Van dateleed naar succes: weet wanneer je moet stoppen met swipen

Eén van de anekdotes die mijn vader graag aandraagt als het gaat over mijn kinderjaren, is het verhaal uit de Disney-winkel in Florida. We waren op vakantie en mochten als kroost een cadeautje uitkiezen in de megalomane winkel vol sprookjes, verkleedspul en knuffeldieren. Terug in Nederland maakten mijn broer en zusje de blits met een pratende Buzz Lightyear en gouden Belle en het beest-jurk. Maar waar was mijn cadeau? 'Jij was zó onder de indruk van het aanbod, en zo bang dat je het verkeerde zou kiezen, dat je liever met lege handen naar huis ging', vertelden mijn ouders me toen ik er later naar vroeg. Mooi is dat, liever helemaal niets, dan spijt van je keuze.

Zoveel jaar later herken ik mezelf nog steeds in dat meisje in de speelgoedwinkel. Ik ben misschien wel 's werelds slechtste dater ooit. Altijd aan het twijfelkonten, excuses verzinnen waarom ik er niet aan toe ben, of redenen waarom het met de kandidaat in kwestie toch nooit iets zal worden – of juist hoteldebotel op die ene persoon die mij niet ziet staan. En ik ben niet de enige, want 22 procent van onze volwassen bevolking is single en in 2047 zijn dat er naar verwachting één op de vier. Snakken we als mensen naar vrijheid en autonomie of lukt het gewoon niet? Misschien toch dat laatste, want als de pandemie me iets heeft geleerd, is het toch wel dat alleen zijn soms ook gewoon heel ongezellig is.

Dus nu de roaring twenties op uitbarsten staan, wordt het tijd om Bumble, Happn en de andere usual suspects weer open te gooien. Of zelfs iemand tegen het lijf te lopen in een kroeg of op een festival, stel je voor. Al is dat makkelijker gezegd dan gedaan. Is mijn Disney-impasse niet tekenend voor m'n liefdesleven?

Dat zou best kunnen, zegt filosoof en schrijver Jan Drost. "Een van de dingen die veel singles, en vooral de mensen die actief zijn op datingapps, ervaren is een verlammende keuzestress." Wat zijn de criteria en wat als ik iemand misloop die knapper, slimmer of succesvoller is? Of die gewoonweg beter bij me past? Altijd op zoek naar bigger and better, het wordt millennials zoals ik nogal eens verweten. Maar is dat ook wat er ten grondslag ligt aan ons massale falen in de liefde? Waarom zijn er toch zoveel singles in Nederland?

Keuzestress

Wie de afgelopen maanden even buiten beschouwing laat, ziet dat we leven in een tijd van enorm veel vrijheid. Maar het gevolg van die grenzeloze hoeveelheid mogelijkheden is keuzestress. "Want als je bewust voor iets kán kiezen, zal er ook een stemmetje zijn dat zegt: maak ik wel de goede keuze?", aldus Drost. Als je een geliefde niet meer nodig hebt om onderdak te hebben of in je onderhoud te voorzien, op basis waarvan kies je dan een geliefde? Die vraag is veel belangrijker geworden, en niet zo makkelijk om te beantwoorden. "Bovendien wordt het ook steeds makkelijker om terug te komen op onze keuzes. Ook in de liefde", vervolgt de filosoof.

En dat is waar de datingapps onder andere om de hoek komen kijken. Vraag het een willekeurige single en ze zullen bekend zijn met fenomenen als Tinder, Happn, Bumble, Inner Circle, Hinge en ga zo maar door. Voor veel mensen zal het zelfs de voornaamste manier zijn om in contact te komen met potentiële dates. Maar meer aanbod is lang niet altijd beter, denkt matchmaker Marie-José Bosch-Kuiper: "Er is een totale inflatie gaande in ontmoetingen. Waarbij we blind doorrazen en doen alsof voor één iemand kiezen gelijkstaat aan verliezen." Nou hoeven deze apps geen slechte ontwikkeling te zijn, legt Drost uit. "Maar ze komen wel met een waarschuwing. Want als iets ondermijnend is voor een lange liefdesrelatie, is het wel het eindeloos open willen houden van je opties. Als je met iemand date en ondertussen verder rondkijkt, ben je eigenlijk al op weg naar de uitgang. Om liefde te laten groeien heb je aandacht, concentratie en toewijding nodig."

