Als je het zelf hebt meegemaakt: 'We spreken dezelfde taal als het slachtoffer'

“Ik word zo vaak door allerlei hulpverleningsinstanties en door de politie gevraagd om mijn licht te laten schijnen over de situatie van een slachtoffer van seksuele uitbuiting. Door mijn eigen ervaringen van vroeger weet ik vaak heel goed wat er nodig is om zo’n meisje te kunnen helpen. Slachtoffers voelen zich vaak schuldig aan de situatie, terwijl niet zij maar de daders de schuldige zijn", vertelt Merel van Groningen (45).

"Zo had ik bijvoorbeeld onlangs te maken met een meisje dat terecht was gekomen in het loverboycircuit. De ouders van zo’n kind denken dan vaak: hup, we halen haar weg uit die flat waar die jongen woont. Maar ik weet uit mijn eigen ervaring dat het zo niet werkt. Hoewel je als slachtoffer heel goed weet dat je te maken hebt met mensen die het niet goed met je voor hebben, blijf je toch teruggaan. Als een parasiet op je lijf weet zo’n jongen heel goed op je kwetsbare plek te gaan zitten. Daardoor krijg je het gevoel dat hij je geweldig vindt en blijf je dus steeds maar weer terug gaan naar die situatie. Daar word je namelijk wél gezien. Ik probeer zo’n meisje ook te zien. Naast haar te gaan staan en te laten merken dat ik begrijp wat ze doormaakt. Daardoor kunnen we samen op zoek naar de goede hulp.”

Merel merkte dat veel mensen en instanties haar deskundigheid op dit gebied kunnen gebruiken. “Ik probeer te fungeren als een spil tussen de hulpverlening en het slachtoffer. Maar er is zoveel vraag naar, door het hele land. Ik kan dat niet langer in mijn eentje bolwerken.”

Daarom bedacht ze dat het een goed idee zou zijn om ook andere ervaringsdeskundigen in te zetten. Ze startte een opleiding waarin ze haar eigen expertise gebruikt, maar waarin ook allerlei andere modules aan bod komen, die ervaringsdeskundigen kunnen opleiden tot intermediair tussen hulpverleners en slachtoffer.

“Het is een best pittige opleiding geworden, waarin heel veel verschillende onderdelen de revue passeren. Hoe je een interventie organiseert bijvoorbeeld en hoe je aangifte doet. Er zijn lezingen over mensenhandel door de politie en een juridisch gedeelte door een advocaat. Maar ook leren de vrouwen hoe ze zelf het beste hun verhaal kunnen vertellen in de media. Er is een onderdeel mediatraining en sociale media. Ze leren hoe ze dat op zo’n manier kunnen doen dat ze wel anderen kunnen helpen, maar er niet de rest van hun leven mee geconfronteerd hoeven te worden als iemand ze googelt, bijvoorbeeld.”

Inmiddels is de eerste lichting cursisten bijna klaar met de opleiding. Vier vrouwen worden officieel ervaringsdeskundige op het gebied van seksuele uitbuiting. Merel: “Het zijn er ook bewust zo weinig, omdat ik echt het kaf van het koren wilde scheiden. Deze vrouwen moeten zelf al zo ver zijn dat ze goed hun eigen verhaal met een bepaalde afstand kunnen delen, zodat ze niet opnieuw te maken krijgen met trauma’s als ze iemand willen helpen. De vier die nu over zijn, kunnen dat.”

Eén van hen is Mellanie Bosscher (39). Mellanie heeft op haar 15e zelf te maken gehad met seksueel geweld. “Meerdere keren zelfs,” vertelt ze. Door een verkrachting op haar 14e raakte ze dusdanig van het pad dat ze niet meer functioneerde op school en vaak spijbelde en in het winkelcentrum rondhing. Daar ontmoette ze een veel oudere loverboy en raakte bevriend. Hij woonde in een drugspand waar zij als 15-jarige over de vloer kwam. “Het was er vies, er werd geblowd en gesnoven. En er kwamen steeds verschillende mensen en liepen ook andere meisjes in en uit."

Het ging verschrikkelijk fout en Mellanie werd slachtoffer van een groepsverkrachting: “Ik kan me nog goed herinneren hoe in een slaapkamer met dichtgespijkerde ramen steeds weer een volgende man mij misbruikte. Het was afschuwelijk. Ik voelde me angstig, vies en leeg en werd verstijfd achtergelaten. Het enige wat er nog door mijn hoofd ging was de vraag ‘Kom ik hier nog weg?’."  

