Schep eens op, joh! Het belang van borstklopperij voor vrouwen

Stel, je krijgt bij een sollicitatiegesprek de vraag wat je zoal gepresteerd hebt. Gooi je dan zelfverzekerd een waslijst aan persoonlijke wapenfeiten op tafel, compleet met jouw meest bijzondere kwaliteiten, afgetopt met een beknopte bloemlezing van alle complimenten die je ooit van oud-collega’s hebt gekregen? Of begin je een bescheiden verhaal over mooie samenwerkingen, inspirerende collega’s en met teamwork behaalde resultaten? Als je een vrouw bent: waarschijnlijk het laatste. Vrouwen zijn namelijk aanzienlijk slechter in schaamteloze zelfpromotie dan mannen, zo blijkt uit onderzoek. 

Bij een recent experiment van Harvard Business Review werden zowel mannen als vrouwen gevraagd een test te maken, waarvan de uitslag tot een promotie of nieuwe baan zou kunnen leiden. Vervolgens werden ze gevraagd om hun eigen score in te schatten en een paar subjectieve vragen te beantwoorden over hun prestatie. Niet alleen bleken mannen hun eigen score te overschatten en vrouwen hun score juist te onderschatten, mannen beschreven hun eigen prestaties ook veel positiever dan vrouwen. Op het punt van zelfpromotie scoorden mannen maar liefst 33 procent hoger dan vrouwen die even goed gepresteerd hadden.

Ook eerder bleek al uit een Amerikaans experiment dat vrouwen die tijdens een sollicitatiegesprek worden uitgedaagd om op te scheppen over hun eigen prestaties, daar meer moeite mee hebben dan mannen. Vrouwen vermijden het woord ‘ik’ en geven anderen de credits voor hun prestatie. Ze praten over ‘samenwerking’ en hoe een behaald wapenfeit uiteindelijk toch vooral een ‘team effort’ was. Ook hebben vrouwen de neiging ongevraagd kanttekeningen te plaatsen bij de eigen prestaties. Waar een man zou zeggen dat hij uitblonk in een cursus, is een vrouw eerder geneigd te delen dat ze het eerst best moeilijk vond, maar dat het door hard werken uiteindelijk steeds beter ging. Kortom: een beetje strategisch opscheppen, dat vinden vrouwen moeilijk. 

Nu kun je je natuurlijk afvragen: is dat erg? Nou, ja dus. Want vrouwen lopen door onnodige bescheidenheid op werkgebied heel wat kansen mis, zegt Elisa de Groot, expert in het strategische machtsspel binnen organisaties en auteur van de boeken Stratego voor vrouwen en Vrouwen bluffen niet. De Groot, die zich al 23 jaar met het onderwerp bezighoudt, begon eind jaren negentig in de recruitmentwereld en merkte toen al dat veel vrouwen voor wie ze een baan op een hoge positie bemiddeld had, uiteindelijk allemaal tegen dezelfde problemen opliepen. Ze hadden weliswaar die mooie baan bemachtigd, maar ze maakten vervolgens geen promotie, gingen vaak maar mondjesmaat meer verdienen en stroomden nauwelijks door naar hogere posities.

En op dat vlak is er sindsdien weinig veranderd: "Vrouwen werken hard en presteren vaak goed,"  zegt De Groot, "maar ze hebben moeite met de ongeschreven regels van het spel dat binnen bedrijven wordt gespeeld. En één van die regels is dat je jezelf moet profileren. Vrouwen denken vaak: als ik goede prestaties laat zien, val ik vanzelf wel op. En op school of tijdens een studie werkt dat ook zo. Maar op de werkvloer gelden andere regels. Daar zul je jezelf in de kijker moeten spelen. En dat spel spelen mannen vooralsnog veel beter dan vrouwen." 

Volgens De Groot is dat ook wel logisch. "De spelregels van de werkvloer zijn ooit voor en door mannen vormgegeven. Naarmate vrouwen steeds meer hun plek opeisen, zullen die spelregels wel veranderen. Maar dat gaat langzaam. Dus vrouwen die nu carrière willen maken zullen zich toch moeten bekwamen in het spel dat op dit moment wordt gespeeld."

