Het zalig falen, met Corine Koole

Wie aan Corine Koole (59) denkt, denkt aan Lust en liefde, haar vaste rubriek in Volkskrant Magazine. In ruim vijftien jaar tijd en na meer dan duizend interviews heeft ze zich niet alleen ontwikkeld tot een expert op liefdesgebied, maar heeft ze het persoonlijke interview – met 'gewone' mensen – tot een kunstvorm verheven. Alle levens- en liefdeslessen die ze losgepeuterde tijdens deze gesprekken dragen bij aan haar reflectie op falen, een gevoel dat volgens haar vooral met angst te maken heeft. Maar die angst en onzekerheid, die zoveel mensen ook ervaren in relaties, is ook wat ons als mensen met elkaar verbindt.

Misschien dacht Koole voor 2020 wel dat ze na vijftien jaar niets nieuws meer zou kunnen leren of lezen over de liefde, maar toen kwam er een allesoverheersende pandemie. Vrijwel iedereen werd het afgelopen jaar gedwongen meer naar binnen te keren, te verstillen en de kring zo klein mogelijk te houden. Relaties kwamen onder druk te staan, bloeiden juist weer op, kwamen in een stroomversnelling of sneuvelden voordat ze goed en wel waren begonnen. In haar nieuwe boek, Verstoord verlangen, spreekt de Koole ervaringsdeskundigen en experts over liefde in tijde van social distance. Wat leerde de schrijver zelf het afgelopen jaar?

Het moet wel een dankbaar onderwerp zijn, liefde, dat je er zolang met plezier over kan schrijven.

"Dat is het zeker, maar terugkijkend is het toch onvoorstelbaar wat er een tijd en zin in heeft gezeten al die jaren. Het begon als Van twee kanten, waarin ik iedere keer een stel interviewde, los van elkaar. Dat maakte het juist zo leuk, omdat sommige mensen een totáál ander beeld hadden van het huwelijk dan hun partner, waar ze al 24 jaar mee getrouwd waren. Daar reed ik het hele land voor door zonder navigatie, dus ik heb geen idee meer van hoe ik dat deed."

"Ik had drie kleine kinderen toen en de jongste liet ik soms huilend achter in de armen van mijn man om 20.00 uur 's avonds, om zelf naar Arnhem te rijden voor een interview. Je moet daar wel zin in hebben, om dat vol te houden. En het moet je ook worden gegund door een partner. Mijn man en ik hebben elkaar altijd heel vrijgelaten, elkaar de ruimte geboden voor ontplooiing. En als ik 's avonds laat weer terugkwam, uit Arnhem of waar dan ook, dan zat hij gezellig op me te wachten met een glaasje wijn. Dat is zoveel waard. Daarom heb ik dit al die jaren kunnen doen."

Is falen ook een terugkerend thema is in jouw interviews?

"Liefde loopt heel erg op die lijn van falen en slagen; partners die vreemdgaan of mensen die het gevoel hebben dat de ander faalt. Het is dan best interessant om te vragen waar mensen zélf spijt van hebben. Dan zie je vaak dat het gevoel van falen niet aan één kant zit. Ook mensen die niet vreemd zijn gegaan, kunnen spijt hebben dat ze niet eerder naar hun intuïtie hebben geluisterd of aan de bel hebben getrokken. Vreemdgaan is ook zelden het probleem, maar wij vinden het moeilijk om verder dan ontrouw te kijken en ons af te vragen wat er nou écht aan de hand is."

"Het falen zit 'm in de liefde dan vooral in het stukje angst en onzekerheid. Als het niet goed gaat in een relatie, kan het ook heel eng zijn om bij de ander aan de bel te trekken. Want wat doe je als je de relatieproblemen onder ogen komt en er vervolgens niet uitkomt samen? Hoe ga je dan verder? Alleen. Mensen zijn vaak voor een groot deel getrouwd met hun leven, veel meer nog dan met een partner. Als dat op het spel komt te staan, spreekt dat een diepe onzekerheid aan."

