Wat ik had willen weten voordat… ik uit de kast kwam

Deze week vieren we Pride in Nederland - coronaproof, dat wel. Desalniettemin staan we stil bij gelijkheid, inclusiviteit en lhbti-rechten, die lang niet zo vanzelfsprekend zijn als we soms denken. Uit de kast komen kan, ook anno 2020, best spannend of moeilijk zijn. En als je ook maar een beetje afwijkt van de strikte heteronorm, wordt dat niet overal geaccepteerd.

Je hoeft niet te wachten tot je het zeker weet

De 20-jarige Anoek van Tilburg komt uit West-Brabant en studeert en woont inmiddels in Den Haag. Toen ze 19 was, vertelde ze haar ouders dat ze niet hetero is. Wat dan wel precies, daar heeft ze lang over getwijfeld. Maar of je het nou zeker weet of niet, is geen reden om iets geheim te houden, vindt ze achteraf.

"Vanaf mijn 14e twijfelde ik al over of ik op meisjes viel", vertelt Anoek. En toch vertelde ze dat pas aan haar ouders toen ze 19 jaar was. "Met mijn vriendinnen heb ik het er wel al eerder over gehad, maar ik dacht steeds: mijn ouders vertel ik het pas, als ik het echt zeker weet. Ik dacht: zodra je het hebt gezegd, wordt het definitief." En dat wilde ze juist niet, legt Anoek uit, "want ik was zelf nog volop aan het twijfelen."

Toen ze 'Confettiregen' van Splinter Chabot las, realiseerde Anoek zich dat er twee dingen in de weg kunnen zitten van je coming out: een innerlijke worsteling, over of je jezelf accepteert en of je omgeving je zal accepteren, maar ook een stukje twijfel. Waarom iets zeggen dat je nog niet zeker weet? Wat als je gevoel of gedachten toch veranderen?

Anoek: "Bij mij heerste vooral die twijfel en daarom heb ik het gesprek heel lang uitgesteld. Maar nadat ik 'Confettiregen' had gelezen, wist ik: het is prima om je twijfel eerder uit te spreken." Sterker nog, het maakt helemaal niet uit. "Als je eerlijk bent over je onzekerheden, weten mensen om je heen ook waar je doorheen gaat." Dus, ook al weet je nog niet zeker of je op mannen valt, op vrouwen, op allebei of op helemaal niemand, maakt niet uit. Schroom niet om erover te praten, in plaats van er in je eentje mee te blijven zitten.

Een stok achter de deur helpt

Als je eenmaal weet dat je uit de kast wil komen, kan het nog best moeilijk zijn om een goed moment te kiezen. Het voelt toch vaak als een zwaarbeladen gesprek, weet Anoek . En daarom kan het verleidelijk zijn om – in de zoektocht naar dé perfecte timing – het moment steeds voor je uit te schuiven. Maar van uitstel komt afstel en daarom kan het handig zijn een stok achter de deur te hebben.

"Ik had het mijn moeder eerst verteld", zegt Anoek. "Zij wist het al een tijdje en toen we met z'n allen op vakantie gingen, zei ze: 'Je moet het nu ook aan je vader vertellen'." Tijdens een wandeling met het gezin, liep Anoek voorop met haar vader. Dit is het moment, de enige keer dat we écht met z'n tweeën zijn, dacht ze. "Toen ik het vertelde, reageerde hij niet verbaasd. Hij zei: 'Ok' en maakte zich alleen een beetje zorgen om de reactie van mijn broertje. We hebben toen afgesproken dat ik het die dag ook aan mijn broertje zou vertellen, dus dat was ook een stok achter de deur."

Anoek: "Volgens mij had Splinter dat ook gedaan voor kerstavond, het moment waarop hij het gesprek met zijn ouders wilde voeren." De dag ervoor had de auteur al zijn vriendinnen ingelicht over zijn voornemen. Ook een stok achter de deur om het te vertellen thuis.

