Abortusadviezen van een durfvrouw

“Ik ben een vrouw, ik ben een dokter, ik kom uit een ontwikkelingsland en ik ben gevlucht voor de oorlog.” Nour Saadi (54) somt de redenen op waarom ze iedere week weer tientallen andere vrouwen helpt, door hen per mail of op social media te wijzen op hun mogelijkheden als ze ongewenst zwanger zijn. “Ik kán iets voor hen doen, dus ik móét iets voor hen doen. De adviezen die ik ze geef zijn in lijn met de Wereldgezondheidsorganisatie en met de Verklaring van de de Rechten van de Mens. Ik kan hier met mijn hele wezen achter staan.”

Ik ben bij haar op bezoek in Emmen. Buiten is het coronastil in de normaal zo drukke winkelstraat waar ze woont met haar man Saleem en haar dochter Jude van 21. Zoon Doni woont in Den Haag. Binnen is het extra gezellig, want Saleem en Jude zijn de meeste tijd bij het interview, behalve als Saleem de keuken induikt om een geweldige Syrische lunch te bereiden.

Ze waarderen elkaars aanwezigheid misschien nog wel meer sinds ze in 2013 twee jaar lang noodgedwongen van elkaar als familie gescheiden waren. Nour: “Ik was toen op bezoek in Nederland, bij mijn zus die hier woont. Jude was met me mee en het was de bedoeling dat we een paar weken zouden blijven." 

Actief in de vrouwenbeweging

Maar dat werd veel langer: teruggaan, dat ging niet meer. En zo bevond de familie zich ineens over de hele wereld, maar niet bij elkaar: Doni studeerde in Amerika, Saleem was gevlucht naar Beiroet, Nour en Jude konden niet anders dan in Emmen blijven. “En voor sommige mensen zou dat niet zo’n big deal zijn geweest,” zegt Jude, “maar wij zijn behoorlijk close met elkaar. Geloof me maar, het was een big deal voor ons.” De weerstand om asiel aan te vragen in Nederland was groot. Ze bleven maar hopen binnenkort weer naar huis te kunnen. En: Nour voelde zich aangetast in haar waardigheid. “We wilden hulp geven, niet om hulp vragen.”

Maar het kon niet anders. In Syrië waren ze niet veilig. Nour en Saleem studeerden allebei medicijnen, ontmoetten elkaar en trouwden. Daarna deden ze beiden een specialisatie tot laboratorium-arts. Aanvankelijk werkten ze ook samen, maar, zegt Nour, “we zijn allebei bazig, dus dat ging niet.” Nour klom op tot vicepresident van de Vereniging van medische laboratoria, maar hield desondanks tijd over voor hun activistische werk.

“Er was geen tolerantie voor ons democratische gedachtengoed”, stelt Saleem. Nour was actief in de vrouwenbeweging, met de Syrian Women League en de Syrian Women Network. In het dictatoriale land moest dat onder de radar blijven. En dat was dus niet gelukt.

Toen de asielaanvraag was gedaan, moest Nour een jaar lang huilen. “En toen ben ik 180 graden gedraaid. Ik heb tegen mezelf gezegd: wie ben ik? Ik ben Nour, ik ben een vrouw, ik ben mijn eigen persoon en ik wil in actie komen.” Dat deed ze in eerste instantie door een groep voor Syrische vrouwen in Nederland op te richten. Maar ze wilde meer doen, meer betekenen. En die kans deed zich voor toen ze in haar telefoon ineens een Nederlands nummer aantrof: dat van Rebecca Gomperts.

Women on Web

“Ik had Rebecca in 2012 ontmoet, toen ik voor de Syrian Women League in Turkije een workshop bijwoonde over veilige, medische abortussen. Daar was ik vanwege mijn achtergrond als arts voor uitgekozen. Ik vond Rebecca geweldig, maar had de indruk dat Women on Web een Canadese organisatie was. Toen ik bij haar naam in mijn telefoon een Nederlands netnummer zag staan, wist ik meteen wat me te doen stond.” Ze belde op, Rebecca kon zich Nour ook nog goed herinneren, en ze spraken af in Amsterdam. “We bleken dezelfde weg te bewandelen en besloten die middag dat we zouden gaan samenwerken."

