Lekker lullen met Eva & Lize: onder hoogspanning staan

Bea (34) heeft haar leven lekker op de rit. Leuke baan, lieve partner en een dochtertje. En toch wordt ze regelmatig wakker met het gevoel dat ze onder hoogspanning staat. "Dan voelt het de hele dag alsof ik onder stroom sta en door het slijk vooruit probeer te komen." Dat gevoel kan ze maar lastig van zich afschudden – met een hoop irritatie tot gevolg. En keuzes maken of knopen doorhakken? Ho maar. Wat kan ze doen om hiermee om te gaan? Ook wil Bea weten of andere mensen het gevoel herkennen.

Dat leggen we voor aan Eva en Lize, die Bea wel begrijpen. Ook psychotherapeut Ingeborg Timmerman voorziet haar graag van een paar tips.

De vraag

"Ik voel 't soms al als mijn dag begint in mijn lichaam zitten", schrijft Bea over het gevoel van hoogspanning dat ze soms heeft. "Ik kan het maar lastig van me afschudden, en kan me aan alles en iedereen ergeren. Alle keuzes worden dan heel beladen, want wil ik nou wel of niet op de fiets de deur uit?!"

Een praktisch voorbeeld: boodschappen doen. In een drukke supermarkt. Terwijl je afstand probeert te houden. Onder tijdsdruk. "Als ik mezelf er dan toe heb kunnen zetten om überhaupt te gaan, kom ik binnen en lopen er allemaal mensen vlak langs me. Dan denk ik meteen: ik wil nú weg." Maar goed, ze is er, dus Bea wil ook die boodschappen doen die ze nodig heeft. "En dan staan er dus ook nog eens achttien dozen granola voor m'n neus op zo'n moment. Hoe moet je dan in hemelsnaam nog kiezen?!"

Bea heeft er altijd wel last van gehad, maar die hoogspanning is erger geworden nadat ze een burn-out kreeg. "Ik had een eigen horecazaak, maar die heb ik vorig jaar moeten verkopen. Ik had een burn-out en in combinatie met corona was het niet vol te houden." Nu gaat het veel beter, maar als ze aan die periode terugdenkt, lijkt dat gevoel van spanning op hoe ze zich toen voelde. "Misschien omdat ik nu weer aan het werk ben, maar ik denk ook dat ik er minder last van zou hebben als er geen pandemie was."

Zelf doet Bea een paar dingen om van het gevoel af te komen: alles wat te veel is, cancelen. Op de dag zelf kijken wat wel en wat niet lukt. En beter naar haar lichaam luisteren. "Als ik die spanning voel, moet ik dingen afzeggen. Niet dat ik anderen wil teleurstellen, maar ik moet dan gewoon naar m'n lijf luisteren en gas terugnemen. Ik heb ook een baan en een dochter, daarvoor móét ik opdagen", vertelt ze. "Verder heb ik geluk dat ik een heel fijn huwelijk heb, ik kan tegen mijn man zeggen dat ik gespannen ben en mijn hoofd all over the place is. Hij weet dan precies wat-ie moet doen om me te helpen." Dan biedt hij bijvoorbeeld aan om te koken of stof te zuigen. Dus hoewel Bea best wat handvatten en hulp heeft in haar situatie, is ze toch benieuwd: hebben meer mensen dit? En hoe laat ik het los?

Eva & Lize

The pressure's on op de bank bij Eva thuis, want dit is nou een vraag waar zij en Lize graag een perfect antwoord op zouden willen formuleren. Het gevoel dat Bea beschrijft, herkennen ze allebei. Voor Eva is het een kwestie van prioriteiten kunnen stellen. "Als ik op m'n best ben, kan ik heel goed prioriteren: dit is belangrijk, dat niet." Maar als het om wat voor reden dan ook even minder goed gaat, wordt alles van even groot belang, zelfs het meest banale dingetje. Die loodzware keuze voor precíés de goede granola waar Bea het over heeft, is voor Eva het móéten boenen van de onderkant van de trapleuning als er bezoek komt: rationeel weet je dat het totaal verwaarloosbaar is, maar je kan het onderscheid niet meer maken. 

