Het zalig falen, met Hyshil Sander

De 36-jarige Hyshil Sander maakt de meest prachtige illustraties, maar ruilde haar pen in 2018 grotendeels in voor een compleet nieuwe carrière. Inmiddels staat ze alweer bijna twee jaar – met veel plezier – voor de klas. Gek genoeg zien anderen dat misschien niet als succes. En dat roept de vraag op: wie bepaalt wanneer je faalt?

Zat de creativiteit er altijd al in?

"Ik vond mode en tijdschriften geweldig en wist al vroeg dat ik naar de kunstacademie wilde. Ooit zag ik een aquarelschilder bij het Klokhuis en daarna besloot ik dat ik dat ook wilde. Na de middelbare school werd ik aangenomen bij de Academie Minerva in Groningen. Heerlijke jaren, waarin ik het gevoel had dat iedereen zichzelf kon zijn. Iedereen hielp mee aan elkaars projecten en we hadden één gemeenschappelijke ruimte waar we de hele dag waren, gevuld met allemaal tekentafels en er stond een bank. Daar lag de hond van onze docent altijd op. Terugkijkend op die periode, voelt het als een bubbel."

En na die opleiding kwam er nog een droom uit?

"Ja, ik ben als vormgever gaan werken voor tijdschriften zoals Vogue en Elle. Maar na een paar jaar wilde ik mezelf ontwikkelen en besloot ik iets toch anders te gaan doen. Zo ben ik in 2011 voor mezelf begonnen als illustrator, ik heb in die tijd echt veel mooie opdrachten gedaan voor gerenommeerde media, zoals het Parool. Al waren de geboortekaartjes misschien wel het leukste om te maken. Dat je door een vader wordt gebeld, nét nadat zijn kind is geboren, is heel bijzonder. Toch raakte ik de uitdaging een beetje kwijt. Iemand vraagt en jij maakt, maar ik wilde meer. Meer afwisseling, meer intellectuele uitdaging.

Die leerschool vond ik in eerste instantie bij het designbureau Booreiland, waar ik als creative director heb gewerkt. Daar heb ik een jaar lang kunnen proeven van het leidinggeven en coachen. En die rol bleek ik ontzettend leuk te vinden."

Dat smaakte naar meer?

"Ik wist wel vrij snel dat ik daar iets mee wilde doen, maar het was ook niet zo dat ik mijn baan opzegde en de volgende dag meteen een carrièreplan had uitgestippeld. Ik vond het moeilijk om te bedenken wat ik zou gaan doen en had een verloren gevoel. Wat komt hierna? Soms duurt het even voordat je die inspiratie vindt.

"Via via kwam ik in contact met de Hogeschool van Amsterdam, waar ik in 2018 één module mocht geven als docent. Het vak heette Visuele Merkidentiteit en met mijn ervaring als vormgever wist ik gelukkig best veel, maar ik had natuurlijk nog nooit voor de klas gestaan. Toch was ik na die ene module direct overtuigd. Lesgeven was alles waarvan ik nooit wist dat ik het nodig had. Ik ben op slag verliefd geworden op het werk."

Wat maakt het lesgeven zo leuk volgens jou?

"Achteraf denk ik dat ik in mijn vorige werk een stukje zingeving miste. Nu voel ik veel duidelijker het maatschappelijke belang van mijn werk. Ik kan een jonge generatie helpen hun weg te vinden, zij zijn de toekomst en ik kan ze opleiden, begeleiden en sturen.

En ik krijg nergens zoveel energie van als van een klas waar je synergie mee hebt. Dat je samen hebt gewerkt aan iets en het geheel uiteindelijk samenkomt. Als docent maak je een ontwikkeling door samen met je studenten. Als ze een vak vervelend of moeilijk vinden, is het een uitdaging om er tóch voor te zorgen dat ze het leuk gaan vinden."

"Maar, natuurlijk heb ik in het begin doodsangsten uitgestaan. Het is zo eng om voor een grote groep mensen te staan, daar was ik nooit goed in. Dus in het begin was ik echt heel nerveus. Het duurde ongeveer een maand voordat die zenuwen weg waren. En nu kan ik voor elke groep spreken, denk ik."

Het klinkt een beetje alsof het allemaal heel makkelijk is gegaan, zit er ook een stukje wrijving?