Women on Web begon in 2005 als online equivalent van Women on Waves, bekend van de abortusboot. De service is nu essentiëler dan ooit. Afgelopen oktober vertelde Rebecca Gomperts hierover aan de Volkskrant: “Door de pandemie zijn de obstakels voor vrouwen groter geworden. Ook in Nederland. Sommige vrouwen die niet willen dat hun partner weet dat ze een abortus laten doen, bijvoorbeeld omdat ze in een gewelddadige relatie zitten, konden tijdens de lockdown niet ongezien naar een kliniek. In de VS kwamen er veel hulpverzoeken van vrouwen die hun baan kwijt waren en simpelweg geen geld hadden voor abortus. Maar in sommige landen, zoals het Verenigd Koninkrijk, is door corona digitale abortushulpverlening de standaard geworden. Dat betekent: onlineconsult, medicijnen worden opgestuurd, vrouwen nemen het zelf in. Precies wat wij met Women on Web al jaren doen.”

En dankzij Nour gebeurt dat niet alleen in het Engels, maar ook in het Arabisch. Ze vertaalde eigenhandig de hele website. “En nu kunnen Arabisch sprekende vrouwen ons ook vinden, waar ze ook wonen." Meestal vinden die haar via de website en sturen ze een mail of een bericht op Facebook bijvoorbeeld. Nour beantwoordt soms wel tientallen mails per dag.

Haar eerste taak is informatie verstrekken. “Veel vrouwen weten niet wat hun rechten en mogelijkheden zijn. Met de abortuspil kunnen ze tot 12 weken op een simpele, veilige en goedkope manier hun zwangerschap afbreken, in overeenstemming met de WHO richtlijnen.” De medicijnen die daarvoor nodig zijn - Mifepriston om de zwangerschap te stoppen, Misoprostol om de vrucht af te stoten - zijn in veel gevallen gewoon bij de apotheek verkrijgbaar. “Misoprostol is noodzakelijk en op veel plekken te koop. Mifepriston is minder breed te krijgen, maar kan het proces bespoedigen. Wie beide pillen slikt, heeft een kans van 98 procent dat de zwangerschap op een veilige manier eindigt.”

100 legitieme redenen

Nour vertelt de vrouwen waar ze een apotheek kunnen vinden die de medicijnen verstrekt, of ze een recept nodig hebben, waar ze rekening mee moeten houden. “Wij weten vaak meer over de regelgeving en de rechten op een specifieke plek dan de vrouw zelf. Zo staat in Turkije de wet achter vrouwen, maar informatie daarover wordt achtergehouden of verdraaid. En op veel plekken is een zwangerschap nog ronduit gevaarlijk, zeker voor wie ongetrouwd is.”

“Dat kan soms zelfs betekenen dat een vrouw het risico loopt om vermoord te worden”, vult Saleem aan. Maar er zijn, zegt hij, natuurlijk nog honderd andere legitieme redenen om een zwangerschap af te willen breken. “In Syrië worden vrouwen soms gedwongen om in tien jaar tijd tien kinderen te baren. Alsof dat de enige reden is dat ze bestaan. Dat gebeurt natuurlijk niet alleen in ons land, maar overal ter wereld. En in oorlogssituaties wordt verkrachting ook nog vaak als wapen ingezet."

Voor wie echt geen toegang heeft tot de abortuspil, kan Women on Web er, in het eerste trimester van de zwangerschap, eentje toe laten sturen door de producent, nadat via de website een online consultatie is ingevuld, die door een arts wordt gecheckt. Dit kan tot 9 á 10 weken zwangerschap worden gedaan, afhankelijk van de verzendtijd. De douane in conservatieve landen gooit soms roet in het eten. Voor wie het de enige optie is, wordt het geregeld, soms zelfs gratis als de vrouw de 90 euro die het kost niet kan opbrengen.

