Het zalig falen, met Els Visser

Wat Els Visser in 2014 meemaakte, is voor de meeste mensen niet voor te stellen: tijdens een vierdaagse duiktrip in Indonesië leed de boot waarop zij samen met negentien andere toeristen verbleef een schipbreuk. Na een nacht in het water besloot ze de volgende dag met één ander de tocht naar het dichtstbijzijnde eiland te maken. Zwemmend. Wonder boven wonder kwam ze acht uur later veilig aan land.

Hoewel het Els lukte om 't hoofd koel te houden, heeft de zwemtocht toch een behoorlijk diepe indruk achtergelaten. Misschien was het zelfs de aanzet om het roer drastisch om te gooien: na haar geneeskundestudie cum laude af te sluiten, besluit ze tóch voor een carrière als topatleet te knokken. Met succes, want doorzetten kan de ambitieuze triatleet als geen ander. Haar ervaringen uit 2014 én als sporter beschrijft Els in haar boek Geen zee te hoog. Een ambitieuze titel voor een zeer ambitieus mens, al kwam ook zij afgelopen jaar haar grenzen tegen.

Een schipbreuk midden op zee, en ook nog eens aan de andere kant van de wereld, ik zou doodsangsten uitstaan. Hoe lukte het jou om rustig te blijven?

"Na de schipbreuk hebben we de eerste nacht in zee doorgebracht, vastgeklampt aan een reddingsbootje en toen het de volgende ochtend licht werd, besloot ik samen met een paar anderen te gaan zwemmen. Ik wilde niet nog een nacht in dat water blijven liggen en afwachten. Dat is toch een soort overlevingsinstinct geweest, denk ik, en sowieso een heleboel adrenaline. In de verte zagen we een eiland waar we naar toe besloten te zwemmen. Geen idee hoe ver, maar het zorgde voor genoeg houvast. Daarna bleef ik maar steeds herhalen: gewoon doorgaan. Gewoon doorgaan. Ik wist niet zeker dat we het zouden halen, maar de overtuiging om gewoon zo lang mogelijk te blijven zwemmen was blijkbaar voldoende."

"Achteraf is het bizar dat ik dat heb kunnen overleven. Twee dagen in zee en ik heb vrijwel geen pijn of vermoeidheid gevoeld. Maar als je stijf staat van de adrenaline, kan je als mens zo krachtig zijn. Fysiek en mentaal."

Wist je al snel daarna dat je iets anders wilde doen dan arts worden?

"Nee, dat is min of meer toevallig zo gelopen. Nadat ik terugkwam uit Indonesië, heb ik eerst m'n studie afgemaakt. Ook echt nog wel met volle overtuiging en inzet. Zo doe ik alles in mijn leven eigenlijk. En op een gegeven moment heb ik samen met vriendinnen meegedaan aan een sprinttriatlon in Amsterdam. Gewoon voor de lol. Dat was helemaal niet serieus bedoeld, maar gewoon een hele leuke dag. Ik won die dag, wat ik natuurlijk heel gaaf vond. Maar ik was vooral ook heel enthousiast over het wereldje. De vibe was goed, er deden allemaal leuke mensen aan mee."

"Maar, het ging ook onwijs goed, dus dat hielp ook echt wel mee. Als iets goed gaat, wil ik het nog een keer doen. Of meer van dat soort dingen doen."

Ging het ook meteen zó goed dat je er je beroep van wilde maken?

"Daar was ik totaal nog niet mee bezig. Maar ik vond het wel leuk om meer wedstrijden te doen, al ging het mij er meer om dat ik de finish haalde dan dat ik bezig was met wat voor prestatie ik moest neerzetten. Dit enthousiasme was ook wel een trigger om mee te doen aan een Ironman, waarbij je 3,86 kilometer zwemt, dik 180 kilometer fietst en 42 kilometer hardloopt. Zo'n race doe je echt niet onvoorbereid, dus ik ben gaan samenwerken met een coach die me hielp met trainen. Zodat ik überhaupt kon finishen."

