Alleen zwanger of samen?

Opeens heb je het: ik wil een kind! Nee hoor, bij veel mensen wordt het besluit om te proberen een kind te krijgen, niet van de ene op de andere dag gemaakt. Je kijkt naar je eigen dromen en doelen in het leven, wat je eruit wil halen en hoe een kind in dit plaatje past. Maar er horen ook gespreken met een partner bij. Hoe zien jullie het voor je, qua tijdlijn, verantwoordelijkheid en opvoeding? Want één ding is zeker: de komst van jullie kroost verandert de verhoudingen en de verantwoordelijkheden moeten opnieuw worden verdeeld.

'Natuuuuurlijk doen we alles samen'

Vraag de aanstaande ouder van nu of ze gelijkwaardig zijn aan elkaar en ze zullen volmondig 'ja' zeggen. Maar realiseer je dat er als heterostel geen ander moment in je leven is waarop jullie biologische verschil zo sterk naar voren komt - en maatschappelijk wordt versterkt - als wanneer je samen een kind krijgt. Vrouwen baren, borstvoeden en bemoederen. Mannen bevruchten, beschermen en betalen. Je onttrekken aan deze genderstereotypering in het aanstaande ouderschap vergt een behoorlijke inspanning. En dat geldt voor zowel mannen als vrouwen. Zwanger zijn en ouders worden, doe je samen. Maar in de beeldvorming lijkt het vaker een vrouwenaangelegenheid en is er weinig ruimte voor de man.

Dit proces dient zich in volle glorie aan op het moment dat de zwangerschapstest positief is.

De moeder de vrouw

In veel culturen wordt moederschap als het ultieme doel gezien, het hoogste haalbare voor een vrouw. Deze verwachting wordt er bij meisjes met de paplepel ingegoten. Niet altijd in woorden, maar vaak genoeg in gebaren: meisjes krijgen poppen voorgeschoteld als speelgoed, kinderwagens en keukentjes. En we leren dat verzorgende eigenschappen vrouwelijk zijn. Dat zien je terug in de 'softe' beroepen zoals in het onderwijs en de zorg. Op die manier internaliseren veel meisjes wat de maatschappij van hen verwacht en zullen zij zich daar dan ook naar gedragen. Dus zodra die zwangerschapstest positief kleurt, stappenvrouwen automatisch in die rol. Ze gaan baren, borstvoeden en bemoederen.

Maar je werk hoef je gelukkig niet meer in te leveren om moeder te worden. Dus we doen die zwangerschap er gewoon 'even' bij, we zeiken er niet over en werken zo lang mogelijk door.

Alleen zwanger of samen?

Biologisch gezien verzetten vrouwen een groot deel van het werk bij deze baby in wording: je draagt het kind om en nabij negen maanden bij je en als vrouw verzet je ook het zwaarste werk tijdens de bevalling. Daar kunnen we niets aan veranderen, maar door deze verdeling worden veel van de andere taken automatisch op het bordje van de vrouw gelegd - en de man daarmee ontnomen. Zij stapt de pastelgekleurde wereld van de zwangere binnen. Een wereld met een hoog tuttigheidsgehalte; waar je je als zwangere vrouw misschien net zomin thuis voelt, als de gemiddelde partner.

Omdat jouw lijf ineens ook het thuis is van jullie ongeboren kind, wil je er extra goed voor zorgen. Je leest je in over de do's and dont's tijdens de zwangerschap. Denk eraan: wél foliumzuur, gezond eten en leven, maar géén alcohol, kazen van rauwe melk en stress. Jij probeert je zo goed en zo kwaad als het kan voor te bereiden op de bevalling. Maar misschien ben je als aanstaande moeder ook wel degene die de baby-uitzet kiest, terwijl je tijdens je verlof wordt aangeraden om 'lekker te nestelen'.

Mannen, doe mee!

Maar door het fysieke verschil tussen man en vrouw, gaan we voorbij aan het aandeel van de partner. Zij doen toch ook voor 50 procent mee? Sterker nog: ook zij maken hormonale veranderingen door tijdens de zwangerschap, die hen klaarstomen voor het ouderschap. Zo stijgt het liefdeshormoon oxytocine - net als bij aanstaande moeders - ook bij aanstaande vaders, en dat zorgt voor een gevoel van verbinding en bescherming. Het testosteronniveau daalt en na de geboorte van de baby blijft-ie nog even op een laag pitje, wat vaders sensitiever maakt in het ouderschap. En hoe betrokkener vaders zijn tijdens de zwangerschap, hoe beter zij zich hormonaal aanpassen.

Maar ondanks die positieve effecten, wordt deze hormonale aanpassing van mannen in de praktijk maar weinig gestimuleerd. Het rijmt niet met ons stereotiepe beeld van mannen, die sterk en stoer moeten zijn. Het meest verkochte zwangerschapsboek voor vaders is dat van Kluun 'Help ik heb mijn vrouw zwanger gemaakt', waarover de schrijver zelf zegt: 'Alles wat u nooit over zwangerschap en baby's wilde weten'. Maar verder dan de bierdrinkende, voetbal liefhebbende mannen komt hij niet. En dit type heeft niks met dat zwangere gezever. 'De komende maanden zijn een horrorfilm en u bent de hoofdpersoon', aldus Kluun. Dat klinkt ook niet als lekkere incentive om je wél met de zwangerschap te bemoeien.

