Taboe, schaamte en verdriet: we moeten meer praten over abortus

"Toen ik 23 jaar was, heb ik een abortus gehad", vertelt Pope (32). "En toen ik twee jaar geleden een dochter kreeg, blikte ik ineens met andere ogen terug op die ervaring en hoe complex ik dat vond." Destijds had ze geen woorden voor wat ze voelde. "Ik heb dat als heel eenzaam ervaren."

De wens om moeder te worden was er altijd al in het geval van Pope, maar wat doe je als dat moment zich te vroeg aandient? "Ik weet nu dat het krijgen van mijn dochter een helend effect heeft gehad, maar juist die kinderwens maakte het moeilijk om mijn eerste zwangerschap af te breken. Onder welke omstandigheden ik zwanger werd, doet er volgens mij niet toe. Ik heb er destijds bewust voor gekozen om nog geen moeder te worden en ook al voelde dat als de juiste beslissing, heb ik er naderhand nog lang mee geworsteld."

Daardoor kwam de vraag naar boven: hoe beleven andere vrouwen dit? Waarover hebben zij gepiekerd? En mag je – soms jaren later – verdrietig zijn over een keuze die je zelf hebt gemaakt? Die vragen en gevoelens, vormen de aanleiding voor haar korte film 'Overtijd'.

Een (eerste) zwangerschap maakt indruk

In de film, die vanavond wordt uitgezonden op NPO3, vertellen drie vrouwen over hun eigen ervaring: van het moment dat ze erachter komen dat ze zwanger zijn tot de twijfels, het definitieve besluit en het moment van de procedure. De verhalen onderstrepen dat de keuze om een zwangerschap te beëindigen nooit een makkelijke is. Pope: "Niet één vrouw zal vergeten dat ze dit heeft meegemaakt. Ook al is het besluit zelf snel gemaakt, het is toch een zwangerschap en dat maakt indruk."

Bovendien is het voor sommige vrouwen ook hun eerste zwangerschap, vervolgt ze: "Ik weet nog dat ik daar vroeger naar uitkeek, ik stelde het me voor als een magisch moment. Dat het dan zover is, terwijl je er nog niet klaar voor bent, is verdrietig."

Veel vrouwen schamen zich

Pope en haar researcher spraken bijna vijftig vrouwen die een abortus hebben ondergaan. "Iedereen wilde haar verhaal delen, maar vrijwel niemand durfde het zichtbaar in beeld te vertellen. Dat laat zien dat het taboe er nog steeds is."

Als regisseur werd ze zelf ook met die schaamte geconfronteerd in de aanloop naar de film. "Ik moest een filmplan schrijven en subsidieaanvragen doen, dan moet je wel kunnen uitleggen waarom je dit wilt maken. Voor mij voelde dat als een drempel omdat ik ook het gevoel zou hebben dat het binnen deze wereld voor altijd negatief op mij af zou stralen. Zo van: 'Zij is die vrouw die…'."

Je verhaal delen werkt helend

Naast dat het taboe werd bevestigd, geldt dat ook voor de behoefte en de noodzaak om deze ervaringen te delen. "Als je van a tot z je hele verhaal kan vertellen, heeft dat een helend effect. Net als het horen van de verhalen van anderen, mensen die iets soortgelijks hebben ervaren. Het kan behoorlijk traumatisch zijn. Als je daarover praat en erachter komt dat je niet de enige bent - en dat je gevoelens eigenlijk heel normaal zijn - kun je het makkelijker verwerken."

"Toen ik het er met mijn vriendinnen over had," vervolgt Pope, "kwam ik erachter dat één van mijn vriendinnen nog steeds weleens droomt over het kindje van de zwangerschap die ze beëindigde. Zij heeft heel lang gedacht dat ze dat voor zichzelf moest houden, maar nu kunnen we het er samen over hebben." Ook zijn er vrouwen die hun abortus als een rouwproces hebben ervaren. De complexiteit van al die gevoelens wordt makkelijker te bevatten als je er over praat.

Tijd voor een emotionele revolutie

Tijdens de screenings van 'Overtijd' zijn er ook een aantal vrouwen op Pope afgestapt. "Op een avond kwam er een vrouw van een jaar of 60 naar me toe. De tranen rolde over haar wangen. Ze vertelde dat zij ook een abortus had gehad vroeger, maar het nog nooit aan iemand had durven vertellen." Als regisseur hoopt ze dan ook dat deze film het makkelijker maakt om over dit onderwerp te praten, ook met je partner of mensen die het zelf niet hebben meegemaakt. "Ik denk dat het voor veel mannen heel moeilijk is om zich te moeten verhouden tot een ongeplande zwangerschap. Sommige mannen reageren daar heel lief en betrokken op, terwijl anderen in twijfel trekken of zij wel écht de vader zijn."

Dat zijn lastige gesprekken, volgens Pope. "En wat het nog eenzamer maakt voor vrouwen is dat zíj uiteindelijk de keuze moeten maken. Door de verhalen van andere vrouwen te horen, is die eenzaamheid er voor mij nu af. Ik kijk inmiddels anders terug op de periode waarin ik me zo alleen heb gevoeld.

Mijn moeders generatie heeft ervoor gezorgd dat we in Nederland veilig en legaal een abortus kunnen ondergaan, en nu is het aan mijn generatie om er een emotionele revolutie achteraan te beginnen en dit onderwerp bespreekbaar te maken."

'Overtijd' is vanavond om 20.55 uur te zien bij NPO3. De Sekszusjes zullen de documentaire inleiden en praten er vervolgens over na met regisseur Tessa Louise Pope en andere gasten.