Ervaringen delen

“Wie een abortus wil, doet het toch wel. En als het niet veilig kan, doet ze het onveilig”, weet Nour, die daar genoeg berichten over krijgt. “Sommige vrouwen mailen me dat ik ze gered heb, omdat ze het anders op een gevaarlijke manier hadden moeten oplossen. Met de informatie of medicijnen die via ons verstrekt worden, blijft hun waardigheid en hun gezondheid gespaard.”

Aan vrouwen die gebruik maken van de service, vraagt ze om anoniem hun verhaal te delen op de website, zodat anderen herkenning kunnen vinden in hun ervaringen. De informatievoorziening beperkt zich niet uitsluitend tot het afbreken van een zwangerschap. Vorige maand nog stuurde een vrouw uit Saoedi-Arabië foto’s mee, van de blauwe plekken die haar agressieve echtgenoot haar had gegeven. “Soms verwijzen we ze ook door naar het ziekenhuis, of naar de politie. En verstrekken we informatie over bijvoorbeeld hulp bij huiselijk geweld. Op 25 november 2020 kondigde het Saoedische Openbaar Ministerie bijvoorbeeld aan dat de straffen voor seksueel- of huiselijk geweld neerkomen op een gevangenisstraf van niet minder dan een maand tot een jaar.” Daarvan op de hoogte zijn, kan net het verschil uitmaken.

Nours voorlichting beperkt zich niet alleen tot het internet. Zo geeft ze presentaties over medische abortus aan geneeskundestudenten in Groningen. Ze vertaalt artikelen, geeft medische trainingen en interviews, zoals deze. En in 2015 reisde ze samen met Saleem en een team van Women on Web af naar Turkije, om daar voorlichting te geven aan Syrische vrouwen in de vluchtelingenkampen bij de grens. Tot de kampen zelf kregen ze geen toegang, maar via vrouwengroepen die daar actief zijn, wisten zij hen toch te bereiken. Saleem: “De helft van de vluchtelingen is vrouw en veel van hen zijn nog jong. Dat is dus precies de doelgroep die informatie nodig heeft, maar vaak ontbreekt het daaraan. In Turkije is abortus legaal tot 10 weken. Dan is het belangrijk dat ze daar op tijd van op de hoogte zijn.”

Op Facebook post ze niet meer onder haar eigen naam over abortus, alleen nog maar via het account van Women on Web. Niet iedereen thuis staat achter het werk dat ze doet. Zo kreeg ze veel commentaar van collega-artsen. Saleem: “Nour is gelukkig heel voorzichtig en diplomatiek. Ze weet op welke manier ze verschillende mensen over dit onderwerp kan aanspreken.” Nour: “Ik ben een vrouw van 50+, ik weet hoe ik mensen moet benaderen. En ik ben een durfvrouw.” Saleem: “Je bent dapper.” Nour: “Ja, ik ben dapper.”

Sterk en aardig

Toch zijn er ook momenten dat ze er even doorheen zit: de situatie in Syrië, de vrouwen in nood, de douane die niet meewerkt, de desinformatie die over de abortuspil wordt verspreid… Het is soms weinig hoopgevend. Dan vindt ze de moed om door te gaan bij haar idolen, onder wie ook Rebecca Gomperts. Dat zij door Time Magazine werd uitgeroepen tot een van de honderd meest invloedrijke mensen van 2020 is ook voor Nour en Saleem een opsteker. “Ik hou heel veel van haar”, vertelt Nour en Saleem valt haar bij: “Ze is een voorbeeld voor ons. Ze is heel sterk, maar ook heel aardig.”

Die combinatie van kracht en zachtheid wil ze zelf ook uitdragen. Voor Jude is haar moeder een bron van inspiratie. “Ik ben supertrots op haar, ze is echt een voorbeeld voor me.” Nour: “Ik heb de eed van Hippocrates afgelegd. Ik ben een feminist. Dit is mijn missie.”