Het zalig falen, met Daphne Lammers

Wie graag voor de weg met de meeste zekerheid kiest, doet er niet verstandig aan om presentator te worden. Je speelt jezelf in één klap in de kijker bij een hele grote groep mensen, weet ook RTL Nieuws presentator Daphne Lammers (48): "Als je de mist ingaat, weet iedereen het meteen." Toch koos ze voor deze carrière en dat is eigenlijk best bijzonder voor iemand die liever zoveel mogelijk de controle houdt.

Vind je het erg om de mist in te gaan?

"Fouten maken wel altijd veel indruk op me, die onthoud je beter dan alle keren dat iets goed gaat. Eén moment weet ik nog heel goed: ik ben katholiek opgevoed, niet heel strikt hoor, en in groep 8 was het tijd om mijn heilige vormsel te doen. Een week voor de grote dag is er dan zo'n moment waarop je met alle kinderen en ouders samenkomt in de kerk, ter voorbereiding."

"De pastoor vroeg die dag: 'Weet iemand wie er volgende week komt om jullie vormsel te begeleiden?'. Een ander kindje gaf het verkeerde antwoord en ik dacht: dit is mijn kans, ik weet het. Ik was superverlegen, maar ik stak tóch mijn hand op. 'De dominee', zei ik stellig. En de hele zaal moest ongelofelijk hard lachen.

Niet de reactie die ik had verwacht en ik snapte ook niet wat ik verkeerd had gedaan. Het goede antwoord was bisschop geweest, want de dominee hoort bij een andere kerk. Maar op dat moment begreep ik echt niet waarom iedereen lachte. Eigenlijk was het een hele onschuldige fout, dus nu weet ik dat iedereen me toelachte, niet uit. Maar toen het gebeurde, kon ik wel door de grond zakken. Eindelijk overwon ik mezelf en durfde ik m'n hand op te steken... en ik ging compleet onderuit."

Vanaf dat moment nooit meer je hand omhoog?

"Nee, zo erg was het ook niet, maar het was wel bepalend. Nu kan ik erom lachen, maar het feit dat ik me dit specifieke moment zo goed kan herinneren, geeft wel aan dat het veel indruk maakte. Wees zorgvuldig en zorg dat je verhaal klopt, dat heb ik misschien toen al geleerd."

"Waarschijnlijk maken dit soort dingen ook meer indruk als je jong bent, want van hockey heb ik ook wel wat faalmomenten onthouden, haha. Ik was heel erg snel, altijd sneller dan de rest van m'n team, maar ik scoorde nooit. Ik weet nog heel goed dat ik de bal kreeg tijdens een wedstrijd en dat ik daarmee aan de haal ging. Ik dook als een speer met die bal op het doel af en liet iedereen ver achter me. Een glorieus gevoel was dat. Maar uiteindelijk stond ik oog in oog met de keeper en toen ik de bal sloeg, hield zij 'm moeiteloos tegen. Als ik aan falen denk, moet ik ook aan dat moment denken. Dat gevoel van 'ik kan niet scoren', dat kan je onwijs ontmoedigen."

Kreeg je dan ook kritiek van anderen, of was je voornamelijk streng voor jezelf?

"Dat valt volgens mij wel mee, maar je merkt altijd wel aan de reactie van mensen om je heen of je het goed doet of niet. Als je dan uit je comfortzone gaat en het lukt niet, dan word je wel een beetje teruggezet. Het zorgt voor een deuk in je zelfvertrouwen. Dat is extra jammer als iets eigenlijk een overwinning op jezelf had moeten zijn."

"Ik ben me daarom ook altijd bewust gebleven van de impulsieve reactie van volwassenen. Die bedoelden er niets mee door om mijn antwoord te lachen, maar het gaf mij wel een heel ongemakkelijk gevoel. Als mijn kinderen iets doen wat heel erg grappig is voor volwassenen, maar misschien kwetsbaar of serieus voelt voor hen, zorg ik ook dat ik niet te veel om ze lach."