"Uiteindelijk heeft die coach het zaadje bij me geplant dat dit ook weleens verder zou kunnen gaan dan gewoon voor de lol. Hij zei dat als ik er echt volledig voor zou gaan, ik een heleboel moois zou kunnen bereiken. Dat gaf me veel zelfvertrouwen en wakkerde ook wel iets aan. Als je van mensen om je heen de bevestiging krijgt dat je iets goed kan, dan word je zelf ook wel nieuwsgierig: hoe ver zou ik hiermee kunnen komen?"

Misschien ook wel de beste worden… Dat klinkt al als een topsportersmentaliteit, maar past ook goed bij de student die cum laude afstudeert.

"Als je het zo zegt, klinkt dat heel overtuigd. Maar zelf was ik vooral met m'n eigen race bezig; als ik ergens aan begin wil ik het voor mezelf tot een goed einde brengen. Gewoon m'n uiterste best doen en ergens helemaal voor gaan. Ik ben wel heel ambitieus, maar doe dat niet om er vervolgens over op te scheppen. Of erkenning te krijgen van anderen. Het geeft mezelf vooral een goed gevoel om alles te geven en voor een goed resultaat te gaan."

Falen hoort daar niet thuis, vermoed ik. Of zie je de schipbreuk als een grote tegenslag?

"Ik heb die ervaring nooit echt beschouwd als een tegenslag, het is iets wat me is overkomen. Maar het heeft me wel in laten zien dat het opeens over kan zijn. Er hoeft maar iets te gebeuren en het leven kan zomaar uit je handen glippen. Daardoor weet ik nog beter dat ik overal het uiterste uit wil halen."

Lukt dat ook altijd?

"Tot het uiterste gaan lukt altijd, maar het afgelopen jaar was een moeilijk jaar. Meer en harder trainen leidt niet altijd tot het beoogde resultaat. Ik doe dit nu drie jaar en heb ook veel fouten gemaakt, realiseer ik me nu. Sinds kort ben ik ook met een sportpsycholoog in gesprek die me helpt inzien dat ik bepaalde dingen anders moet doen.

Als ik terugkijk naar dit afgelopen jaar heb ik op een bepaalde manier gefaald, maar daardoor weet ik nu ook wat ik anders moet doen."

Wat voor fouten heb je gemaakt?

"Doordat ik al vrij snel bepaalde prestaties heb neergezet in de sport, ben ik de druk voor mezelf gaan opvoeren. Ik dacht bijvoorbeeld: volgend jaar wil ik wereldkampioen zijn, want ik wéét dat ik het kan. Maar eigenlijk was dat totaal niet realistisch. Althans, niet op de manier die ik voor ogen had. Ik ben te veel daarop gaan focussen, en ben daardoor overtraind geraakt. Door puur en alleen als atleet te leven, ben ik mezelf als persoon een beetje verloren."

Waaraan merk je dat?

"Dat de boel uit balans is. Dat ik niet meer zo goed op een rijtje had wat ik als persoon belangrijk vind om te doen, wat mij gelukkig maakt. Ik was het plezier in de sport zelfs een beetje verloren omdat ik alleen maar aan het trainen was. Dat eist fysiek en mentaal z'n tol. Ik maakte niet of nauwelijks nog tijd vrij voor m'n vrienden en familie bijvoorbeeld, maar ook in de sport zelf merk je dat meer trainen niet altijd voor betere resultaten zorgt.

"Ik heb afgelopen jaar best een tijd in Australië gezeten, waar veel wedstrijden gelukkig door konden gaan. Daar heb ik een halve triatlon kunnen doen en twee weken later zou ik in Cairns een hele triatlon doen. Ik voelde me er klaar voor, was fit en wist zeker: hier ga ik presteren. Maar vlak voor het zover was, speelde de blessure in mijn been weer op. Dus ik heb niet kunnen starten."