Goed punt, maar het is zo verleidelijk. Kijk ik een paar dagen niet op mijn telefoon, word ik om de oren gestrooid met zinnen als: 'Zeven nieuwe mensen zijn onder de indruk van jou, open de app om te kijken of het een match is! Of: 'Er zijn nog zoveel vissen in de zee. Blijf swipen voor nieuwe ontmoetingen'. En wat nou als daar net een gedroomde vis tussen zit die alle andere doet verbleken? Dit zijn slimme marketingtrucjes die alle datingapps gebruiken, maar met realiteit heeft het weinig te maken. "Denk je nou echt dat het idee dat wordt verkocht waar is", vraagt Drost. "Dat de hele wereld op jou zit te wachten? Dat is niet veel meer dan een egostrelende illusie. Je swipet je een slag in de rondte en denkt bij iedereen: deze persoon wil míj. Maar dat is natuurlijk niet waar, dat kan niet."

Zijn vrouwen té zelfstandig?

Ook de veranderende rolpatronen tussen man en vrouw hebben invloed op heteroseksuele relaties en liefde. Hannah Cuppen, schrijver van het boek Liefdesbang, heeft zich jarenlang verdiept in wat zij de liefdesbange dans noemt. Die balanceert tussen bindings- en verlatingsangst. Op het eerste gezicht twee tegenpolen, die verrassend vaak naast elkaar bestaan – zelfs binnen één persoon. "Als ik naar de generatie van mijn ouders kijk, waren zij ook hartstikke liefdesbang. Maar dat zag de buitenwereld niet omdat de rolpatronen zo duidelijk gescheiden waren. Mijn vader was afhankelijk van mijn moeder voor het huishouden en de zorg voor ons. Mijn moeder was op haar beurt weer financieel afhankelijk van mijn vader." Maar nu vrouwen niet meer financieel afhankelijk zijn van hun partner, zij zélf een baan hebben, een huis kunnen huren of kopen, gaat liefde niet meer gepaard met die basale behoeften. "Liefde is in dat opzicht een luxe geworden, iets waar je kritisch over mag zijn en hoge eisen in kan stellen", aldus Cuppen.

Ook Bosch-Kuiper ziet die kritische houding terug bij veel van haar klanten. Al moeten we die kritiek niet zien als arrogantie van vrouwen. "Voor mijn gevoel verharden veel singles door hun eigen onzekerheid. Ik zie dit vooral terug bij vrouwen en had laatst bijvoorbeeld een klant die boos was omdat haar Tinder-match vroeg of ze die avond misschien al tijd had voor een afspraak. 'Hij verwacht dat ik op een presenteerblaadje klaarlig, maar ik ben géén McDonalds-menu. Ik ben een zesgangendiner, dus hij moet maar even wachten', was haar reactie." Volgens Bosch-Kuiper zegt dat meer over de onzekerheid van haar klant dan over hoe sommige opmerkingen bedoeld zijn. "Als je gaat daten, geldt ook: wees aardig. Durf de ander het voordeel van de twijfel te geven. En als jij je onzekerheid de overhand geeft, krijgt de ander ook die indruk van jou."

Door de enorme emancipatiegolf moeten mannen en vrouwen een nieuwe balans vinden, merkt Cuppen. De vrouwen in tv-programma Lang leve de liefde verlangen allemaal naar tegengas. En zelf denk ik ook steeds dat ik een punt moet maken door de rekening op te pakken of hard-to-get te spelen. "Doordat er zoveel terrein is gewonnen op het gebied van gelijkheid, is het verleidelijk om te denken dat mannen en vrouwen hetzelfde zijn en hetzelfde behandeld willen worden. Dat moeten we los durven laten om te kijken: wat is dienend voor beide partijen?" Laat hem dus gerust een keer die rekening oppakken of een spijker in de muur slaan, terwijl jij je affectie laat zien door lekker voor hem te koken tijdens een date. Cuppen: "Het kan heel goed zijn voor een relatie als man en vrouwen een stukje van hun traditionele polen behouden en dat ook uitstralen. En er zijn genoeg relaties waar de seks eruit gaat als militante gelijkheid de boventoon voert."

