Het zalig falen, met Buffi Duberman

Als er iemand optimistisch in het leven staat, is het Buffi Duberman wel. De Amerikaanse taalcoach kwam dertig jaar geleden naar Nederland en heeft inmiddels menig zanger, presentator, politicus en andere professional een flinke smak zelfvertrouwen bezorgd met haar Engelse lessen.

Tegenwoordig zijn er genoeg mensen die een Engelse coach willen, maar dat was niet het geval toen Duberman voor zichzelf begon. "Deze business bestond nog niet, er was geen precedent en ik had geen voorbeelden om me heen", vertelt ze. Dat zorgde misschien voor een paar fuck-ups onderweg, al blijft Duberman het leven (bijna) altijd toelachen.

Waarom ben je weggegaan uit Amerika?

"Toen 21 jaar oud was, woonde ik in New York, waar ik na mijn studie een leuke baan kreeg als councelor bij Planned Parenthood. Ik had een appartementje in The Bronx en een knipperlichtrelatie. Mijn leven was uitgestippeld, toen mijn ouders zeiden: 'Waarom ga je niet een paar weken interrailen in Europa?'. Dus daar ging ik dan samen met een vriendin: Doc Martens aan, rugzak om en Yankees-pet op, haha. Zó Amerikaans."

"Toen we in Tsjechië aankwamen tijdens de Fluwelen Revolutie, zag ik met eigen ogen hoe het standbeeld van Stalin naar beneden werd gehaald. Het was zo indrukwekkend om de val van het communisme van dichtbij mee te maken."

Zo indrukwekkend dat je besloot te blijven?

"Een thrilling tijd om daar te zijn, dat voelde ik aan alles. Toen iemand me Engels hoorde spreken in de trein, vroeg diegene of ik het leuk zou vinden om te helpen met het oprichten van een taalinstituut. Ik was de eerste native speaker die ze ooit hoorde spreken en was een opvallende verschijning als 21-jarige met een baseball hat op! Het leek me zo'n geweldige uitdaging om mee te bouwen aan de ontwikkeling van het land, dus ik besloot het te doen."

Je had nog nooit lesgegeven toch?

"Alleen aan vluchtelingen in New York, maar nu moest ik een heel curriculum schrijven. We begonnen vanaf nul. Twee maanden daarvoor kon je in Tsjechië nog worden gearresteerd omdat je naar een album van The Beatles luisterde, laat staan dat er Engels lesmateriaal beschikbaar was. Maar nu moest er een Engelssprekende regering komen om deals te maken met andere landen. Ik heb daar ambtenaren mogen trainen, voor 80 cent per uur! Maar een biertje kostte 12 cent, dus mij hoorde je niet klagen. Ik vond het zo'n eer."

"Het was ook moeilijk, want ik sprak geen woord Tsjechisch in een land waar niemand Engels sprak. In tien weken tijd heb ik de taal vloeiend leren spreken - ik móést wel, anders kon ik geen brood of tomaten kopen op de markt. I basically learned Czech to eat. Uiteindelijk heeft het me echt geholpen. Doordat ik de taal leerde, kreeg ik veel meer inzicht in hun grammatica. Dat maakte het lesgeven alleen maar makkelijker."

Waarom ruilde je Tsjechië in voor Nederland?

"Tijdens een weekend in Barcelona kwam ik mijn man Peter tegen. Wat een dronken onenightstand had moeten zijn, is nooit meer overgegaan. We hebben elkaar bijna een jaar lang brieven geschreven, voordat hij vroeg of ik naar Nederland wilde komen. Ik zei: 'Ik vind je geweldig en knap, maar ik ken daar niemand. Als je wilt dat ik kom, moet je een baan voor me vinden'. Dat vond ik heel belangrijk, want ik ben niet gemaakt om thuis te zitten wachten tot je partner thuiskomt."

"Die baan was redelijk snel gevonden en ik kon bij de Nonnen van Vught gaan werken, het taalinstituut Regina Coeli. Ik was pas 22 jaar volgens mij en daarmee de jongste trainer die er ooit heeft gewerkt. Mijn jongste collega was tien jaar ouder dan ik."

En toen moest je ineens Nederlands leren, ging dat gepaard met falen?

"Absolutely. Ik weet nog dat het Tsjechisch zo vers in mijn hoofd zat, dat ik daar vaak door in de war raakte. Als ik dan bij de supermarkt stond te stressen, greep ik naar de eerstvolgende taal en vroeg ik ineens om wat 'chléb', het Tsjechische woord voor brood. Je had die mensen naar me moeten zien kijken. 'Chléb!? Wat is jouw probleem?', dachten ze. Ik had het beter in het Engels kunnen vragen natuurlijk, maar alle woorden en regeltjes zijn zo goed opgeborgen in je hoofd, dan pak je iets van de bovenste plank, terwijl je in een hele andere lade moet zijn."

