Het zalig falen, met Nicoline Smalbraak

Vol frisse moed begon Nicoline Smalbraak op 9 februari 2014 aan een televisie-avontuur genaamd Utopia. Ze had destijds grootste plannen om de wereld te verbeteren, maar moest na elf maanden toch toegeven dat dit toch niet helemaal is gelukt. Heeft ze gefaald? Misschien een beetje. "Je doet iets en het mislukt grandioos" zegt ze. "Maar of het flopt, meten we meestal af aan hetgeen we van tevoren bepalen."

Maar juist omdat Utopia anders uitpakte dan ze van tevoren had verwacht, wist Smalbraak vervolgens veel beter wat ze met haar leven wilde doen. Een lesje struikelen en weer iets wijzer opstaan met de 'Freelance Filosoof'.

Waarom wilde je meedoen aan Utopia?

"Misschien is het een beetje naïef of klinkt het als grootheidswaanzin, maar ik dacht dat ik invloed kon uitoefenen op onze maatschappij en hoe duurzaam mensen leven. Mensen die dagelijks naar een soap kijken, leven mee met de personages. Ik hoopte dat hetzelfde zou gebeuren met Utopia, omdat er iedere dag zoveel mensen keken. Dan wordt iedereen lekker geïndoctrineerd door mijn groene hart, dacht ik. En alle kijkers worden dan ook vegetariërs en ze nemen allemaal een moestuin. Maar dat bleek toch niet zo makkelijk, haha."

Dus dat gebeurde niet... Was jij niet overtuigend genoeg of klopte je verwachting niet?

"Een combinatie van beiden, ik had er nooit over nagedacht dat zo'n programma wordt ge-edit. Dus ze laten misschien twee seconden beeld over moestuinen zien, maar de rest ging over verliefdheden, gevoelens en drama tussen de bewoners."

"Uiteindelijk heb ik misschien een handjevol mensen geraakt met wat ik deed. Ik krijg heel af en toe nog berichtjes van mensen die zeggen dat ze door mij andere keuzes zijn gaan maken. Nog steeds fucking vet, maar niet de grote golf van verandering die ik had verwacht."

Zie je dat als falen?

"Ik zie het meer als grootheidswaan. En uiteindelijk heb ik me binnen Utopia natuurlijk ook onwijs laten afleiden door verliefd te worden op een andere bewoner. Al heb ik daar ook geen spijt van, ik ben ook een mens.

Waar ik wél in heb gefaald, is om dicht bij mezelf te blijven. Ik was me redelijk bewust van alle camera's en was daarom toch voorzichtiger dan normaal. Ik ben normaal best uitgesproken en steek mijn mening niet onder stoelen of banken, maar daar dacht ik ineens: er kijken anderhalf miljoen mensen. Daardoor werd ik hyperbewust en extreem genuanceerd: ik wilde geen stelling meer nemen en was aan het people pleasen. Alles om de vrede te bewaren, niet roddelen en geen ruzie maken met andere bewoners. Ik liep heel erg op mijn tenen, alsof ik mezelf kleiner maakte om er op die manier voor te zorgen dat mensen me leuk zouden vinden."

En daar heb je nu spijt van?

"Nou je raakt op die manier je authenticiteit kwijt. Ik vond het te belangrijk wat anderen van mij vonden en kon me daardoor niet vrij voelen. Toen ik er na elf maanden uitkwam, dacht ik: wat is dit voor iets krankzinnigs."

Voelde die 'normale wereld' als een klap?

"Ik heb best veel last gekregen van straatvrees, dat werd erger doordat veel mensen me herkenden op straat. Die vroegen dan of ze met me op de foto mochten of stelden impertinente vragen over mijn liefdesleven. Op een gegeven moment lag ik in Kaapverdië op het strand, in mijn bikini. En daar kwam iemand naar me toe die gewoon foto's ging maken – en niet even vragen van tevoren, gewoon doen. Ik vond het wel moeilijk om met dat soort dingen om te gaan. Ik ben er niet voor gemaakt."

"De eerste maanden na Utopia heb ik heel veel binnen gezeten en zag ik alleen familie en goede vrienden. En na een paar maanden ben ik begonnen met een mindfulness-opleiding. Dat is dan ook meteen het mooie wat er voor mij uit de Utopia-ervaring is voortgekomen."

Mindfulness?

"Ja, doordat ik zo hyperbewust van mezelf was geweest, kwam ik er ook goed achter welke kritische stemmen er in mijn hoofd zitten. Mindfulness kan daar best bij helpen en ik had in die elf maanden ook gemerkt dat mijn medebewoners het leuk vonden als ik dit soort dingen met hen ging oefenen. Dat motiveerde mij ook om het serieuzer aan te pakken, ik wilde niet alleen mezelf bekwamen, maar andere mensen dezelfde tools leren eigenlijk.