Is dat een denkfout die veel mensen maken?

"Ja, dat denk ik wel. Ik verbaas me eigenlijk altijd over de naïviteit waarmee mensen een verhouding aangaan. Dat nog steeds iedereen lijkt te denken: ik weet wel dat één op de drie huwelijken strandt, maar mij gebeurt het niet. We doen er alles aan om alle soorten kanker tegen te gaan, want die statistieken kennen we ook, dus we leven zo gezond mogelijk, eten antioxidanten enzovoorts. Maar we gaan er klakkeloos van uit dat óns huwelijk het wel zal redden. Ik denk dat het al heel veel zou schelen als we van tevoren ook bedenken dat het stuk kan lopen. Niet dat het verdriet dan minder erg is, maar wel dat je er minder door wordt weggevaagd als het daadwerkelijk niet goed gaat in je relatie. En dan zijn er nog de standaarddingen die belangrijk zijn voor een gezonde relatie: je eigen leven houden, je eigen inkomsten, erachter blijven komen wat je nog meer gelukkig maakt. Dat je niet je hele ziel en zaligheid ophangt aan die ene relatie, wat nog steeds veel mensen doen."

"Het is goed om je af en toe te realiseren dat niet alles voor eeuwig is. Dat hoeft niet af te doen aan de liefde die je voor iemand voelt. Je ziet nu steeds meer mensen die seriële monogame relaties hebben. We worden ook te oud om allemaal een heel leven met één iemand door te brengen. Onze kinderen zijn nu aan het studeren en het huis uit, en ik zie bij ouders van hun vrienden en vriendinnen dat ze nu uit elkaar gaan. Vroeger dacht je bij 60 jaar: nou, ik zing het nog wel even uit. Nu heb je nog een derde van je leven over, dat is meer dan genoeg tijd om er nog iets leuks van te willen maken. Dat is niet een goed of slecht besluit, het kan gewoon gebeuren. En het is belangrijk om het einde van een relatie niet als falen te zien, het zegt niets over de periode daarvoor. Of over de liefde die er ooit was."

Dacht je een jaar geleden meteen: deze situatie gaat veel impact hebben op relaties en het liefdesleven – of gebrek daaraan – van mensen?

"Ja, dat kon niet anders. Liefde is verbinding, mensen zien. Niet alleen die ene partner, maar ook mensen daarbuiten. Wat is je relatie als je alleen nog maar die ene man of vrouw kan zien? Relaties hebben lucht nodig, spiegeling aan de buitenwereld. Je moet naar buiten gaan om het binnen weer leuk te vinden.

Die eerste lockdown viel nog wel mee, mensen kwamen tot rust. Ze gingen wandelen, koffiedrinken, onthaasten. Ik heb toen mensen geïnterviewd over relaties, maar ook relatietherapeuten gesproken en overal klonk hetzelfde: eigenlijk is het wel lekker. Toen kwam de zomer en ging alles weer een beetje open, toen dacht ik: dit wordt een halleluja-verhaal en het loopt met een sisser af. Maar ja, die tweede lockdown hakte er veel zwaarder in bij mensen. Niet alleen mensen in een relatie, maar ook singles. Vooral voor die laatste groep is veel te weinig aandacht, terwijl die te maken hebben met hele andere problematiek."

"Alle mensen met een partner of kinderen kropen weer samen in hun hol, maar die anderen vereenzamen. De mondige twintigers en dertigers konden altijd gaan en staan en hun hele leven regisseren, die waren nu aan huis gebonden. Alleen."

Geen liefde hebben voelt ook als falen.