"Ik heb tien uur Nederlandse les gehad en daarna was het: good luck! In het begin heeft mijn zelfvertrouwen er wel onder geleden, maar ik heb toch volgehouden. Inmiddels ben ik hier al dertig jaar, maar het verschil tussen 'de' en 'het' weet ik nog steeds niet. Als ik een zakelijke email schrijf, moet iemand anders met me meelezen."

Is dat niet vervelend als taalcoach?

"Helemaal niet. Ik begrijp mijn klanten daardoor juist beter. Ik ben een ervaringsdeskundige in de shame game van taalkundigheid. Daarom kan ik anderen over de drempel helpen te stappen om hun skills nog beter te maken."

Je bent misschien wel de bekendste taalcoach van Nederland, had je meteen succes?

"Ik ben bij de Nonnen weggegaan on good terms en de laatste jaren hebben we ook wel over en weer klanten naar elkaar doorgestuurd. Maar in het begin was het heel lastig om mijn bedrijf van de grond te krijgen. Hier leert iedereen Engels op school en daarom denken veel mensen dat coaching overbodig is."

"Daar kwam bij dat het vak nog niet bestond. Een personal language coach inhuren, waarom in hemelsnaam? Ik had geen peers en er was geen precedent. Dan moet je zelf uitvogelen hoeveel geld je kan vragen en waar je potentiële klanten zitten. Ik heb dat allemaal op instinct en gevoel gedaan. Toen ik eenmaal Jacqueline van Krezip ging coachen, ging het balletje rollen. Het kwam niet aanwaaien, I've been chasing my dreams for twenty years - maar mijn gevoel bleek juist."

Heb je in die twintig jaar weleens getwijfeld?

"Eén keer maar, toen was ik een hele dag in Hilversum geweest om potentiële klanten binnen te halen. Ik had die dag mooie, maar hele onpraktische, schoenen aan en ging met de trein die kant op. Ik kan me twee dingen goed herinneren: heel veel regen en heel veel 'nee'. 'We don't need you', werd er steeds gezegd. 'We hebben niemand nodig, want onze stagiair heeft een zomer in Canada gestudeerd. Het lukte me niet om ze uit te leggen dat dit niet hetzelfde is als een coach.

Toen ik door de regen terugging naar het station voelde ik me so sad. Mijn mooie schoenen waren verpest en alles was kut. Eenmaal in Den Bosch fietste ik langs een bankkantoor waar iedereen druk bezig was. Bellen, koffiedrinken, druk aan het mailen. Ik dacht toen: zij worden wél teruggemaild en ik niet. Zij hebben wél een klant aan de telefoon en ik niet. En ze hebben collega's om koffie mee te drinken, terwijl ik maar alleen ben. Dat was de enige keer dat ik twijfelde of ik wel de juiste keuze had gemaakt, maar een moment later keek ik nog een keer door het raam en dacht ik: oh, maar die mensen werken allemaal bij een bank! Wil ik bij een bank werken? Fuck no. Sindsdien wist ik dat het goed is om dingen te doen die moeilijk zijn, zeker als je weet dat je het kan. Dat bankkantoor is nu een Jumbo waar ik soms koffie haal onderweg naar een klant."

Daarna heb je wel klanten gekregen, heel veel zelfs. Heb je nog wel eens fouten gemaakt?

"Oh schat, wat denk jij? Natuurlijk! Ik kan bijvoorbeeld helemaal niet kaartlezen, dus ik heb ooit masterclasses geboekt in Leeuwarden en Breda – met 45 minuten ertussen! Maar ik sta niet lang stil bij dat soort fouten, dat heeft ook niet zoveel zin namelijk. Ik heb er zelfs een speciale methode voor ontwikkeld: de DIG-method. Je maakt dan een hele lijst met dingen waar je slecht in bent. Ik kan geen kaartlezen, niet fileparkeren en geen pannenkoeken bakken. Als je die lijst hebt gemaakt, ga je alles wat er op staat verdelen in drie categorieën: delegate, improve en gracefully let it go. Er zijn dingen waar je niet goed in bent, die je gewoon aan iemand anders moet overlaten, dat doen mijn klanten soms ook bij mij. Dan zijn er de dingen die je wél wil verbeteren en daar schakel je hulp bij in om het voor elkaar te krijgen. De dingen die je niet kan, maar die onbelangrijk zijn, mag je helemaal loslaten. Buh-bye.

Ik werk met veel succesvolle mensen en wat ik van hen leer, is dat we meestal alleen het topje van de ijsberg zien. We zijn gewend om naar succes te kijken en alleen de goede dingen te zien, maar alle slapeloze nachten die eraan voorafgaan of de acht jaar funding ophalen, krijgen we niet mee. Bijna niemand neemt de tijd om het hele proces te delen, terwijl dat wel belangrijk is om een eerlijk beeld te schetsen. Ik heb mijn dochter daarom van die backwards-filmpjes laten zien van tijdschriften, want ik wil dat ze weet dat het plaatje niet de realiteit is. Daar komt ontzettend veel Photoshop bij kijken en ik wil dat mijn dochter snapt dat het niet alleen om het topje van die ijsberg draait in ons leven."