Ook Lize herkent zich in de druk die Bea ervaart. "Ik heb zo'n interne stem die me op mijn kop geeft als ik niet iets MAAK van mijn dag." Haar advies: voer 's een experimentje met jezelf uit, op een hele kleine schaal. Pak blind dat pak granola en kijk wat zulke willekeur je nou precies kost - en wat het je oplevert. En ze hebben nog veel meer tips:

De expert

Psychotherapeut en schrijver Ingeborg Timmerman wil graag inzoomen op het woord hoogspanning. "Kennelijk heeft Bea al goed geleerd bij zichzelf na te gaan: hoe voel ik me? Misschien schrikt ze dan ook als ze voelt: ik sta onder hoogspanning. Jeetje, als ik dit nu al voel, hoe gaat de rest van mijn dag er dan uitzien?" De spanning die ze voelt, interpreteert ze op een bepaalde manier die negatief is. "Ik snap ook wel dat ze zich een beetje zorgen maakt omdat ze een burn-out heeft gehad. Ga ik niet weer dezelfde fout in? Dat ze te veel doet en te weinig rust gunt, waardoor er ontzettend veel stresshormonen in haar hersenen aanwezig zijn." Dat stresshormonen stijgen is niet erg, maar we willen wel een fase waarin ze afnemen en we relaxed kunnen zijn.

"Het is vaak zo bij mensen die herstellende zijn van een burn-out, dat ze heel snel weer in de stress schieten, omdat het brein heeft geleerd: stress is gevaarlijk. Dat zou Bea eigenlijk weer af moeten leren, want stress is helemaal niet erg of gevaarlijk, als er maar genoeg ruimte is voor ontspanning."

Als het nou voorkomt dat Bea zo wakker wordt, zijn er twee opties, denkt Timmerman. "Of je kan denken: voel deze energie, wat zal ik daar eens mee gaan doen? Dat je er iets positiefs van maakt. Maar ze kan ook kiezen om zich lekker over te geven aan een slome dag, niet in de vijfde versnelling maar in de tweede bijvoorbeeld." Verder is het heel goed dat Bea steeds meer nadenkt over wat ze wíl, in plaats van wat ze moet. "Leven vanuit wat ik wil, geeft minder druk dan leven vanuit wat er allemaal nog moet. Dat werkt verzachtend. Dus als Bea denkt: ik moet naar de supermarkt voor granola, kan ze proberen hardop te zeggen: wat wil ik nou eigenlijk? Welke granola wil ik, in plaats van welke moet ik kiezen."

Dat moeten hangt vaak samen met perfectionisme, een neiging die we als mens best wat vaker uit mogen zetten, denkt Timmerman. "Vanuit gewoon maar wat doen komen vaak leuke dingen naar voren." Het moeten komt nog wel af en toe naar voren bij Bea, als het gaat om haar werk of de zorg voor haar kind bijvoorbeeld. "Maar als je te veel moet, zorgt dat voor verkramping. Wil je het fijn hebben met jezelf, moet je voortdurend ook dingen laten vallen die voor spanning zorgen. Zodat je kan blijven genieten." Bewust worden dat je niet alles kunt, is heel irritant, maar wel iets wat veel mensen leren tijdens therapie. "Het is daarom zo belangrijk om jezelf complimenten te geven over alles wat je wel goed doet."

Timmerman vindt het altijd fijn om een bepaalde tekening te laten zien als het gaat om onze eigenschappen. "Aan de ene kant is Bea gedreven, maar iedere kant in een persoonlijkheid heeft ook een tegenhanger. Als je alleen maar gedreven wil zijn, weet je zeker dat je rond je 30ste tegen de lamp gaat lopen. Dat hou je niet vol." Je kan wel gedreven zijn, en blijven, als je ook laks kan zijn. "Vaak zijn die tegenhangers de eigenschappen die we minder leuk vinden aan onszelf. Maar we hebben ze wel nodig voor ons herstel, of om van stresshormonen af te komen." Bea is natuurlijk niet alleen gedreven en laks, Timmerman tekent in haar praktijk daarom vaak een bloem met acht lussen, die kunnen allemaal een kant van jou vertegenwoordigen maar zijn nooit jouw hele persoonlijkheid. "Als je alle kanten van jezelf omarmt, verandert de lakse kant in een relaxte kant. Je gedreven kant wordt dan lekker pittig. Dan kom je in het midden uit en is ons denken meer vanuit 'ik wil' dan 'ik moet'."