%-quotum mag van Do nog drastischer: "Er moet niet alleen op managementniveau iets veranderen, maar ook op de werkvloer. Bedrijven moeten gaan beseffen dat ze zelf ook aan de bak moeten. Ik hoor ook mannen zeggen dat ze willen dat het anders was, maar ze durven het niet goed aan te kaarten. De sleutelfiguren lijken de directie en het management, maar eigenlijk zijn het de mensen op de vloer en de managers die direct de teams aansturen."

Bewustzijn

Het belangrijkste doel van Girl Code is bewustzijn creëren. Scheffers: "We willen zichtbaar maken dat de genderkloof groot is én laten zien dat het anders kan. Als ik van bedrijven hoor dat vrouwen gewoon niet solliciteren, betekent dat dat hun vacatures niet goed zijn. Of als ik hoor dat ze geen sprekers kunnen vinden? Ik heb altijd te veel sprekers! Ze weten gewoon niet hoe ze het aan moeten pakken. Ze missen de vrouwen in hun netwerk. Dat betekent niet dat ze er niet zijn, dat betekent dat je je netwerk moet uitbreiden."

Bendermacher richt zich met Techionista op volwassen vrouwen. "Want er is geen tijd om te wachten op de generaties na ons. Er gaat een kennisgat ontstaan, en dat wordt alleen maar groter als je er niets mee doet. Bepaalde skills zijn sowieso handig, ook als je niet in de tech-sector gaat werken. Wij hopen vrouwen te inspireren met onze evenementen, we reiken awards uit voor rolmodellen en we leiden vrouwen zelf ook op."

En hoe ziet de toekomst er dan uit?

Scheffers zou het goed vinden als er een basisvak programmeren zou komen op basisscholen en middelbare scholen. "Op die manier komen jongens en meisjes er even vroeg mee in aanraking. Dat is nu nog niet het geval. Ook traineeships zijn een goede manier om meer vrouwen in de beroepsgroep te krijgen."

"Over twee á drie jaar ziet de sector er heel anders uit, hoop ik. Dan is het niet langer 90% mannen, maar een diversere groep met verschillende verhalen en andere rolmodellen" zegt Bendermacher.

"Bedrijven zouden eigenlijk meerdere vrouwen in één keer moeten aannemen, dan voelen vrouwen zich sneller thuis in een bedrijf. Bovendien zijn rolmodellen belangrijk, die heb je gewoon nodig. Als er niemand in de directie zit met wie jij je kunt identificeren, ook al is dat onbewust, dan ben je minder snel gemotiveerd om zo'n positie te ambiëren."

Ook Do hoop dat we er wat meer rolmodellen bijkrijgen. "Margaret Hamilton hangt ingelijst op ons kantoor, maar er zijn veel meer talenten die een voorbeeldfunctie mogen krijgen." Ineke Scheffers is het hier mee eens. "Het is fijn als de persoon die op het podium een keynote staat te geven een keer op jou lijkt. Ik wil dat ik een jurk kan dragen en dat mensen ervan uitgaan dat ik technisch ben!"

Dit had ik natuurlijk allemaal moeten zeggen tegen die jongen op dat huisfeest. Laten we hopen dat hij het leest.