Je komt niet één keer uit de kast, maar steeds weer opnieuw

'Uit de kast komen' doet vermoeden dat je het één keer doet en er vervolgens vanaf bent. Hello world, here I am. Maar daarin schiet de term tekort, vindt Anoek. "Het is niet eenmalig, ik ben al meerdere keren uit de kast gekomen. En zal het nog wel een aantal keren moeten doen. Bij collega's of andere familieleden. Bij je studiegenoten en ook elke keer weer als ik voorlichting geef voor het COC."

Sowieso is het een heteronormatief concept. Anoek: "Je hoeft in onze maatschappij alleen uit de kast te komen als je afwijkt van de hetero of cis-gendernorm. Eigenlijk zou het niet nodig moeten zijn, maar dat is het in onze wereld nog wel." Het is goed om je daarop voor te bereiden, denkt Anoek. Zodat je ook kan besluiten wie je het allemaal zelf wil vertellen en welke vorm daarvoor het beste voelt. Zodat je zelf de regie houdt. "Mijn ouders wilde ik het per se zelf vertellen, maar mijn opa en oma niet. Ik was niet bang voor hun reactie, maar wilde er niet een groot ding van maken. Ze merken het wel als ik met een vriendin thuiskom, dacht ik. Dat liep even anders toen ik met Splinter Chabot en twee andere lezers bij 'M' aan tafel zat, haha."

Je weet nooit zeker hoe anderen reageren (maar daar heb je ook geen invloed op)

Je weet nooit 100 procent zeker hoe iemand gaat reageren, legt Anoek uit. "Mijn ouders hebben altijd laten merken dat ze er heel open minded in stonden. Dan zeiden ze bijvoorbeeld: 'Als je later thuiskomt met een vriendje of een vriendin'." Maar Anoek was, net als haar vader, wel bang voor de reactie van haar broertje. "Tijdens onze vakantie sliepen wij samen op een kamer en 's avonds heb ik het aan hem verteld. Hij reageerde superlief en zei: 'Je bent nog steeds Anoek. Je bent nog steeds mijn grote zus'.

Jurre Geluk maakte vorig jaar een video over zoenen op straat. Hoe wordt er gereageerd als twee jongens met elkaar zoenen? Of twee vrouwen? Dat is niet mals en laat zien dat we in Nederland niet zo liberaal zijn als we misschien denken of hopen. "Hoewel je niet direct iets aan negatieve reacties kan doen, is het toch belangrijk om op een open manier met mensen in gesprek te gaan. En wel gewoon te zoenen op straat", zegt Anoek. "Mensen moeten eraan wennen, dat gebeurt alleen als het een normaal onderdeel van ons straatbeeld wordt."

Het is hoe dan ook een opluchting

Natuurlijk voelt het voor iedereen anders om uit de kast te komen. De één heeft ouders die supportive zijn en begripvol, de goede dingen zeggen en altijd van je blijven houden. Maar als je in een omgeving woont waar mensen minder begripvol zijn, is je ervaring beduidend moeilijker. Maar zelfs dan werkt eerlijkheid bevrijdend, zegt Anoek. "Zolang de worsteling alleen in je zelf zit, heb je weinig ruimte voor andere aspecten van wie je bent. Weinig ruimte om andere belangrijke dingen van je identiteit en persoonlijkheid te ontwikkelen. Tussen mijn 14e en 19e was ik er vrijwel iedere dag mee bezig."

Pas toen ze het aan haar ouders had verteld, kwam er ruimte voor andere dingen. Zo werd het voor Anoek makkelijker om opener te zijn. "Doordat ik over mijn grote geheim leerde praten, durfde ik mijn mond open te trekken over seksualiteit, politiek en homorechten." Na je coming out kom je erachter dat het goed is om open te zijn, dat je er sterker van wordt. Het wordt makkelijker om jezelf te zijn en van jezelf te houden.

Dat lukt niet van de ene op de andere dag. "Op sommige religieuze plekken in Zeeland zou ik niet direct hand in hand over straat lopen misschien. Veiligheid gaat voorop en je wil niets uitlokken. Maar aan de andere kant moet je eigenlijk kunnen zoenen met wie je wil, waar je dan ook bent." Anoek heeft geen vriendin op dit moment, "maar als dat moment komt, wil ik het niet verbergen. Liefde mag er zijn in alle vormen, ook op straat."