Dat maakt falen ook zo zalig volgens mij: je doet iets en het mislukt grandioos. Maar of het flopt, meten we meestal af aan hetgeen we van tevoren bepalen. Ik besloot een duurzame wereldverbeteraar te zijn en iedereen van mijn visie te overtuigen, dat is niet gelukt. Maar als ik nu kijk, had ik zonder het mislukken in Utopia misschien wel nooit uitgevogeld wat ik wél wilde doen. Mensen zijn betekenisgevende wezens en daarom kan falen ook zo mooi zijn. Als je er middenin zit, voelt het kut en schaam je je. Maar als je later achteromkijkt, zie je op welke manier 't in het complete plaatje past. Je leert ervan, groeit en maakt dingen mee."

Werd het na die opleiding makkelijker om je leven weer op te pakken?

"Ja, op die opleiding zaten alleen maar mensen die nooit tv kijken. Dus het was heerlijk dat ik ze niets hoefde uit te leggen of vertellen, behalve wat ik zelf wilde. Daardoor begon ik me weer een beetje mezelf te voelen en kreeg ik ook weer wat meer zelfvertrouwen. Ik ben me superbewust geworden van mijn gedachten en hoe ik daarmee omga. Ik voelde me daarna niet meer belemmerd om me uit te spreken, zoals ik dat wel had met die camera's in de buurt."

"Het heeft me geleerd om twijfels en oordelen los te laten. Ik voelde me eerst belemmerd in mijn vrijheid om keuzes te maken, maar door die beperkende en kritische gedachten te managen, worden je emoties ook gemanaged. Dus je wordt er een gelukkiger mens van. Voor Utopia had ik al Filosofie en Psychologie gestudeerd, en die mindfulness-opleiding was eigenlijk het laatste duwtje in de rug om te beginnen als ondernemer. Inmiddels zijn we ruim vijf jaar verder en gaat het nog steeds goed."

Help je andere mensen nu bij het niet-falen of leer je ze succesvol falen?

"Dat laatste, denk ik. Fuck-ups horen erbij en negen van de tien keer voel je je heel alleen als er iets misgaat. Alsof het aan jou persoonlijk ligt en jij afwijkt van de rest van de wereld. Daarom zouden we juist wat meer over die shit momenten moeten praten, pas dan kom je erachter dat je helemaal niet alleen bent en dat het er gewoon bij hoort."

"Ik ben niet perfect en dat is geen enkel mens. Nog steeds kan ik mezelf zo ongelofelijk in de weg zitten. En op die momenten vinden we het fijn om de externe omstandigheden de schuld te geven. Maar hoe je ermee omgaat, ligt bij jezelf. Door die emotie of teleurstelling aan te pakken, ben je er sneller van verlost dan als je de omstandigheden de schuld geeft, omdat groter waren of meer invloed hadden dan jijzelf. Als je de schuld blijft zoeken in externe factoren, wordt jouw gevoel niet beter."

Heb je daar een voorbeeld van?

"Jazeker, zowel op zakelijk gebied als persoonlijk. Ik ben bijvoorbeeld niet altijd goed in strategisch nadenken als ondernemer. Ik heb een paar jaar geleden voor het eerst een online meditatie-challenge georganiseerd waar 1500 mensen aan meededen. Dat ging supergoed en mensen waren heel betrokken. Maar na die challenge heb ik ze helemaal niets aangeboden, niets geprobeerd aan ze te verkopen. Dus ik had er allemaal tijd en aandacht in gestopt, die mensen waren tevreden en voelden zich betrokken, maar ze hoorden nooit meer iets van me. In plaats van leergeld, heb ik als ondernemer heel veel 'leertijd' betaald. Nu ben ik zakelijker geworden en weet ik dat je het ijzer moet smeden als het heet is. Dus je kan niet eerst duizend mensen aan je verbinden om ze vervolgens te laten vallen – en zelf ook nog eens met lege handen achter te blijven. Aan de andere kant denk ik: zolang je ervan leert, is het niet zo erg. Ik ben een optimist, en vraag mezelf liever af: wat kan ik dit jaar anders doen om er wel iets aan over te houden?"

Een ander deel van mijn werk bestaat uit bedrijfstrainingen, die zijn nu natuurlijk allemaal afgezegd door het coronavirus. Dat zijn omstandigheden die veel groter zijn dan ik, daar kan ik 0,0 procent invloed op uitoefenen. Maar ik heb wel invloed op hoe ik met zo'n tegenslag omga. Ik doe nu coachinggesprekken vanuit huis en verwacht deze zomer mijn grootste omzet ooit te halen."