Was je niet heartbroken?

"Ik vond het heel pijnlijk. Omdat ik er al was en ik zag al die andere meiden wel racen natuurlijk. En ik vond het misschien extra moeilijk omdat ik zo zeker wist dat ik het goed zou doen. Maar aan de andere kant probeer ik dan ook te denken: het is just another race. Een van de velen. Het was überhaupt al een voorrecht om in Australië te zijn en te mogen racen in een jaar wat verder een beetje verloren is. Je kan dan beter niet racen in plaats van koppig zijn en later nog meer pijn hebben."

Is dat een van de inzichten van dit moeilijke jaar?

"Zeker en zo zijn er nog wel een paar. Ik weet ook dat ik geduldiger moet zijn. Ongeduld is mijn grootste zwakte, dat zegt mijn coach ook altijd. Ik wil morgen alles gedaan hebben en al bij het resultaat zijn, maar dingen kosten nou eenmaal tijd. Ongeduld werkt in die gevallen alleen maar averechts, daar krijg je blessures van. Mijn beste vriendin vindt dit overigens ook een lastige eigenschap van me. Als we samen op vakantie zijn en zij wordt 's ochtends wakker, dan heb ik de afwasmachine al uitgeruimd en de boodschappen al gedaan. Daarmee geef je een ander soms onbedoeld het gevoel dat zíj het niet goed of snel genoeg doet. Terwijl dat niet mijn bedoeling is, mijn eigen haast zit me gewoon in de weg op zo'n moment."

"Door die voortdurende haast heb ik de afgelopen drie jaar een hoop stress ervaren. Dat eist aan alle kanten z'n tol en daardoor heb ik uiteindelijk ook een blessure ontwikkeld. Door die stress kom ik ook moeilijker in slaap, en daar worden je sportprestaties – of je persoonlijke leven – meestal ook niet beter van. Zonder balans ben je een stuk kwetsbaarder, dus ook al sport je op het hoogste niveau: zorg dat die balans tussen een sociaal leven, tijd voor jezelf en trainen er wel is. Dat je dat in de gaten houdt."

Hoe doe je dat in de praktijk?

"Het helpt om je eigen alarmbellen te herkennen, de rode vlaggen die je onderweg tegenkomt. Als je periodes slecht slaapt, je meer pijn of stress in je lijf voelt, emotioneel reageert of prikkelbaar bent, dan is dat meestal een signaal. Ik zou zeggen: probeer jezelf aan te leren daarop te letten. Ik heb dat niet gedaan en ben maar gewoon door en door blijven trainen, maar dat heeft alleen maar averechts gewerkt. Wat ook een goede vraag is: vind je het nog wel leuk?"

"Mijn coach helpt me er ook bij en heeft na Australië gezegd: 'We nemen een langere break, zodat je lichamelijk en geestelijk kan herstellen. Hij maakt mijn schema's, dus dit afgelopen jaar was voor ons beiden een leerproces. We gaan het op een andere manier aanpakken."

Denk je nog weleens terug aan het moment dat je in dat water lag in 2014? Wat heeft die ervaring je geleerd?

"Nog steeds kan ik er heel gedetailleerd over vertellen, en ook door het boek word ik de laatste tijd weer vaker terug gezogen naar dat moment. Dat vind ik ook niet zo erg, het is misschien wel goed om af en toe stil te staan bij wat ik heb meegemaakt daar. Wat het me echt heeft in laten zien, is hoe ontzettend veel ons lichaam aankan. Dat gevoel van 'niet opgeven' en 'gewoon doorgaan, tot je bij de kust bent', dat gebruik ik nu nog weleens tijdens races. Er is altijd een manier om de finish te halen. En het is bevrijdend om zo op jezelf te kunnen vertrouwen."