"Vast wel, al heb ik de neiging om alles altijd heel goed te willen doen. Het niet willen falen is hardnekkig in mijn geval. Maar het zou best eens kunnen dat ik door de ogen van anderen wel heb gefaald. Misschien juist omdat ik voor een baan als docent heb gekozen.

Tegenwoordig hebben we de neiging om het ondernemerschap als de heilige graal te zien. Eigen baas zijn en je eigen plan trekken is voor veel mensen het hoogst haalbare. Ik ben ondernemer geweest en heb het daarna ingeruild voor iets anders. Sommigen zien lesgeven als iets dat minder is. In ieder geval minder spannend en stoer dan ondernemer zijn, maar ik heb gekeken naar mijn eigen groei en vervolgens een besluit gemaakt."

Waarom denk je dat anderen het zien als falen?

"Door wat mensen tegen me zeggen. Er wordt op een verjaardag heel anders gereageerd als je vertelt dat je bij Vogue werkt, dan als je zegt dat je lesgeeft, haha. En mensen die ik ken, reageren wel geïnteresseerd op het feit dat ik bij de HvA werk, maar vragen al snel of ik ook nog weleens teken. Daar heb ik geen tijd meer voor, leg ik dan uit. Dan krijg je vaak te horen dat lesgeven 'ook prima' is. Maar op die toon geeft dat toch een bepaald signaal.

Ik heb voor een zekerder bestaan gekozen en leidt een ambtenarenbestaan nu. Maar ook al is dat geen populair besluit, krijg ik er veel energie van. Ik ben zelfs heel gelukkig. Een tekening maken is superleuk, maar niet uitdagend genoeg."

Wat heeft dat falen door de ogen van anderen je geleerd?

"Als je écht durft te kiezen wat jouw volgende stap is en wat goed voor jou is, maakt de mening van anderen niet uit. Dat mogen we allemaal wat meer beseffen overigens. Ik zie het ook bij studenten: iedereen is zo bezig met een specifiek doel voor ogen, vaak in de vorm van een beroep en dan denken ze na over de stappen ernaartoe. Maar soms moet je gewoon dingen proberen, onderweg durven besluiten toch iets anders te doen. En je hoeft niet meteen je baan op te zeggen zoals ik, je kan ook beginnen met een workshop of een andere vrijblijvende manier om je te interesses te verkennen."

"We zouden ons eens moeten realiseren dat je jezelf tekortdoet door je te veel aan te trekken van anderen. Als je jouw keuzes baseert op wat een ander vindt, blijft er heel veel niet ontdekt. Zoals de baan die ik nu geweldig vind. Durf te kiezen voor iets dat er aan de buitenkant uitziet als falen, als het dan goed gaat. Dat is een geweldig gevoel."

En zijn er weleens momenten dat je je niet als een vis in het water voelt?

"Natuurlijk zijn die er ook. Waar mensen zijn, is dynamiek en dat betekent dat het tot op zekere hoogte onvoorspelbaar is. Je kan een conflict hebben en dat voelt op zo'n moment vaak heftig aan. Ik kan daar vervolgens gerust een week buikpijn van hebben."

Hoe los je dat op?

"Ik praat dan met collega's en mensen die ervaring hebben, zij kunnen begrip tonen en dat helpt. Mijn collega's zijn allemaal zo aardig en begripvol, daar heb ik me echt over verbaasd. En wat echt als een paal boven water staat, is dat je van ieder conflict of heftige gebeurtenis iets leert. Er blijven altijd dingen die je niet helemaal kunt oplossen, maar die leer ik accepteren."

"Soms zijn er studenten die ik niet helemaal kan bereiken, dat blijft lastig. Maar aan de andere kant zijn er geen harde 'goed' en 'fout' aanwezig in het onderwijs, daardoor leer je je eigen criteria beter kennen. Dat is anders dan toen ik werkte als illustrator. Dan maakte ik een tekening en was het resultaat goed of fout, afhankelijk van of de klant blij was of niet.

Toch heb ik ook zo naar mezelf leren luisteren dankzij mijn ervaring als ondernemer. Dan leer je kritisch kijken naar opdrachten en geld, wat is belangrijk?"

Wat is het antwoord daarop?