Precies om die reden geeft creatief strateeg Hannah van der Rest onder de naam BragQueen zogenaamde ‘brag-workshops’ voor vrouwen. Tijdens de workshop leren vrouwen opscheppen over hun prestaties, in het bijzijn van anderen en het liefst zo schaamteloos mogelijk. "Want," zegt van der Rest, "vraag een vrouw naar een reële afspiegeling van haar prestaties en ze gaat er standaard twintig procent onder zitten. Pas als je vraagt om er een flinke schep bovenop te doen, kom je in de buurt van de waarheid. Vrouwen zijn nu eenmaal geneigd zich standaard minder succesvol voor te doen dan ze zijn," zegt ze. "Dus als je wilt dat een vrouw vertelt wat ze werkelijk waard is, dan moet je haar vragen om voor haar gevoel ontzettend op te scheppen."

Dat is ook de ervaring van Elisa de Groot. Zij geeft vanuit In Touch, het bedrijf dat ze samen met compagnon Monic Buhrs runt, cursussen in ‘Stratego voor vrouwen’, waarin ze vrouwen leert het spel van de werkvloer gewiekster te spelen. Zo adviseert ze vrouwen om minder verkleinwoorden te gebruiken en formuleringen als ‘een beetje’, ‘misschien’ en ‘sorry’ achterwege te laten. Ook drukt ze vrouwen op het hart om op hun cv meer nadruk te leggen op concrete resultaten. "Veel vrouwen hebben wat je noemt een ‘lekker-bezig-geweest-cv’, waaraan je wel kunt zien dat ze hard gewerkt hebben, maar niet wat dat harde werk dan heeft opgeleverd," zegt De Groot. "Gewoon zeggen: kijk dit heb ik allemaal gepresteerd, dat vinden veel vrouwen ongemakkelijk."

En dat vrouwen dat ongemakkelijk vinden, is volgens Elisa de Groot ook niet zo gek. "Vrouwen die opscheppen worden daar namelijk harder op afgerekend dan mannen," zegt ze. "Voor mannen en vrouwen gelden nog altijd andere gedragsnormen. Waar een man vooral daadkrachtig en assertief moet overkomen, moet een vrouw vooral vriendelijk en verbindend zijn. Een man die voor z’n eigen prestaties gaat staan, is in de ogen van anderen sterk en zelfverzekerd. Maar een vrouw die hetzelfde doet, wordt al snel arrogant of onsympathiek gevonden. Vrouwen die wel durven te gaan staan voor hun prestaties, worden daar dus niet altijd voor beloond."

Een beroemde illustratie van dit effect is het zogenaamde Heidi/Howard-experiment. Heidi Roizen was een succesvolle vrouwelijke investeerder in Silicon Valley. Een professor aan Columbia Business School legde zijn studenten de case study van Heidi voor, waarin werd beschreven hoe zij succesvol werd dankzij haar extraverte persoonlijkheid en netwerktalent. Maar bij de ene helft van de klas veranderde hij de naam van Heidi in Howard. Wat bleek? Beide groepen studenten vonden Heidi en Howard even competent, maar waar ze Howard inschatten als een sympathieke vent, vonden ze Heidi een stuk minder leuk. Ze was egoïstisch, onaardig en niet een persoon die je zou willen aannemen of mee samen zou willen werken.

Vrouwen die zichzelf in de kijker willen spelen op werk, moeten volgens De Groot balanceren op een heel dun koord. "Je moet je houden aan ongeschreven regels van een spel dat je niet kent en dat niet voor jou geschreven is, terwijl je ondertussen moet zorgen dat mensen je aardig en charmant blijven vinden. Dat is nogal een uitdaging." Maar dat het lastig is, betekent volgens haar niet dat vrouwen de handdoek dan maar in de ring moeten gooien. "Juist door vol overtuiging voor hun successen te gaan staan, kunnen vrouwen meehelpen om de vastgeroeste vooroordelen en patronen op de werkvloer te doorbreken," zegt De Groot. "Maar dan moeten ze zich wel bekwamen in gedrag dat voor hen ongemakkelijk voelt. In elk geval in het begin."

