Het zalig falen, met Stephanie Afrifa

Als ik Stephanie Afrifa (32) vraag wat ze nou precies voor werk doet, geeft ze toe dat het voor voor de buitenwereld lijkt alsof ze veel harder werkt dan ze eigenlijk doet. "Ik probeer gewoon slim te werken." En dat heeft de afgelopen jaren een paar mooie deuren voor haar geopend, want je kan de presentator, schrijver en ondernemer kennen als vaste gast in De wereld draait door en editor-at-large van de Nederlandse Vogue.

Falen gaat voor Stephanie hand in hand met luisteren naar haar gevoel, iets wat lange tijd niet lukte. Waardoor ze zowel op persoonlijk vlak als in werk niet altijd de beste beslissingen nam. Tegenwoordig gaat dat veel beter, zéker als je kijkt naar Celestial Space, het platform dat ze vorig jaar lanceerde. Hiermee creëert ze op een creatieve en kunstzinnige manier een plek waar zwarte vrouwen met elkaar in gesprek gaan. Haar hart loopt over als ze hierover vertelt, want die veilige plek heeft ze zelf ook nodig.

Stephanie, hoe gaat het met je?

"Ja, op zich wel goed. Al merk ik wel dat ik nog helemaal in de binnen-zit-mentaliteit leef. Natuurlijk ben ik hartstikke blij dat het beter gaat, en ook voor de culturele sector is het zo belangrijk dat er weer wat kan en mag, maar zelf moet ik nog even uit m'n kluizenaar-headspace komen."

Zo zie je maar weer dat social media nooit het hele verhaal vertelt. Ik volg jou al een tijd op Instagram en met alles wat je doet, is kluizenaar niet het eerste waar ik aan zou denken.

"Nee, dat begrijp ik, haha. Maar dat heeft misschien meer met de aannames te maken die we doen over anderen. Dat het daar altijd zonniger is, en beter en succesvoller dan bij onszelf. Ik heb dat ook wel gemerkt nadat ik vaak bij DWDD had gezeten, mensen dachten toen veel vaker: dat is Stephanie de BN-er, maar ik ben gewoon Stephanie uit Rotterdam. Stephanie die heel kwetsbaar is. Maar als je in een hokje wordt gestopt omdat mensen alleen die kant van je kennen, is het heel moeilijk om ook die andere kanten te laten zien. Voor corona werd ik regelmatig gevraagd als dagvoorzitter of moderator – maar meestal ging dat om gesprekken over diversiteit of kunst. Of de media zijn vooral geïnteresseerd in mijn ervaringen als zwarte vrouw. Maar nu denk ik bijvoorbeeld: seksualiteit en mental health zijn onderwerpen die me veel meer aanspreken."

Maar niet iedereen wil meebewegen met jouw ontwikkeling?

"Nee, en dat heeft ook met mijn eigen journey te maken. Ik heb lang niet mijn eigen stem gehoord... omdat ik vooral bezig was met pleasen. Me zo gedragen als mensen mij graag willen zien. Vier jaar geleden ben ik in therapie gegaan omdat twee vrienden zeiden: 'Stephanie, jij gaat altijd die extra mile voor mensen. Maar als zij dat niet voor jou doen, ben je teleurgesteld'. Een terechte opmerking van ze, maar wat ik nodig had – of moest leren – ging nog veel verder dan dat. Mijn moeder is weggegaan bij ons toen ik 16 jaar was. Dat is een wond waar ik lang niet bij stil durfde te staan. Door therapie ging ik inzien dat die onzekerheid die het vertrek van mijn moeder heeft veroorzaakt misschien wel samenhing met waar ik als volwassene tegenaan liep."

"De therapeut was heel pragmatisch en als ik bij haar was, spraken we over situaties op werk of in mijn persoonlijke leven. Hoe ga je hier mee om? Heb je er weleens aan gedacht om zó te reageren? Dat soort vragen. In de vierde of vijfde sessie zei ik opeens heel stellig: 'Waarom praten we niet over mijn moeder?', want ik was er heilig van overtuigd dat we dat trauma moesten ontleden. Haar reactie zal ik nooit vergeten. 'Stephanie, hoe voel jij je nu?', vroeg ze. 'Wel oké', mompelde ik. 'Stephanie, hoe vóél jij je?', ik denk dat ze die vraag wel vijf keer heeft herhaald en ik kwam niet verder met een antwoord.

