Blij in mei april: lessen in leiderschap tijdens de coronacrisis

Het wordt steeds waarschijnlijker dat de coronacrisis onze wereld blijvend zal veranderen. Welke lessen dringen zich nu al aan ons op? En hoe ziet goed leiderschap eruit in tijden van crisis? Die vragen probeert Caroline Glasbergen te beantwoorden in haar nieuwe podcastserie New Female Leaders Rise.

De serie neemt een kleine afslag van New Female Leaders, de podcast waarin Glasbergen de meest succesvolle en inspirerende vrouwen interviewt over hun manier van leidinggeven. NFL Rise biedt een extra dosis houvast en inzichten die veel mensen nu goed kunnen gebruiken.

"Compassie, flexibiliteit, geduld, samenwerking, het 'niet weten' omarmen én de rust bewaren", het is maar een kleine greep uit de eigenschappen die we nodig hebben in deze crisistijd", vertelt Caroline Glasbergen. "Eigenschappen die we vaak labelen als 'feminien', wat overigens niet betekent dat alleen vrouwen ze bezitten - mannen net zo goed. Maar het zijn tevens kwaliteiten waar in onze maatschappij over het algemeen minder waarde aan wordt gehecht." Dat is zonde, vindt ze. Want juist nu, tijdens een crisis, blijken deze waarden essentieel om jezelf en anderen door alle uitdagingen heen te loodsen.

Om de benodigde ingrediënten goed in kaart te brengen en andere mensen te helpen, besloot Glasbergen in gesprek te gaan met toonaangevende leiders en experts, waaronder oud-topman Herman Wijffels, ZZP-expert Aranka van der Voorden, corporate antropoloog Jitske Kramer en communicatie-expert Joni Bais. Alle gesprekken zijn het luisteren waard, maar wij zetten alvast drie mooie inzichten voor je op een rij.

1. Jitske Kramer: 'De chief en sjamaan zijn nodig'

Antropoloog Jitske Kramer kijkt door een culturele bril naar de huidige situatie. Aan de ene kant is er het gewone leven, dat deels door blijft gaan. Maar daar is nu wel iets buitengewoons bijgekomen. Dat gebeurt vaker, maar nu is het wel heel erg. Bij dat soort overgangsrituelen heb je twee typen leiderschap nodig, legt Kramer uit. Het eerste archetype is de rol van de chief of de burgemeester. De andere noemen we de sjamaan of de magiër.

Die twee rollen kun je vaak duidelijk aanwijzen in de praktijk. Premier Rutte fungeert als onze chief: hij bewaakt wat 'normaal' is aan het leven, maakt de belangrijke beslissingen, bepaalt het ritme en lost eventuele conflicten op. Normaalgesproken zou je in een organisatie de coaches en therapeuten aanwijzen als de sjamanen. Het zijn de mensen die betekenisvolle gesprekken voeren en vragen hoe het gaat.

"De sjamaan zorgt voor onze ziel", legt Kramer uit. Daar zie je nu ook behoefte aan, zeker naarmate de crisis langer duurt en plaats maakt voor een blijvende verandering. Denk aan een oer-Hollands bedrijf als Hema: als dat dreigt om te vallen, raakt dat veel Nederlanders in hun ziel. Dan zie je acties ontstaan om als collectief in te springen en het te redden.

Maar ook thuis hebben we de chief en sjamaan nodig. Het vaste ritme van de kinderen wordt bewaakt door de chief. Als chief zorgt Kramer ervoor dat haar kinderen op donderdag wél op tijd opstaan en uit bed worden gerammeld, alleen in het weekend mogen ze uitslapen. Ook nu ze geen school hebben. De sjamaan vraagt aan de kinderen hoe ze het ervaren dat er nu geen school is en ze niet af kunnen spreken met vrienden. Beide archetypen zijn nodig om de mini-samenleving binnenshuis in balans te houden.

2. Een lesje crisiscommunicatie van Joni Bais

Joni Bais heeft samen met haar partner een communicatiebureau genaamd Great Communicators. Het bedrijf moet ook schakelen door de komst van het coronavirus en 'crisiscommunicatie' is voorlopig de main focus, vertelt Bais. Ze hebben één communicatiehandleiding ontwikkeld die op elke crisis toepasbaar is. Inclusief een ezelsbruggetje waarmee je het kan onthouden. 