Uiteindelijk is Mellanie gered door haar moeder en zus, die te weten waren gekomen waar zij verbleef. Mellanie: “Ik kan nog emotioneel worden als ik aan het moment terugdenk waarop ik haar stem hoorde toen ze zei: ‘Ik weet dat ze hier is en je gaat haar NU halen!’ Als verdoofd ben ik met mijn moeder en zus meegegaan. Mijn zus zag nog hoe de loverboy grijzend in de deuropening stond toen we vertrokken.” Nadat ze aangifte had gedaan, werden de daders van hun bed gelicht - om later wegens gebrek aan bewijs weer te worden vrijgelaten.

Het was een ervaring die Mellanie getekend heeft voor het leven. Ze kreeg last van depressiviteit, suïcidaal gedrag en zelfbeschadiging en werd een tijd in een instelling opgenomen tot het wel weer een beetje leek te gaan. Helaas kwam jaren later het onverwerkte trauma alsnog en kreeg ze te maken met paniekaanvallen en onverklaarbare lichamelijke klachten. “Ik ben in therapie gegaan om het allemaal een plek te kunnen geven”, kijkt ze terug.

Maar inmiddels is Mellanie zo ver dat ze de ervaringen uit haar verleden voor de positieve zaak wil inzetten. “Ik liep al langer rond met het gevoel: kan ik met mijn ervaringen geen anderen helpen? Tot ik bij Merel op social media een bericht over haar verhaal voorbij zag komen. Ik heb haar toen in een privébericht benaderd waarop Merel vertelde over de toen nog te starten opleiding. Ik was meteen enthousiast en schreef me in.”

Merel: “Het mooie is dat we cursisten hebben met allemaal verschillende ervaringen. Daardoor hebben ze ook verschillende expertises die we in kunnen zetten. De één heeft - net zoals ik - ervaring in het loverboycircuit, maar weer een ander heeft misschien te maken gehad met criminaliteit of verslaving aan drank en drugs. Zo kunnen we dezelfde taal spreken als het slachtoffer en daardoor de hulp zo goed mogelijk afstemmen.”

Is er geen angst dat de cursisten zelf opnieuw hun trauma voor de kiezen krijgen als ze proberen een slachtoffer te helpen? “Nee,” vertelt Merel “Daarom zijn alle cursisten voordat ze aan de opleiding mogen beginnen gescreend door een psychotherapeut en een andere professional in de ggz. Die hebben bekeken of ze zelf hun verleden voldoende verwerkt hebben om dit werk te kunnen doen. Ook staat er tijdens de opleiding altijd een psycholoog paraat die eventueel hulp kan bieden als dat nodig is bij de cursist.”

Ook Mellanie is er niet zo bang voor: “Natuurlijk, als ik mijn verhaal vertel - ook nu - komen er bepaalde emoties naar boven. Dat is niet erg en dat zal ik misschien mijn hele leven nog wel zo ervaren op bepaalde momenten. Maar ik heb wel geleerd om met een afstand naar het verhaal van een slachtoffer te kijken. Het is niet mijn verhaal, maar dat van haar. Op dat moment gaat het niet om mij, maar om het slachtoffer. Op die manier kan ik daar ook goed mee omgaan.”

Mellanie vindt het vooral heel waardevol dat ze ondanks haar verleden in staat is anderen te helpen. En een boodschap van hoop te laten zien, dat het goed kan komen, wat je ook hebt meegemaakt. Dat ze niet alleen zijn en ze weten waar ze terecht kunnen. Met diezelfde reden is ze ook heel open over haar verhaal. “Ook tegen mijn dochter van 14 heb ik verteld wat er met mij is gebeurd en waarom ik nu aan deze opleiding ben begonnen. Zij schrok wel van mijn verhaal, maar was ook blij dat ik het haar durfde te vertellen. Het waarschuwt haar en misschien ook wel vriendinnetjes om niet in zo’n zelfde situatie terecht te komen. Als ik ook maar één meisje van 14 voor dit lot kan behoeden, dan betaalt deze opleiding zich al dubbel en dwars terug.”

Meer informatie over de opleiding vind je op merelvangroningen.nl.