'Dit is de reden dat ik het met jou steeds over situaties heb en niet over de oorzaak. Je staat helemaal niet in contact met je gevoel en zolang je dat niet leert, kan je ook geen groei doormaken', zei mijn therapeut vervolgens. Een eyeopener, want op dat moment realiseerde ik me inderdaad dat ik mijn gevoel niet begreep. Ik kende de taal ook niet om m'n gevoelens te herkennen of onder woorden te brengen."

Als het over gevoel gaat, vind ik het ook vaak moeilijk om dingen concreet te maker. Echt helder te verwoorden. Kan jij dat nu beter?

"Misschien wordt het duidelijker als je het koppelt aan praktische voorbeelden. Als mijn vriendinnen vroeger spontaan voorstelden om te gaan eten, dan appte onderweg bijvoorbeeld dat ik bijna op het centraal station was. Maar als niemand direct reageerde, dan ging ik zonder iets te zeggen naar huis. Stuurden ze na een half uurtje wél een berichtje, bleef ik toch thuis. Mijn lievelingsplek, grapte ik dan. Maar eigenlijk had mijn hoofd al veel te veel overuren gemaakt om deze afspraak heen. Niet meteen antwoord krijgen, voelt dan als een afwijzing. O, zie je wel, ze rekenen toch niet op me. Als ik gewoon zelf alvast besluit om naar huis te gaan, hoef ik de pijn van een mogelijke afwijzing ook niet te voelen. Deze analyse had ik vroeger niet gemaakt, dan bleef het bij de ratio: ik ben moe, laat mij maar lekker thuisblijven. Maar die gedachten waren een afleiding van mijn gevoel: onzekerheid. Doe ik er wel toe?"

"Op het gebied van mijn werk ben ik het ook wel tegengekomen, al zorgde het daar voor ander soort situaties. Bijvoorbeeld te weinig grenzen stellen in zakelijke afspraken. Het niet eerlijk zeggen als een opdracht te veel werk is, zeker in vergelijking tot hoeveel je ervoor wordt betaald. Uitgenodigd worden in het narratief van een andere partij – over diversiteit en mijn ervaringen als zwarte vrouw. Gewoon zodat ze er een stevige quote uit kunnen halen, die goed bij het verhaal past dat zij voor ogen hebben. Ik heb altijd met plezier bij verschillende talkshows en radioprogramma's gezeten, maar ik was daar wel te gast, ik had een taak om te leveren en iets te zeggen over het gebrek aan diversiteit in de kunstwereld, of waarom we zo weinig vrouwelijke of zwarte kunstenaars terugzien in musea. Begrijp me niet verkeerd: daar vínd ik ook iets over en kan ik ook iets over zeggen, maar het laat weinig ruimte over voor je eigen gevoel dat misschien fluctueert – of gewoon eens een andere afslag wil nemen. Om een ander uitzicht te laten zien."

Zie je dat als falen? Dat je niet dichterbij jezelf bent gebleven in die periode?

"Niet helemaal, want ik heb nooit dingen gedaan waar ik niet achtersta. Dat zou ik ook nooit doen. Het falen zit hem eerder in het feit dat ik ermee doorging – ondanks dat mijn lichaam aangaf dat iets me dwars zat. Ik had eerder de moeite willen nemen om mezelf goed te leren kennen. Te ontdekken wat ik voel, vind en nodig heb. En het falen zit hem ook wel in relaties op persoonlijk gebied, weer dat pleasen. Dat ik bij mannen bleef die me als shit behandelden, bijvoorbeeld. Daarvan denk ik nu: hoe kan ik hem zo leuk hebben gevonden, terwijl hij zo stom voor mij was. Wat zegt dat over je zelfbeeld?"

"Het grappige is dat er al die tijd wel raadgevers zijn geweest als ik niet op het goede pad zat. Als je merkt dat je met tegenzin een opdracht aanneemt, weet je dat de voorwaarden eigenlijk niet goed genoeg zijn. Als je buikpijn krijgt op het moment dat je een afspraak maakt met vriendinnen, dan schuurt er iets. Dat heb ik allemaal wat lang geprobeerd te rationaliseren, terwijl ik eigenlijk naar m'n lijf had moeten luisteren."