Ze willen wel, maar hoe?

Maar naast het stereotiepe beeld van de stoere en ongeïnteresseerde vent, oogt het andere beeld dat we vaak zien nog niet veel beter. Daarmee bedoelen we de partner die wel wil, maar gewoon niet weet hoe. Hij begrijpt het niet, kan zich niet echt inleven in jouw ervaring en zit vooral in de weg. In de films is hij het sulletje dat jou een beetje ongemakkelijk mag zitten masseren, op die ene dag tijdens de zwangerschapscursus waarop hij wél welkom was. Of die er maar een beetje bijstaat, terwijl jij aan het puffen bent, om vervolgens flauw te vallen bij een spatje bloed.

Maar de meeste mannen herkennen zich hier helemaal niet in: er zijn genoeg mannen die wél graag betrokken willen zijn en graag een effectief steentje bijdragen tijdens de zwangerschap. Alleen blijkt dat in de praktijk nog een behoorlijke uitdaging, volgens schrijver Willem Bisseling. In zijn boek 'Vader op komst' schrijft hij: "De zwangerschapswereld blijkt een wereld waarin nog veel in stereotiepe man-vrouwverhoudingen wordt gedacht, geschreven en gehandeld. Het is een door vrouwen gedomineerde en volledig op vrouwen gerichte wereld, waar mannen - onbewust - naar de zijlijn worden geschoven." En eerlijk is eerlijk, Bisseling is niet de enige die zich bij controles bij de verloskundige niet welkom voelde. Of die zich niet thuis voelde op de zweverige zwangerschapscursus en die geen idee had tot wie hij zich kon wenden voor betrouwbare informatie. Als je die handvatten niet krijgt en de cursus niet voor mannen is ingericht, voel je je al snel het sulletje aan de zijlijn.

Afkijken bij de lhbti-gemeenschap

Wat dat betreft kunnen veel heterostellen een voorbeeld nemen aan de lhbti-gemeenschap. In die relaties zijn genderstereotypen minder leidend, ze hebben zich allang los moeten worstelen van traditionele rolpatronen. Dat zie je ook wanneer er sprake is van een kinderwens, want dan zullen belangrijke vragen de revue zeker passeren. Wie draagt en baart het kind? Wie levert genetisch materiaal? Wie voedt en verzorgt het kind in de eerste maanden en hoeveel wordt er gewerkt door alle betrokkenen? Door over al deze vragen op voorhand na te denken, maak je verdeling die is toegespitst op ieders kwaliteiten en wensen. En je denkt ook na over de gelijkwaardige rol die beide ouders kunnen spelen in de hechting met hun baby.

Zo kreeg Marijn, een goede vriend van ons, een zoontje samen met zijn partner en een vriendin. Marijn: "Omdat ik niet het genetisch materiaal had aangeleverd en de baby ook niet zou dragen was ik bang dat ik een beetje het vijfde wiel aan de wagen zou zijn. Dat de baby zich meer zou hechten aan zijn moeder en biologische vader. We hebben hier uitgebreid over gesproken en nagedacht over hoe we alle drie een gelijkwaardig aandeel konden hebben in het ouderschap. Ik kon de borstvoeding dan niet overnemen maar heb er wel voor gezorgd dat ik in staat was mee te denken tijdens de bevalling en in de beginperiode. Ik wist alles over het voedings- en slaapritme en nam volledig deel aan de zorg. Dit was voor ons alle drie een heel intensieve periode. Niet per se makkelijk en ook niet altijd leuk, maar Ik kan nu wel zeggen dat dat zijn vruchten heeft afgeworpen. Wij voelen ons alle drie volledig zijn ouders en Willem is net zo aanhankelijk naar mij als naar zijn andere twee ouders."

Anders dan je afvragen in welke pasteltint je de babykamer gaat schilderen, welke kinderwagen het best is en wat je aantrekt tijdens de bevalling, zijn dit toch meer de vragen die echt van belang zijn. Hoe verdelen we de zorg gelijkwaardig - al tijdens de zwangerschap, de geboorte én daarna? Hoe zorgen we voor een gelijke kans op goede hechting met de baby, zeker wanneer één van de ouders borstvoeding geeft en het verlof voor haar rekening neemt? Hoe verdelen jullie de arbeid en zorgtaken verder? Dat is misschien minder leuk dan de baby-uitzet uitzoeken, maar wel essentieel.

Zolang de cultuuromslag voor betrokken vaderschap nog onvoldoende komt vanuit overheid, werkgevers, zorg- en onderwijsinstellingen, zullen jullie je als ouders zelf actief moeten inzetten. Door ook echt verlof op te nemen bijvoorbeeld, want sinds 1 juli heb je als partner recht op vijf werkweken verlof.

Als man kan je misschien niet baren of borstvoeden, maar de moeder is niet heilig. Mannen, claim je ruimte en vrouwen, maak een beetje plaats. Zoek een zwangerschapscursus die jullie beiden gelijkwaardig betrekt en durf elkaar tijdens de zwangerschap essentiële vragen te stellen over jullie rolverdeling. Wie werkt er en hoeveel? Wie gaat er naar de afspraken op het consultatiebureau of doen jullie dat samen? En neem je als vader een deel van de voedingen voor je rekening, zodat jij ook dat intieme moment kan beleven met je kind?