Tijdens de brag-workshop van Van der Rest moeten vrouwen daarom veel oefenen, bijvoorbeeld door tijdens het opscheppen als het ware aan hun eigen volumeknop te draaien. "Als honderd procent volstrekt reëel is, vraag ik ze bijvoorbeeld om hun eigen prestaties aan te dikken tot honderdtien procent of juist iets af te zwakken tot tachtig procent. Bij zo’n oefening hebben vrouwen al snel het idee dat ze veel te hoog van de toren blazen, terwijl toehoorders vinden dat er best nog een tandje bij kan. Zij denken dan bijvoorbeeld zelf dat ze zeker op tweehonderd zitten, terwijl anderen zeggen: joh, je zat nog niet eens op negentig."

Bij een andere oefening moeten vrouwen in de workshop om beurten flink de loftrompet steken over elkaars prestaties. En hoe simpel dat ook klinkt, volgens Van der Rest is dat vaak het moment waarop het kwartje valt. "Ten eerste merken vrouwen dan dat ze veel minder moeite hebben met lovende woorden als het over een ander gaat. En tijdens het luisteren naar hun eigen lofrede beseffen ze ineens: hé, als ik een ander zo hoor zeggen wat ik allemaal heb gedaan, dan klinkt het eigenlijk best bijzonder. Goh. Wat ik kan en wat ik heb bereikt, dat stelt eigenlijk best wat voor. En dat is vaak het moment waarop ze het leuk beginnen te vinden." 

Het geheim van opscheppen zonder irritant of arrogant over te komen, schuilt volgens Van der Rest namelijk vooral in enthousiasme. "Als je jezelf op de borst gaat slaan om je eigen onzekerheid te overschreeuwen, dan voelt dat voor de toehoorder ongemakkelijk. Maar als je heel gepassioneerd en vol trots kunt vertellen over wat je doet en wat je hebt bereikt, dan werkt dat vaak juist aanstekelijk. Zodra je werkelijk begint te geloven in wat je vertelt, zul je merken dat zelfpromotie niet meer onnatuurlijk aanvoelt, maar dat het eigenlijk vanzelf gaat. En dan voelt het ook niet als opscheppen, maar simpelweg als het vol enthousiasme delen van jouw verhaal."

Kickan Schipper, coach en creatief strateeg, volgde samen met vriendinnen een workshop bij Van der Rest en merkte zelf hoe aanstekelijk schaamteloze zelfpromotie kan werken. "We kregen de vraag om met de groep een prestatie te delen van het afgelopen jaar waar we echt trots op waren. En steeds als een van ons zo'n verhaal had gedeeld, was de reactie: 'Jeetje, wat bijzonder. Dat wist ik helemaal niet van jou.' Tijdens die workshop kwamen we erachter hoe inspirerend het eigenlijk is die dingen wél van elkaar te weten en persoonlijke successen met elkaar te vieren." 

Voor wie meteen wil beginnen met oefenen, heeft Van der Rest alvast een tip: start vooral je eigen fanclub. "Verzamel een groep mensen om je heen met wie je afspreekt onderling successen te delen. Dat kan een groepje zijn met wie je af en toe koffie gaat drinken of gaat eten, maar het kan ook gewoon in een Whatsappgroep. Deel mijlpalen, vier prestaties, til elkaar op en moedig elkaar aan. Je zult snel genoeg zien dat je heel veel hebt om trots op te zijn. Zodra je dat zelf ziet, wordt het gemakkelijker om dat ook uit te dragen. En daar gaat het om", zegt Van der Rest. "Want een vrouwenquotum helpt misschien om vrouwen aan de top te krijgen. Maar pas als vrouwen leren om te gaan staan voor wat ze waard zijn, kunnen we ze daar ook houden."