Probeer je dat ook met je platform te bereiken? Mensen meer in contact laten komen met hun gevoel?

"Ja, vanuit mijn werk heb ik geleerd om gesprekken te leiden en de juiste vragen te stellen. Maar er is een hele wereld aan alledaagse onderwerpen, dingen die leven onder mijn vrienden en kennissen, die deels onbesproken blijft op het grote podium. Onzekerheid op werk, liefde, liefdesverdriet, een kinderwens hebben of juist niet. Met Celestial Space wil ik die gesprekken gevoelsmatig naar de woonkamer halen. Om dat te doen nodig ik mensen van kleur uit om met elkaar in gesprek te gaan over een bepaald onderwerp of taboe."

"Wat er vervolgens gebeurt, is magisch. Het is heel moeilijk om te pinpointen waar het precies aan ligt, maar de vrouwen voelen zich echt veilig en delen daarom verhalen en ervaringen, die ze misschien nooit eerder hardop hebben uitgesproken."

Wat maakt of iets veilig aanvoelt of niet? En waarom is veiligheid zo belangrijk?

"De keuze om alleen vrouwen van kleur te vragen is daarom heel bewust gemaakt. Zij zijn mijn focuspoint en ik ben onderdeel van die groep. Verder denk ik over alles na: van kleuren, tot muziek, materialen en geur. Al die dingen dragen bij aan hoe mensen het ervaren om in een bepaalde ruimte te zijn. Er worden in Nederland bijvoorbeeld best vaak evenementen georganiseerd in van die oude mooie grachtenpanden, dat ziet er leuk uit, maar er zijn een heleboel mensen die zich daar niet op hun gemak voelen. Door hoe de ruimtes zijn ontworpen en ingericht, en natuurlijk welk publiek het trekt. Of door de geschiedenis die eraan vastzit. Over al dat soort dingen probeer ik heel goed na te denken."

"Daarnaast is de opzet van het interviewen heel belangrijk. Door vragen te stellen, voelden de vrouwen die meededen zich al veilig. Het zorgt voor een gevoel van: het draait hier om mij, mijn ervaring mag er zijn. Door corona heb ik de afgelopen evenementen in een digitale omgeving moeten organiseren, spannend, want dat voelt voor veel mensen niet bepaald als veilig of vertrouwd, maar aan de andere kant was het leerzaam om te ontdekken wat je kan doen om ook van die plek een comfortabele setting na te bootsen. Bijvoorbeeld door meteen te erkennen dat het in die vorm nou eenmaal moeilijker is."

Heb jij je vaak onveilig gevoeld?

"Ja, vaak genoeg! Als ik live op televisie kom, sta ik bol van de adrenaline, dus dan voelt het wel alsof ik in mijn kracht sta. Maar het is altijd spannend: wie zit er tegenover me, wat kan diegene zeggen wat me uit balans kan brengen. En dan moet je Twitter eens openen na zo'n uitzending, dan zie je de meest grove racistische drek voorbijkomen. Dat hoort erbij, kan je dan denken, maar eigenlijk is het absurd dat we als mensen zo over elkaar praten. Het kan je ook best even uit het lood slaan, dus ik begrijp ook dat sommige mensen zeggen: als het zo moet, dan hoeft het voor mij niet meer.

Zelf heb ik dat nooit gedacht, maar ik wil het nu wel meer on my own terms. Celestial Space helpt daarbij, dat komt zo volledig voort uit mezelf, wat ik nodig heb. Daarin kan ik mezelf dus ook niet verraden of teleurstellen. Wat mensen er ook van vinden, stom of leuk, ik heb mijn doel al bereikt."

Succes is een tweede.

"Iets maken dat zo volledig uit jou komt, totaal is hoe jij het wil en voor je ziet, dat is het grootste doel. Dat geeft zo'n enorme rush, dan kan je gevoelsmatig niet falen. Tijdens het proces voelde ik die magie steeds door mijn lichaam stromen. Ik heb zo hard gewerkt vorig jaar, ik wist niet eens dat ik het in me had, haha. Maar it gave me so much life. Alleen dat al kan niemand van mij afnemen."