"Precies, op een of andere manier zijn we als mensen doodsbang om alleen achter te blijven. Iedereen probeert zich daarvoor in te dekken. Ik heb mensen gesproken het afgelopen jaar die met zelfmoordgedachten rondliepen, of gewoon het fysieke contact misten met vrienden, de kapper of de masseuse. Een iemand heeft op een gegeven moment haar buurman gevraagd om een knuffel, dat voelde voor haar bijna alsof ze seks had gehad. Zo'n opluchting."

Heeft het jouw leven op een ingrijpende manier veranderd?

"Voorheen deed ik alle interviews bij mensen thuis, vaak aan de keukentafel. Dat mis ik wel. Bij iemand thuis zijn is al snel heel persoonlijk, dus dat past goed bij de toon van de interviews. En het is zo ontroerend om te zien hoe sommige mensen al helemaal klaar zitten als je komt, dus ik hoop dat die keukentafels wel weer terugkomen op een dag. Maar verder heb ik geen klagen, mijn werk deed ik al grotendeels thuis achter mijn bureau. Daar zit ik nog steeds."

Er zit vaak zoveel reflectie in jouw verhalen, ook vanuit de geïnterviewden zelf. Waar denk je aan als je reflecteert op je eigen leven en falen?

"We falen de hele dag, ik ook. Maar een recorder die ermee ophoudt, is natuurlijk geen interessant faalmoment. Het falen waar ik het meest mee zit, heeft met angst te maken. Ik faal vooral als ik iets niet durf. Nadat ik laatst een portret over Eva schreef voor LINDA, vroeg ze aan mij: 'Wat zou jij nog willen doen?'. Het antwoord op die vraag had ik meteen, maar is ook een pijnpuntje. Ik wil eigenlijk heel graag korte verhalen schrijven, zoals Alice Munro. Dat ik dat nooit gedaan heb, beschouw ik wel als falen."

"Die wens moet je zo serieus nemen dat je er tijd voor moet nemen. Als je kleine kinderen hebt, moet die wens dus ook zo belangrijk zijn dat een deel van de tijd met je kinderen sneuvelt. Als je een stuk voor de krant schrijft, kan je nog zeggen: jullie willen eten en op vakantie, nou dan moet er worden gewerkt. Met die korte verhalen voelde dat anders."

Hangt het ook samen met onzekerheid die je voelt? Dat het te eng is om er echt achteraan te gaan?

"Misschien wel. Het liefst wil ik een durfal zijn, stoer. Maar er zit toch een soort verlegenheid in mij, ook al denken mensen van niet. Maar ik denk ook dat het gewoon een kwestie van tijd en prioriteit is geweest. Een boek schrijven kost heel veel energie en tijd, veel ruimte in je hoofd. Dan moet je je leven daar wel naar kunnen en willen schikken. Dat heb ik nog niet gedaan."

Het kan nog steeds.

"Ja, ik denk ook wel dat het er komt hoor. Ik heb ook zo'n schat aan verhalen en inspiratie verzameld, dus als ik eenmaal begin, denk ik dat die verhalen er zo uitvloeien. Ik heb ook het idee dat mijn leven pas net begint, haha, dus ik voel de haast misschien niet zo. Eigenlijk hoop ik genoeg te verdienen om mezelf daarna de vrijheid gunnen om het soort boek te maken dat ik voor ogen heb. Dat is ook een kwestie van uitproberen en op je bek gaan."

Op je bek durven gaan en het je ook kunnen veroorloven.

"Ja, op het gebied van groot financieel succes heb ik ook nog wel een faalmoment. Ik moest er van de week nog aan denken toen ik stond te koken. Zo'n vijf of zes jaar geleden zei een vriendin uit Italië dat ze een nieuw soort mozzarella had ontdekt, maar dan net anders. Hoe heet het ook alweer… burrata! Of we die niet samen moesten importeren in Nederland. Dat heb ik toen niet gedaan en daar heb ik nu zo'n spijt van. Je ziet het tegenwoordig overal, dus daar had ik vast een fijne duit mee kunnen verdienen."