Onder een vergrootglas en toch onzichtbaar

Mensen begrijpen het vaak niet helemaal, vertelt Tara Boxman. Oké, zij is 35 en dat is haar 4-jarige dochter Julie, maar wie is dan toch die andere jonge vrouw die erbij hoort? Zusje, nichtje, oppas? Maar dat is dus Yarah, van 18, Tara’s oudste dochter en al sinds die eerste zwangerschap haar baken in moeilijke tijden.

Want moeilijke tijden waren er genoeg, de afgelopen achttien jaar, en eigenlijk daarvoor al. En vaak ook: moeilijker dan het eigenlijk had hoeven zijn. Want uiteindelijk bleek niet haar dochter, maar vooral de omgeving het grootste obstakel op weg naar een succesvol volwassen leven. Dat het desondanks gelukt is, is voor Tara reden te meer om zich in te zetten voor meiden die nu hetzelfde meemaken.

Vertel eens, wat gaan jullie doen?

"In essentie willen we tienermoeders eens positief in het nieuws laten komen, dat keiharde stigma dat erop rust een beetje loswrikken. Vorig jaar bracht ik een boek uit over de weg die ik zelf heb afgelegd, Van tienermoeder naar zakenvrouw. Tot die tijd dacht ik: dit is hoe ik het heb beleefd, maar dat is natuurlijk voor iedereen anders. Maar daarna stroomden de reacties binnen van tienermoeders en voormalige tienermoeders, die zich in mijn verhaal herkenden. Ik zag in: verrek, dit is voor heel veel vrouwen hetzelfde. Iedereen loopt tegen dezelfde vooroordelen aan. En wat zou het fijn zijn als dat ook anders kon."

"In mijn netwerk vond ik drie andere ex-tienermoeders en samen starten we nu de campagne #wegmetdatstigma. We willen een community vormen, waar jonge moeders elkaar bij kunnen staan en ervaringen kunnen uitwisselen. En het hoogtepunt is de Tienermoeder van het Jaar Verkiezing. Wij vieren vormen de jury, samen met zakenvrouw Annemarie van Gaal, die zelf op haar 19e haar eerste kind kreeg."

En waar worden de kandidaten dan op beoordeeld?

"Vooral op hoe ze het moederschap en hun persoonlijke dromen weten te combineren. De gedrevenheid om een goede moeder te zijn en tegelijkertijd nog iets meer van jezelf te willen maken, sluit elkaar helemaal niet uit, ook al doen mensen vaak alsof dat wel zo is. Alsof meisjes die per ongeluk zwanger worden minder slim of competent zijn en automatisch minder mogelijkheden hebben. Dat beeld willen we onderuithalen. Het zijn zachte criteria, maar is wel waar de campagne om draait."

Hoe ging het toen jij zelf zo vroeg zwanger werd?

"Ik groeide op als Jehova’s Getuige, mijn ouders waren, en zijn nog steeds, strenggelovig. Seks voor het huwelijk was natuurlijk strikt verboden. Op een middag na school was ik met vriendinnen in een snackbar, toen ik enorm misselijk werd van de vette lucht. Ik kocht een test en deed ‘m, in mijn eentje op de wc. Mijn hart bonkte in m’n hoofd en toen die twee streepjes verschenen, kon ik alleen maar denken: hoe dan, hoe dan? Ik had sinds kort een vriendje, met wie ik naar bed ging, maar ik was – onder het mom van menstruatiepijn – wel gewoon aan de pil. Maar toen die eerste waas van verbijstering was opgetrokken, wist ik: dit kindje gaat er komen. Over abortus of adoptie heb ik niet eens nagedacht. Het voelde alsof het zo bedoeld was, ik wilde ervoor gaan."

Daar was vast niet iedereen zo blij mee?

"Mijn ouders waren natuurlijk ernstig teleurgesteld, mijn vriendje heeft direct gezegd dat hij er niks mee te maken wilde hebben. Via een rechtszaak heb ik op een bepaald moment wel alimentatie afgedwongen, maar hij heeft tot op de dag van vandaag zijn dochter nog nooit ontmoet. De dubbele standaard was schaamteloos: hij kreeg alle empathie en medelijden, ik kreeg alle verantwoordelijkheid in de schoenen geschoven. Hoe had ík dit kunnen laten gebeuren? Terwijl hij er met zijn 21 jaar toch ook echt zelf bij was en bijvoorbeeld geen condoom droeg.

In de kleine Friese gemeenschap waar we woonden, werd er achter mijn rug om gefluisterd dat ik expres zwanger zou zijn geworden. Ik was een grijs muisje, niet heel vlot, niemand had verwacht dat juist ik een tienermoeder zou zijn. En ook toen mijn dochter geboren was, bleef ik tegen vooroordelen aan botsen. Op het consultatiebureau werd iedere vraag die ik had, alles wat niet direct soepel liep, geweten aan mijn leeftijd." 

Dat lijkt me pijnlijk…

"Zeker, want die eerste keer kun je nooit meer overdoen. Toen ik veertien jaar later zwanger was van mijn tweede dochter, merkte ik pas hoeveel ik die eerste keer gemist heb. Er is niemand geweest die me feliciteerde, niemand die zei: ‘Het wordt heftig, maar je kunt dit’. Terwijl volwassen vrouwen ook niet weten waar ze aan beginnen, met zo’n eerste kind. Iedereen zag het als een probleem, mijn zwangerschap; er was helemaal geen oog meer voor mij, alleen nog maar voor mijn dochter. Alsof ik onder een enorm vergrootglas lag, maar tegelijkertijd onzichtbaar was."