En op persoonlijk gebied?

"Vorig jaar was een heftig jaar omdat mijn vader is overleden en ik zelf twee miskramen heb gehad. Het gekke van die miskramen is, dat het voelt als falen. Ook al weet ik dat ik er zelf niets aan kan doen. Je probeert jezelf toch de schuld te geven op een of andere manier.

Het begint met een verlangen naar een kind en dan besluit je om ervoor te gaan en het te proberen. Ik werd gelukkig makkelijk zwanger en vanaf het moment dat je daarachter komt, ga je het al voor je zien. Dat komt denk ik ook omdat we vooral de goed-nieuwsberichten zien over zwangerschap en moeder worden, dus hoewel je weet dat het ook mis kan gaan, hou je daar geen rekening mee. Ik ben optimistisch en zag mezelf stiekem toch al met een kinderwagen over het strand lopen. Als je je misselijk voelt, lees je een beetje over hoe het 'hoort te zijn' en zo denk je al snel: prima, hoort er allemaal bij. En in 90 procent van de zwangerschappen gaat het ook goed.

Maar bij eerste zwangerschap hoorden we tijdens de 12 weken echo dat het hartje niet meer klopte. Het kindje was gestopt met groeien. Dat vond ik moeilijk te bevatten, want ik leefde toch al onbewust in een toekomst mét kind. Je hebt al weken samen kunnen fantaseren over de namen en ineens word je teruggefloten naar de realiteit."

Kon je dat meteen relativeren?

"Dat duurt even en ook daarin zie je dat we het er vaak niet over hebben als iets níét goed gaat. Daar wordt de schaamte en het verdriet alleen maar groter van. Je hebt daardoor – onterecht – het idee dat je de enige bent of één van de weinigen, bij wie dit gebeurt. Het is natuurlijk logisch dat je je terugtrekt en die pijn moet je zelf verwerken, maar ik besloot het er ook over te hebben in het openbaar. Dan kom je er ineens achter dat je tante, vriendin, buurvrouw en weet ik wie nog meer hetzelfde hebben meegemaakt. Als we er niet over praten en de schaamte alleen voelen, ontnemen we onszelf de kans het te delen met anderen. Terwijl je daar zoveel troost en herkenning in kunt vinden. Dat geldt voor alle onzekerheden.

Dus als jij jezelf vertelt dat er iets mis is met jou, is dat een leugen. De eerste miskraam vond ik heel vervelend, ook omdat ik werd verrast doordat het zolang op zich liet wachten en hoeveel bloed ik verloor. Het had daardoor een enorme weerslag op mijn werk en de trainingen die ik geef. Want er moet nog wel een vruchtje uit je komen en straks komen die weeën op gang terwijl je midden in een trainingssessie zit. Als het fysieke aspect eenmaal voorbij is, keert de rust enigszins terug. En door het met andere mensen te delen, werd het voor mij ook weer een waardevolle ervaring."

"De tweede zwangerschap voelde heel anders omdat ik me veel bewuster was van de risico's. Ik durfde me niet te hechten aan het maanzaadje in mijn buik omdat ik wist dat het mis kon gaan. Toen het bij de eerste echo weer mis bleek te zijn, was ik wel verdrietig, maar minder verdrietig dan de eerste keer. Misschien ook omdat ik niet bang was voor het proces erna, maar dit keer beter wist wat me te wachten stond en wat voor stappen ik zelf kon nemen. Ik weet nog dat ik toen dacht: je kan hier dus beter in worden, je kan het oefenen. Het blijf ingrijpend, maar als je dan ook nog eens in je eentje die emoties en die onzekerheid moet uitzitten… Als je er open over praat, kun je elkaar ook meer inlichten. Het is een fysiek heftige ervaringen, daar zou je andere vrouwen gewoon graag op willen voorbereiden.

Nu ben ik zwanger van een gezond kindje, misschien kan ik er daarom ook beter op terugkijken. Ik zou niet willen zeggen dat ik dankbaar ben voor mijn miskramen, maar ze hebben me wel meer compassie gegeven. Als je iets verdrietigs meemaakt, word je er vaak een beter mens van. Het geeft je meer inzicht in jezelf. Als je in shitstorm zit die moeilijk is, komen diepgewortelde overtuigingen en angsten keihard terug. Het enige wat dan helpt zijn liefde en compassie voor jezelf. Tegenslag is net als drijfzand. Je kan blijven spartelen tegen alle omstandigheden die tegenzitten en dan zink je tien keer zo hard naar beneden, of je houdt je stil en geeft je over, dan drijf je vanzelf naar boven."