Toch hebben die bepalende momenten je niet tegengehouden van een leven vóór de camera.

"Ja, dat klinkt nu best gek misschien. Ik heb ook heel lang tegen mezelf gezegd dat ik 'toevallig' presentator ben geworden, dat het me is overkomen. Maar als ik terug redeneer naar vroeger, weet ik wel dat ik met zingen vaak de solo kreeg, regelmatig gedichten en verhalen mocht voordragen en tijdens mijn opleiding journalistiek toch wel erg graag de presentatie voor mijn rekening nam."

"Ik was echt wel een verlegen meisje, maar als puntje bij paaltje kwam, deed ik het altijd wel. Je hebt gewoon mensen om je heen nodig die je helpen om de grens af en toe op te zoeken, dan hoef je er zelf alleen nog overheen te stappen. Daardoor kom je weer een stukje verder, je dwingt het als het ware af."

Geldt dat ook voor je werk?

"Zeker, in eerste instantie wilde ik helemaal niet presenteren, want dan zou ik zichtbaar falen. Maar op het juiste moment zeiden de juiste mensen: 'Vanmiddag ga je live'. Dat moest gewoon. Als niemand dat had gezegd, had ik het denk ik niet gedaan. Dan was ik niet naar voren gestapt. Wanneer iemand me het vertrouwen geeft dan ga ik wel, maar dat zetje heb ik meestal wel nodig."

"Zo is het altijd geweest, volgens mij. Vroeger had ik een vriendje en hoewel we elkaar hartstikke leuk vonden, deden we niets. We zaten op de bank, keken tv en kookten samen. Maar dat was natuurlijk niet genoeg, dus onze relatie verwaterde op een gegeven moment. We zijn uit elkaar gegaan en met onze nieuwe liefdes wel gaan reizen, uit vliegtuigen springen, de wereld rond. We hebben elkaar later weleens gevraagd: 'Waarom hebben we dat samen nooit gedaan?' en het antwoord daarop is dat we allebei een duwtje nodig hebben van een ander. Dat is misschien wel een rode lijn in m'n leven: dat ik in de basis bang ben om de controle te verliezen.

Op zich is dat niet erg natuurlijk, want je kan jezelf omringen met mensen die je uitdagen om af en toe de grens op te zoeken. Maar wat ik daar ingewikkeld of jammer aan vind, is dat je daardoor ook vaak het gevoel krijgt dat je die ander dankbaar moet zijn. Als iemand je een zetje in de goede richting geeft, heb je niet per definitie al je succes aan die persoon te danken. Dat is flauwekul, je maakt het zelf waar."

Had jij dat gevoel vroeger wel? Dat je anderen dankbaar moest zijn voor je succes?

"Ik heb bijvoorbeeld lang het gevoel gehad dat ik niet om een salarisverhoging kon vragen, want 'ik heb al deze kansen al gekregen'. Maar nu, met 48 jaar wijsheid op zak, weet ik dat je het anderen wel heel makkelijk maakt door zo over jezelf te denken. Ondertussen heb je het gewoon zelf gedaan. Dus als ik nu bedrijfstrainingen geef, zeg ik altijd: 'Wees niet te bescheiden. Je staat daar mooi wel op die plek.' Ik vind het zo geweldig dat ik dit mag doen, ik ben dankbaar voor de kansen die ik heb gehad en voor mensen die iets in mij zagen, maar ik heb het ook zelf verdiend om hier te staan."

Hoe belangrijk is dat inzicht?

"Superbelangrijk, ik zou zeggen dat het dé sleutel naar vrijheid is. 'Ik heb het verdiend', zeg dat maar wat vaker hardop. Je kan jezelf zo gijzelen met de gedachte dat je niet mag falen, maar dat is onzin. Rick Nieman, vroeger mijn mede-presentator, zei ooit tegen mij: 'Natuurlijk ben je zenuwachtig. Iedereen is zenuwachtig, maar de truc is om het niet te laten zien.' Door te accepteren dat je zenuwachtig bent, ondervang je al heel veel voor jezelf. Je moet er niet staan omdat je cool wil zijn en niet wil falen, je moet er staan om dat je het nieuws wil brengen.