"Dat ik ook al aan mezelf twijfelde, hielp natuurlijk niet. Ik heb een ontzettend slechte relatie met mijn eigen moeder en was bang dat de geschiedenis zich zou herhalen. Op hetzelfde moment wist ik: ik heb het beste voorbeeld van hoe het níet moet. Ik was als 16-jarige erg ongelukkig en in die zin is de ongeplande zwangerschap mijn redding geweest. Ineens was er iemand om voor te vechten, om het goed voor te willen doen. Mijn dochter geeft me al achttien jaar lang de kracht en de energie om door te gaan."

En toen? Eind goed, al goed?

"Daar ging nog wel wat aan vooraf. Ik wist dat ik nu alles op alles moest zetten om mijn school af te maken. Dat lukte ook, door mijn examen over twee jaar uit te smeren. Ik had een enorme ambitie, wilde een eigen huisje, een bijbaan, verder studeren. Maar de praktijk bleek weerbarstiger. Vier jaar later woonde ik inderdaad op mezelf, maar zat ik in de bijstand, had ik 40.000 euro schuld en doorleefde ik een diepe terugval van vier jaar tienermoederschap.

Zelfs op die donkerste momenten, kon ik gelukkig nog wel voor mijn kind zorgen. Ik wist dat ze niet de hele dag in haar pyjama kon rondlopen, dat we op z’n minst iedere dag wel even naar buiten moesten. Maar ik had het zwaar. Zelfs toen ik mijn boek ging schrijven, heb ik dit hoofdstuk het langst voor me uitgeschoven, zo pijnlijk was het om het te herleven. Maar het móést op papier, juist om al die andere jonge moeders te laten zien dat je er ook weer uit kunt komen, hoe diep je ook in de goot zit."

Want je bent eruit gekomen…

"Nou, en hoe. Tegenwoordig ben ik directeur van een marketingbureau, ik ben genomineerd voor Rotterdamse Zakenvrouw van het Jaar. Maar daar was wel wat voor nodig, en in mijn geval was dat iemand die me een kans wilde geven. Toen Yarah 4 was, moest ze naar school en vond de Sociale Dienst dat ik wel een tegenprestatie kon gaan leveren voor de bijstand die ik ontving: ze wilden me in de plantsoenendienst zetten.

Dat was een wake-upcall: ik had geen schoffel nodig, maar een studie. Dat ging niet, want omdat ik niet fulltime zou kunnen studeren, had ik geen recht op studiefinanciering. Uiteindelijk heb ik geluk gehad dat ik een contactpersoon kreeg die zei: ‘Oké, schrijf maar een brief waarom jij zo nodig moet studeren’. Die was kennelijk overtuigend genoeg, want ik mocht een particulier opleidingstraject gaan doen. Anderhalf jaar later had ik mijn mbo4-diploma op zak en kon ik mijn eigen geld verdienen. Dat is ook onderdeel van onze campagne nu: een lobby om ook mensen die alleen parttime kunnen studeren, toch recht op studiefinanciering te geven. Dat had voor mij een wereld van verschil gemaakt, en voor heel veel andere jonge ouders ongetwijfeld ook."

Heb je advies voor meisjes die moeder worden?

"Ik zou ze graag een denkbeeldige middelvinger willen aanraden. Ze moeten zich erop voorbereiden dat iedereen zich ertegenaan gaat bemoeien. En die kun je niet allemaal tevredenstellen, dus je zult moeten leren om je eigen plan te trekken. Schets een droombeeld en houd dat vast. Als er mensen bij in de weg staan: jammer dan."

Zoals jouw eigen ouders?

"Die hebben me soms in praktische zin geholpen, bijvoorbeeld toen ik zo diep in de schulden zat, maar ze zijn nooit achter me gaan staan. Ik heb altijd alleen maar verwijten gekregen. Sinds acht jaar is er geen contact meer tussen mijn oude en mijn nieuwe gezin. Dat voelt bevrijdend, ik weet nu dat ik de bevestiging van mijn ouders niet nodig heb om te kunnen floreren. Zij streven naar een ingebeeld paradijs, ik probeer het mijne hier op aarde te maken." 

Dat klinkt zo simpel.

"Dat is het natuurlijk niet. Ook tienermoeders moeten weten: jíj́ moet de kar trekken. Jij bent verantwoordelijk. Niemand anders gaat het voor je doen. Daarvoor moet je snel een inzicht ontwikkelen in wat er nodig is en hoe je dat het beste kunt waarmaken. In de praktijk betekent dat: alles geven om een diploma te halen. Echt jonge moeders zijn soms nog te jong om dat zelf in te zien. Die hebben af en toe een duwtje in de rug van hun omgeving nodig, wat geduld en vertrouwen. Eigenlijk net als sommige vrouwen die op latere leeftijd kinderen krijgen."

En je oudste dochter?

"Ik denk dat ik voor Yarah wel een bron van inspiratie ben: ik heb haar laten zien dat je moet vechten tot je erbij neervalt. Toen ik aan mijn boek werkte hebben we veel en goed gepraat. Af en toe kwamen de tranen, ook bij haar, als ze besefte dat het ook heel anders met ons had kunnen aflopen. Ze weet hoe hard ik heb geknokt, en ik ben ontzettend trots dat ze het in zich heeft om dat te zien."