Patronen doorbreken

Een traditionele rolverdeling en blik op de liefde kan ook invloed hebben op de generaties die volgen. Zo zijn de onbewuste patronen die we al vroeg hebben aangeleerd ook een verklaring voor waarom sommigen makkelijker liefdesgeluk vinden dan anderen. Als jij uit een nest komt waarin weinig liefde en veiligheid was, kun je zelf bang enorm bang zijn voor intimiteit. Want laat je die toe, dan kun je hem ook weer verliezen. Dat is precies waarom Cuppen haar boek schreef. Bindingsangst en verlatingsangst hebben namelijk opvallend veel met elkaar te maken. Het is een spel van aantrekken en afstoten, en als je iemand date met bindingsangst kan de verlatingsangst in jou getriggerd worden of andersom. "Uiteindelijk heeft het minder met de ander te maken dan met jezelf, jij hebt een innerlijke split tussen hoofd en hart. Als je hart voelt dat je bang bent om gekwetst te worden, kan je hoofd een plan verzinnen om die ander zelf maar vast weg te duwen." Om dat patroon te doorbreken zal je zelf iets moeten veranderen. "Je moet echt bij jezelf te raden durven gaan: uit wat voor systeem kom ik? Wat zijn mijn overtuigingen op het liefdesgebied en welke emotie of angst vormt de basis van mijn gedrag?"

Wat dat betreft ligt er een grote, maar geen onmogelijke taak, voor single millennials. "Jullie zijn financieel autonoom, hebben geleerd om te praten over gevoelens en geleerd dat de wereld aan je voeten ligt. Die luxe geeft veel vrijheid, maar laat ook veel ruimte voor persoonlijke ontwikkeling. Dus als je tijdens het daten steeds het gevoel hebt in dezelfde film te spelen, is het aan jou om je te realiseren: hé, ik ben ook een hoofdrolspeler. En vervolgens de weg naar een andere afloop te vinden."

Aan de slag

Goed, om te slagen in de liefde moeten we dus zelf aan de bak. Niet eindeloos swipen en afleiding zoeken, niet steeds dezelfde fouten maken én niet te kritisch zijn. Om hier direct mee aan de slag te gaan hebben Bosch-Kuiper en Drost nog een paar praktische tips. Realiseer je dat daten iets anders is dan kopen. Ga je met iemand uit, dan mag je de kritische consument thuislaten. Diegene die in zijn of haar hoofd lijstjes afvinkt met plussen en minnen. Een date is immers geen auditie, en als je het wel zo benadert, wordt de avond er hoogstwaarschijnlijk niet gezelliger op. Bosch-Kuiper: "Vraag jezelf tijdens een date niet af wat jij van die ander vindt, maar wat je van jezelf vindt in zijn of haar bijzijn. Voel je je gezien en gehoord? Maak je grapjes? Ben je geïnteresseerd?" Dat zijn veel belangrijkere raadgevers dan zijn of haar lengte en welke broek of schoenen hij of zij aan heeft.

Wordt het wat serieuzer met iemand? Durf dan al je datingapps te de-installeren. Drost: "Je telefoon is de poort naar andere opties en suggereert dat die er zijn. Ook als je (beginnende) relatie in een dip zit, zou ik die apps zoveel mogelijk vermijden. Want ook daarin gedragen we ons te veel als consumenten, maar die zijn egoïstisch en baseren hun aankopen op een wensenlijstje. In de liefde gaat het niet meer alleen om jouw wensen. Daar slaagt het alleen als je ook rekening houdt met de ander."

Apps kunnen dan weer wél van pas komen als je ze goed weet te gebruiken, vervolgt de filosoof. "Tinder en Happn kunnen een soort boomerangeffect hebben: ze confronteren je met je eigen houding, wensenlijstje en gedragspatronen. Als je weer eens een avond zit te swipen en appen, kun je jezelf de vraag stellen: waar ben ik precies naar op zoek? En wat zegt mijn gebruik van deze app over mij?" Als je ze slim inzet én op tijd weer verwijdert, is deze manier van ontmoeten natuurlijk net zo goed als elke andere. "Uiteindelijk hoeven alleenstaanden zich ook weer niet zoveel zorgen te maken", benadrukt Drost. "Zoals Nietzsche ooit zo mooi zei: liefhebben moeten we leren. De één leert het al vroeger dan de ander, maar we kunnen het allemaal leren."

Dus voordat ik volgende winter weer alleen thuis zit, zonder prinsessenjurk of Buzz Lightyear naast me op de bank, doe ik mezelf eerst nog een paar leuke dates cadeau. Straks alleen nog die knoop durven doorhakken.