"Een goede carrière is leuk, maar je moet er hard voor werken. Ik heb er ook keihard voor gewerkt, je kan niet verwachten dat je op een dag wakker wordt met een groot klantenbestand en een volle agenda. Put in the 10.000 hours."

Waar komt die strijdlustigheid vandaan?

"Als kind ben ik heel ziek geweest en toen ik 15 jaar was, is mijn schildklier operatief verwijderd. Daarom heb ik nu een groot litteken in mijn nek. Daar zaten destijds elf hechtingen in, dus na de operatie duurde het vier of vijf weken voordat ik mijn kin en hoofd weer kon bewegen. Ik ben heel veel in het ziekenhuis geweest en slikte als kind van 6 al 36 pillen per dag. Dat is geen normale jeugd natuurlijk, maar mijn gevoel voor humor heeft me er echt doorheen geholpen. Ik ben slim en grappig: not the pretty one, maar the funny one. Het is een copingmechanisme voor mijn jeugd, die werd getekend doordat ik zo ziek was."

"Verder ben ik vooral heel dankbaar. In 2001 ben ik een aantal mensen verloren tijdens de aanslag op de Twin Towers in New York. Sindsdien draag ik iedere dag een bloem in mijn haar om mezelf eraan te herinneren: today is the party, want morgen kan het zomaar afgelopen zijn. Doordat ik me hier zo bewust van ben, ben ik misschien optimistischer dan anderen. Ik heb minder geduld voor mensen die klagen, ik snap het gewoon niet."

Jij woonde toen al in Nederland, wat herinner je je nog van die dag?

"Het was vreselijk. Ik kreeg een telefoontje: 'Put on CNN, they got New York'. Ik zie de beelden nog voor me. Voordat ik naar Europa kwam, was New York mijn thuis. Moet je je voorstellen dat je alles weet van een stad en ieder stukje herkent, maar dat je niemand kan bereiken. Al mijn vrienden waren daar blijven wonen en ik moest het vanaf hier volgen. Ik wilde zo snel mogelijk die kant op, maar dat kon niet. Eindeloos heb ik geprobeerd te bellen met alle mogelijke vliegmaatschappijen en na zeven weken vloog ik er eindelijk heen. Toen ik op de plek van de aanslag kwam, smeulde die nog na. Ik krijg weer tranen in mijn ogen als ik erover praat."

Heeft het je ooit aan het twijfelen gemaakt of je niet terug wilde verhuizen?

"Tot op de dag van vandaag twijfel ik daarover. Iedere dag heb ik wel een moment waarop ik denk: was ik maar in New York. Soms duren die momenten een paar minuten, de andere keer voel ik het de hele dag. Ik mis de hustle van die stad. De mensen daar hebben een andere mentaliteit. Als je daar zegt dat je het druk hebt, hoor je: 'Good for you', terwijl mensen hier het als een last zien. Hetzelfde geldt voor succes, in New York vinden ze dat inspirerend, maar hier zien veel mensen het als een bedreiging. 'Moet dat nou', hoor je dan. Goed nieuws mag gedeeld worden, die mentaliteit mis ik."

Probeer je die energie nu hier te verspreiden?

"Ja, het heeft mij ver gebracht. Ik weet nog dat ik het eerste geld dat ik had verdiend, meteen investeerde in zakelijk briefpapier en visitekaartjes. Als ik dan in zo'n situatie belandde als die ene dag in Hilversum, kon ik in ieder geval iedereen een mooi en kleurrijk visitekaartje geven voor als ze zich bedachten. Bij elke 'nee' denk ik: het is een no for now, maar niet voor altijd. Je moet je volgens mij niet te veel laten wijsmaken door de mening van anderen. De enige aan wie je iets moet bewijzen, ben je zelf. Het gaat niet zozeer om wat je kan, maar wat je gelóóft dat je kan.

Daarom is de manier waarop je tegen jezelf praat zo belangrijk. Geloven dat je goed genoeg bent, ongeacht of er veel geld op je bankrekening staat, of je in een groot huis woont, veel vrienden hebt of wat dan ook. Als je intrinsiek gelooft dat je genoeg bent, dat is het mooiste wat er is."

Waar heb jij dat geleerd?

"Voor het eerst in Tsjechië, denk ik. Dat ik daar het eerste curriculum ooit heb geschreven voor Engelse les, was een prachtige springplank. Als je een lesprogramma kan maken in een taal die je niet beheerst, kun je alles. Het mooiste jaar van mijn leven en dat smaakte naar meer."

Voor meer informatie over het werk van Buffi Duberman of haar nieuwe lesprogramma dat aanstaande zondag begint, kun je terecht op haar website.