Dan nog zijn de omstandigheden soms heel stressvol, maar het is niet erg als je daar af en toe gestrest over bent. Probeer een vorm voor jezelf te vinden waarbij je het jezelf niet kwalijk neemt. Toen ik net begon met presenteren vond ik elke verspreking een ramp, ik maakte dat zo groot in mijn hoofd. Maar nu denk ik: lekker boeiend. Het gaat er vooral om of mensen hebben begrepen wat ik ze heb verteld."

"Sta ik er als presentator of als journalist, denk ik dan. De journalist in mij wil een verhaal brengen wat zeer relevant is, dat ik het nieuws goed overbreng is belangrijker dan dat ik de perfecte presentator ben die zich nooit of te nimmer verspreekt. Zolang het maar klopt wat ik vertel, dat heb ik al vroeg in m'n oren geknoopt."

Heb je weleens wakker gelegen van een fout?

"Niet echt, ik lag eerder wakker van de angst dat ik me zou gaan verspreken. Ik weet nog dat ik de eerste keer een zondaguitzending moest doen in mijn eentje, ik reed erheen en dacht: als ik nu een héél klein ongelukje krijg, net genoeg voor een klein beenbreukje, dan hoef ik nu niet te presenteren. Dan heb ik een goed excuus. Als je iets zó eng vindt, hoop je dat soms gewoon even. Dan ben je zo bang voor wat er allemaal mis kan gaan, dat je het liever helemaal niet probeert. En zo zijn er ook weleens dromen dat je naakt in de studio zit, of over de laatste secondes voor je live moet worden afgeteld en dat je geen idee hebt waar het onderwerp over gaat."

"Maar in de praktijk gebeurt er gelukkig niet veel meer dan een enkele verspreking. Nu kan ik die makkelijk relativeren, maar vroeger ging ik dan meteen naar mijn collega's: 'Shit hè, van die versprekingen?', en dan werd er meestal verbaasd gereageerd. Zo zie je maar weer dat je het vaak zelf veel groter maakt dan nodig.

Je gaat natuurlijk ook een enorm leertraject door, ik ben nu zo verknocht aan het nieuws dat het vanzelfsprekend is dat ik constant aan het lezen ben. Ik herken alle verhalen en zie veel makkelijker de verbanden of grotere lijnen. Hoe meer je weet, hoe leuker het wordt om presentatieteksten te schrijven die zo uit je vingers rollen. Sinds ik weet dat ik het verdien om daar te staan, is het makkelijker om de presentator te zijn die ik wil zijn. Ik wil ondergeschikt zijn aan het nieuws, en als ik de hele dag onzeker ben over hoe ik praat of overkom, lukt dat niet."

Probeer je jouw kinderen te leren om die grenzen op te zoeken, iets minder risicomijdend te zijn?

"Ik geloof dat wat je doet meer impact heeft dan wat je tegen kinderen zegt. Mijn dochters zullen ongetwijfeld veel bij ons afkijken. Maar ik geloof toch dat mijn man er beter in is om ze te helpen hun grenzen te verkennen, ik ben wel wat voorzichtiger. Misschien hoort dat een beetje bij moeders, misschien komt het door m'n eigen aard. Ik zeg sneller: 'Doe maar niet', terwijl mijn man met ze naar het strand gaat en ze leert surfen op zee. Dan heeft hij ze natuurlijk wel heel stevig vast, maar ze leren op die manier wel dingen te proberen die misschien eng lijken. Zo blijft het in balans, denk ik. Maar ik hoop wel dat ze wat eerder zien dat je trots mag zijn op je eigen prestaties. Dat je niet nederig hoeft te blijven over de kansen die je worden gegund."