Complicaties tijdens zwangerschap: 'Vrouwen komen hier sterker uit'

Hoewel veel mensen bij kersvers moederschap denken aan een roze wolk, ziet de realiteit er soms behoorlijk anders uit. In Nederland krijgen jaarlijks zo'n 17.000 vrouwen te maken met complicaties tijdens de zwangerschap. Die kunnen variëren van zwangerschapsvergiftiging tot -diabetes en hebben soms meer impact dan je denkt. "Maar je bent nu toch weer gezond", wordt er naderhand vaak gezegd, vertelt cardioloog in opleiding Chahinda Ghossein-Doha (34) bij het Maastricht UMC+.

Gecompliceerde zwangerschap

Zelf heeft Ghossein in 2011 ook een zwangerschap gehad die anders liep dan gehoopt. Ze werkte tijdens haar promotietraject op de afdeling gynaecologie toen ze voor het eerst zwanger werd. Bij twintig weken was te zien dat het kindje kleiner was dan normaal en naarmate de zwangerschap vorderde, werd de groeiachterstand groter. "Na 32 weken ging haar hartslag achteruit en moest ik opgenomen worden op de afdeling waar ik werkte", vertelt Ghossein over die periode. "Ik had nog allerlei werk te doen, dus lag met mijn laptop in het ziekenhuisbed."

Ghossein kreeg medicijnen toegediend om de longrijping van haar kindje te bevorderen. Maar de groei bleef achter en bij 34 weken zwangerschap werd haar dochtertje Rachelle via een keizersnede geboren. "Zij werd naar de couveuse gebracht en ik terug naar mijn bed op de afdeling."

Niet levensvatbaar

Ghossein: "Mijn dochtertje had trisomie 13, een aangeboren aandoening waarbij je drie exemplaren hebt van het chromosoom 13, in plaats van twee. Als arts wist ik dat dit niet met het leven verenigbaar is, en daarmee werden mijn man en ik voor een moeilijke keuze gesteld."

Omdat het even duurde voordat de diagnose definitief kon worden vastgesteld, werd Rachelle wel aan de beademingsmachine gelegd. "Wij hebben haar tien dagen kunnen vasthouden en moesten toen de keuze maken of we de beademing zouden stoppen of niet", zegt Ghossein over die moeilijke tijd. "Ik kwam in een spagaat terecht. Als arts weet je dat het geen zin heeft, maar als moeder vond ik elk extra uur met mijn dochter mooi meegenomen." Uiteindelijk hebben ze de zware keuze gemaakt om de beademing te stoppen. "Dezelfde dag is ze overleden."

'Natuurlijk ben ik veranderd'

Wat haar bevallingsverlof had moeten zijn, werd een periode waarin het fysieke herstel van Ghossein en haar verdriet centraal stonden. En tegelijkertijd was er de behoefte om weer aan de slag te gaan: "Na twee weken thuis was ik alweer een student aan het helpen met een paper om ons aan te melden voor een medisch congres. En na anderhalve maand wilde ik weer aan het werk in het ziekenhuis."

Niet iedereen in haar omgeving stond direct te springen bij dat idee. "Mijn man begreep het en gaf me alle ruimte, maar mijn ouders vonden dat ik veel te hard van stapel liep, ondanks dat ze vroeger altijd zeiden: 'The sky is the limit'." Maar voor Ghossein was er geen twijfel over mogelijk: ze moest en zou weer aan de slag gaan. "In mijn geval hadden mijn collega's gelukkig ook gezien wat ik in mijn persoonlijke leven had meegemaakt, ik was daar zowel als arts en als patiënt geweest. Daarom hebben ze altijd veel begrip gehad.

Dat is ook nodig, legt Ghossein uit. Want hoewel je weer wílt werken, kun je niet verwachten dat je dat ook meteen kán op dezelfde manier als daarvoor. "Ik had last van mijn geheugen en kon me echt nog niet concentreren op lange teksten." En volgens haar ouders was Ghossein zakelijk en hard geworden. "Ja, natuurlijk ben ik veranderd", zegt ze. "Mijn carrière werd belangrijker dan ooit. Het was voor mijn gevoel het enige wat ik nog had, het enige waar ik wél controle over had."

Waar zwangerschap en hart elkaar kruisen

Het persoonlijke trauma zorgde er wel voor dat ze in haar werk een andere weg insloeg. De gynaecologie-afdeling in het ziekenhuis herinnerde Ghossein aan haar eigen zwangerschap en het verlies van haar dochter. Daarom besloot ze haar opleiding niet voort te zetten bij gynaecologie, maar koos ze voor cardiologie. En het werd al snel duidelijk dat er een belangrijk raakvlak was tussen de twee vakgebieden. "De zwangerschap is eigenlijk een stresstest voor het lichaam", legt ze uit. Dat is niet zo gek, want tijdens je zwangerschap heb je eigenlijk twee extra organen: het kind en de placenta. En dat betekent onder andere dat je hart een stuk harder moet werken om het bloed rond te pompen. "De complicaties die je tijdens een zwangerschap ervaart, zeggen vaak iets over de gezondheidsrisico's in je latere leven."

Dit geldt bijvoorbeeld voor vrouwen met zwangerschapsvergiftiging. Die hoge bloeddruk tijdens de zwangerschap kan een indicatie zijn voor een verhoogd risico op hart- en vaatziekten op latere leeftijd. 10 procent van de zwangere vrouwen krijgt te maken met zwangerschapsvergiftiging en in de ernstige gevallen is de kans dat je later een hartinfarct krijgt tot wel zeven keer zo groot. Daarom besloot Ghossein meer onderzoek te doen naar de voorstadia van hart- en vaatziekten bij vrouwen, onder de naam Queen of Hearts.