"Dat je er zelf achter staat. Ik heb ooit een opdracht gehad waar ik een enorme offerte voor moest maken. Het ging om heel veel geld en ik was er veel tijd aan kwijt. Toen ik er bijna uit was met de opdrachtgever, zei ze op het allerlaatste moment: 'We gaan toch voor iemand anders, die het voor 80 procent van het geld wil doen'. Ik was verbouwereerd en vertelde dat ook aan haar. Toen vroeg ze me om mijn bodemprijs en moest ik een moeilijk besluit nemen, want je wil voor jezelf opkomen, maar in feite zeg je nee tegen een heleboel werk en dus inkomen. Toch hield ik voet bij stuk en zei ik tegen haar: 'Zo ga ik niet werken, dan maar geen opdracht'.

Toen ik de telefoon ophing, voelde ik me heel alleen. Ik stond daar met knikkende knieën. Vervolgens begint het nadenken en malen: ben ik het echt eens met wat ik heb gezegd? Maar ik stond erachter. En het grappige is dat diezelfde klant een jaar later terugkwam met twee opdrachten. Door onze eerdere ervaring wist ze precies wat mijn visie was. Dat laat zien dat je zelf moet aangeven wat jouw standaard is. Al voelt het heel eenzaam op het moment dat je dat doet. Dan voelt het nog niet als een succesverhaal, dan sta je alleen in je huiskamer en probeer je maar zeker van jezelf te zijn.

"In het begin schrik je van die onzekere momenten, maar uiteindelijk leert het je heel veerkrachtig te zijn. Die eigenschap komt in ieder vakgebied van pas, dat maakte de coronacrisis nog maar eens duidelijk. Op donderdagavond was de persconferentie die een intelligente lockdown aankondigde en de maandag erop stond onze eerste podcast online. Zo heeft niemand een college hoeven missen. Bloed, zweet en tranen, maar ik ben daar heel trots op."

Zijn er dingen die nog beter kunnen, beter leren falen misschien?

"Daar zit wel iets in, als dingen niet goed verlopen, zoek ik meestal toch een manier om het op een fijne manier af te sluiten voor mezelf. Als jij zelf niet blij bent met hoe iets gaat, wordt niemand anders er blij van. Vroeger had ik voornamelijk mezelf daarmee, maar in het onderwijs werk je met veel meer mensen, daarom vind ik het moeilijk om iets verkeerd te doen. Ik probeer bijvoorbeeld dingen na te kijken vóór de deadline, terwijl niemand dat extra werk ziet. Daarmee maak ik het onnodig zwaar voor mezelf."

"Gelukkig letten mijn collega's hier ook op bij elkaar, en je zou kunnen zeggen dat het coronavirus er ook voor heeft gezorgd dat er meer waardering is voor het harde werk van docenten en leerkrachten. Maar ik probeer er zelf ook beter op te letten dat ik niet eindeloos doorga. Wat voor mij helpt is om van tevoren mijn doelen te bepalen. Heel veel mensen stellen geen doel in hun werk en bijten zich vast in: 'ik wil mijn best doen'. Maar je best doen is moeilijk meetbaar, dus in de praktijk is het dan makkelijk om over je eigen grenzen heen te gaan. Terwijl je concrete doelen gewoon af kunt werken totdat je lijstje compleet is. Wie weet blijft er dan niet altijd extra werk op de stapel liggen, wat je alvast even kunt doen."

Hoe kunnen we die waardering voor jouw vak vast blijven houden?

"Door met elkaar in gesprek te blijven erover. Dat betekent je uit blijven spreken over de mooie dingen van het vak en tegelijkertijd de dialoog op zoeken over wat beter kan. Er is nu veel momentum voor de vitale beroepen, en dat geldt ook voor racisme en discriminatie in onze maatschappij, daar moeten we ook over in gesprek blijven met elkaar. Juist ook met mensen die een andere ervaring of een ander verhaal hebben als wij zelf.

Toen ik er net werkte, heb ik op de HvA een Diversity Hub opgericht samen met een aantal docenten en studenten. Nu proberen de dialoog op afstand in leven te houden. Ik vind het belangrijk dat studenten leren dit soort gesprekken te voeren, ook met mensen die een andere mening hebben. Zonder deze gesprekken gaan we nooit samen vooruit."