C. Consistent: het is belangrijk om één heldere boodschap te hebben. Mensen hebben sowieso al een narrow mind tijdens een stressvolle situatie, daarom is het des te belangrijker om je boodschap heel helder te houden. Kijk naar het RIVM, de boodschap van het handen wassen moest consistent en helder zijn. Steeds hetzelfde en herhalen, herhalen, herhalen.

R. Regie: Wegduiken onder je bureau lijkt aantrekkelijk, maar werkt averechts. Pak de regie voordat de situatie met jou aan de haal gaat. Als het stil is ontstaat er ruimte voor speculatie, fake news, verschillende meningen, pseudo expertise, discussies en ga zo maar door. Allemaal onnodige ruis in een tijd die al onoverzichtelijk genoeg is. Hoe spannend ook: sta op!

I. Integer: wees open en eerlijk. Je kunt beter een iets heftiger bericht geven en daarna terugdraaien. Veel bedrijven kijken nu natuurlijk naar in hoeverre ze werknemers aan kunnen houden. Roep niet dat het wel goedkomt als je dat nog niet zeker weet. Je ziet dat premier Rutte dit ook doet in zijn toespraken.

S. Story: met verhalen en metaforen frame je jouw boodschap. En op deze manier onthouden mensen het ook beter. Premier Rutte deed dat bijvoorbeeld door de metafoor van mazelen te gebruiken en mensen die uiteindelijk als muur fungeren om andere mensen te beschermen.

I. Inleven: maak je verhaal persoonlijk, maar probeer je ook in te leven in de emotie van je doelgroep. Zorg dat er ruimte is binnen je team om te communiceren, na te denken, thuis te overleggen. Op die manier bereik je samen oplossingen die voor iedereen werken.

S. Simpel: wij noemen het ook wel praten in watermeloenen. Iedereen weet hoe een watermeloen eruitziet, maar een woord als vrijheid kan er voor iedereen anders uitzien of een andere lading dekken. Door je boodschap simpel te houden, is het voor iedereen concreet en helder waar hij of zij aan toe is.

3. Herman Wijffels over de les achter het virus

Econoom en voormalig Rabobank topman Hermijn Wijffels debuteert als eerste man in de podcast van Glasbergen. Volgens hem kunnen we een duidelijke boodschap ontlenen aan de coronacrisis. "Uit alle signalen blijkt dat de balans tussen mens en aarde is verstoord." Of dat nou komt door de vervuiling of het verlies aan biodiversiteit, is niet het belangrijkste, maar via deze pandemie krijgt de wereld een harde boodschap te horen.

Daarom moeten we ons aanpassen, denkt Wijffels. Er breekt een andere fase aan waar de mensheid zich naar zal moeten schikken. We moeten het collectieve belang vooropstellen. Iets wat we volgens de econoom te lang hebben verwaarloosd. "De ontwikkeling van het individu en de individuele vrijheid hebben we voorrang gegeven," stelt hij, "boven het in standhouden van het natuurlijk kapitaal." Nu wordt het duidelijk dat we grenzen hebben overschreden. Hij ziet het coronavirus als een wake-up call om de balans te herstellen.

Dat geldt niet alleen voor de beleidmakers en de mensen die we aanwijzen als leiders. Thuis krijg je net zo goed de kans om te reflecteren op wat ons overkomt. Wat is de boodschap die hierachter schuilgaat? We hebben als mensen zoveel bereikt in de afgelopen jaren. Denk aan technologische ontwikkelingen, die maakt dat fysiek reizen minder nodig is. Laten we aarde daarom minder belasten, stelt Wijffels. De ene ontwikkeling omarmen, om een andere ontwikkeling misschien wat meer te laten varen.

Alle podcasts van de New Female Leaders zijn te luisteren via de diverse podcast-apps en op YouTube. Voor meer informatie over de plannen van Caroline Glasbergen, kun je terecht op https://www.newfemaleleaders.org/.