Placenta als raadgever

"Ik zat in een bespreking toen een collega iets zei over de bloedvaatjes in een placenta", vertelt Ghossein. "Het ging over een vetophoping in de wand van de 'spiraalarterie', dat is een bijzonder soort slagader die we bij zwangere vrouwen in de placenta zien. Wat er over die vetophoping werd verteld, deed mij meteen denken aan het dichtslibben van de aderen in het hart, iets wat wijst op een hartinfarct."

Het zou betekenen dat de placenta eventueel gebruikt kan worden als pre-scan voor hart- en vaatziekten. "Als dat echt zo is, hoef je vrouwen met een verhoogd risico niet meer bloot te stellen aan een CT-scan. Iets wat je liever zo lang mogelijk vermijdt. Je hoeft in dat geval niet te wachten tot vrouwen een hart- of herseninfarct krijgen voordat je ze gaat behandelen." Na het placenta-onderzoek heb je een risico-indicatie. Ghosshein: "Een arts kan er vervolgens voor kiezen om vrouwen medicijnen voor te schrijven om latere risico's te vermijden." Het is volgens haar een logische redenering die het verdient om in studieverband te worden onderzocht.

Impact op hart én hoofd

Het onderzoek van Queen of Hearts loopt nog, maar de eerste resultaten wijzen er inderdaad op dat het placenta-onderzoek bij vrouwen met zwangerschapscomplicaties kan werken. Inmiddels heeft Ghossein de studie uitgebreid met cognitief onderzoek bij vrouwen die complicaties hebben gehad.

"Zelf had ik last van een haperend geheugen, slechte concentratie en ik kon totaal niet meer multi-tasken", herinnert Ghossein zich. "Als vrouw kun je hier compleet van in paniek raken en je bovendien heel eenzaam voelen. Stel nou dat er gewoon een verklaring voor is, die te maken heeft met wat je hebt meegemaakt tijdens de zwangerschap. Misschien kun je dan ook op meer begrip rekenen van je omgeving en op je werk."

Vrouwen moeten de ruimte krijgen

Ghossein is ervan overtuigd dat heel veel vrouwen graag weer willen werken, ook na een moeilijke zwangerschap. Maar niet iedereen heeft te maken met begripvolle collega's of managers. "Ik heb dat geluk wel gehad en daardoor liep mijn re-integratie ook redelijk voorspoedig. Maar het wordt vaak genoeg heel zwart-wit benaderd: 'Je verlof is nu toch klaar, kom op dan' of 'Maar je kind is er nu toch?!'." En zo eenvoudig is het niet, volgens Ghossein.

"40 procent van de vrouwen met complicaties hebben daarna cognitieve problemen. Dat is een wezenlijk aantal en je kan niet verwachten dat al deze vrouwen hun leven meteen op kunnen pakken zoals daarvoor." En om ze daadwerkelijk te kunnen helpen, moet er meer inzicht in de soorten klachten komen, zodat er daarna naar behandelmethoden kan worden gekeken. "Zelf merk ik dat ik voor 95 procent hersteld ben, dat zegt mijn gevoel. Sommige dingen gaan misschien wel beter dan voorheen en voor een deel wen je ook aan de beperking van je brein."

Wat duidelijk is, is dat vrouwen de ruimte en middelen moeten krijgen om ze hierbij te helpen, blijkt uit het verhaal van Ghossein. Dat kan een passende vorm van therapie zijn, maar ook de tijd om je draai weer te vinden op werk en begrip dat het misschien even duurt voordat je weer presteert op hetzelfde niveau als vóór de zwangerschap. "Wij zijn daarom met een boek bezig waarin zes ambitieuze vrouwen hun ervaring delen." Daarmee hoopt ze een discussie op gang te brengen. "Het is geen aanstellerij, vrouwen willen echt terug naar de top van hun kunnen."

'Het moet bespreekbaar worden'

Het boek, dat later dit jaar verschijnt, is bedoeld als inspiratie voor vrouwen die er middenin zitten. Ghossein: "Ik hoop dat ze het lezen en denken: als zij het kan, dan lukt het mij ook. En van mij mag het boek ook bij iedere CEO op de deurmat vallen." Als het maar bespreekbaar wordt, dat is het belangrijkste. "En tegen alle vrouwen wil ik zeggen: durf je behoefte uit te spreken en ook waar je géén behoefte aan hebt."

Zelf wilde ze heel graag werken, maar absoluut niet steeds met zijden handschoenen worden benaderd. "Omdat ik mijn emoties niet onder controle had vanbinnen, wilde ik naar de buitenwereld wel een sterke muur ophouden. Het is nu ruim acht jaar geleden en ik durf hardop te zeggen dat veel vrouwen hier sterker uit komen. Als je lijf en je hoofd je in de steek laten, leer je als geen ander met je gevoelens en cognitie om te gaan. Dan denk je bij een heleboel uitdagingen ineens: easy peasy."

"Ik ben moeder van twee geweldige kinderen combineer het moederschap met een carrière als cardioloog in opleiding - en ik heb een voortvarende wetenschappelijke loopbaan. Daar ben ik trots op."

Dit artikel werd eerder gepubliceerd op 10 mei 2020.