Het zalig falen, met Kathelijn Hulshof

'Gevalletje borderline', het is een leus die te vaak verkeerd wordt gebruikt. Op Twitter zie je het voorbijkomen om mensen, vooral vrouwen, weg te zetten als té emotioneel of hysterisch. Dat is niet alleen onaardig, maar ook kwalijk, vindt schrijver en ondernemer Kathelijn Hulshof (32). Zeker voor mensen die daadwerkelijk leven met borderline. Mensen zoals zij. Om het narratief weer in eigen hand te nemen, besloot ze een boek te schrijven.

In Gevalletje borderline lees je het persoonlijke verhaal van Kathelijn. Over haar jeugd, persoonlijke uitdagingen, de zoektocht naar een juiste diagnose en de uitdagende therapie die volgde. Het was moeilijk om al die herinneringen weer op te graven, maar het heeft ook voor rust gezorgd. "Alle pijnlijke dingen heb ik nu nog beter verwerkt, ze liggen verder van me af. En met dit boek heb ik eigenlijk een soort handboek geschreven om met mezelf om te gaan – ook als het weer iets minder goed zou gaan."

Als het om mentale gezondheid of psychische aandoeningen gaat, kan je moeilijk van falen spreken. Heeft dat voor jou wel zo gevoeld?

"Nu niet meer, maar toen ik in 2018 de diagnose borderline kreeg, dacht ik wel echt: nu heb ik gefaald. Alles wat ik zo perfect heb opgebouwd in mijn leven is nu weg. Daarvoor had ik de diagnose OCPS (obsesief compulsieve persoonlijkheidsstoornis), wat heel erg samenhangt met perfectionisme. Die diagnose vond ik daarom minder erg, want perfectionisme is nog wel een eigenschap die veel mensen bewonderen. Mijn omgeving herkende dat ook wel in mij. Borderline voelde in dat opzicht veel meer als een dreun. Alsof er een label 'psychisch mislukt' op me werd geplakt. Een waar mensen, en ik zelf ook in eerste instantie, een veel negatiever beeld bij hebben."

"Het voelde vooral als falen omdat ik altijd heel erg had gevaren op mijn ratio, en die werd nu onder me vandaan getrokken. Ik had altijd de capaciteit gehad om me waar nodig aan te passen, omdat ik slim ben. Ik heb drie studies gedaan en ben daarna een eigen bedrijfje begonnen, daarmee kon ik veel camoufleren. Dus wat de buitenwereld zag, was heel succesvol. Perfectionist zijn paste goed in dat plaatje."

Maar van binnen moet je jezelf veel geweld hebben aangedaan, door die schijn op te houden.

"Het is lastig omdat wat ik van binnen voelde niet strookte met de buitenkant. Dat was moeilijk voor mij, maar ook voor mijn omgeving. Veel mensen dachten: je hebt veel vrienden, ziet er leuk uit, je studie gaat goed, je hebt een baan, leuk huis. Dat is toch allemaal gelukt? Maar ze zagen niet de keerzijde van dat succes, want ik kon er niet van genieten. Ik was er niet blij mee. Zelf kon ik om het minste of geringste heel boos worden, terwijl ik later juist totaal afgevlakt was. Ik kon heel impulsief zijn en had veel stress."

"Zelf heb ik ook te veel geprobeerd om dat positieve beeld in stand te houden, en dat is inderdaad heel hard werken geweest. Ik kan me herinneren dat ik op een gegeven moment tegen mijn moeder zei dat ik zo moe was van dat toneelspelen de hele dag. Maar ik dacht ook dat ik het niet echt kón delen met anderen. Mensen vinden het moeilijk om die twee verschillende kanten te rijmen en hebben dan de neiging om het te bagatelliseren: 'Oké, nu gaat het even niet goed, maar morgen voel je je weer beter'. Of: 'Ja, maar je hebt toch alles?'. Er was frictie tussen die twee werelden, maar met mijn diagnose kon ik ze niet langer gescheiden houden."

Je moest er wel aan toegeven. Maar waarom zag je borderline zelf als falen?

"Ik had ook vooroordelen, vooral omdat ik er eigenlijk niets over wist. Mijn oudste zus heeft op een gegeven moment haar vermoeden uitgesproken, want zij herkende dingen bij mij die ze ook zag bij een vriendin van haar die borderline heeft. Toen ze erover begon, schrok ik, en heb ik heel vluchtig naar de eerste twee hits op Google gekeken en daardoor werden mijn vooroordelen alleen maar bevestigd. Met borderline ben je gewoon zo... instabiel. Daarmee kan je niet functioneren. Als je dat hebt, ben je echt gek, dacht ik."

Durfde je de diagnose meteen met anderen te delen? Aangezien het zo'n klap was.

"Ja, volgens mij ben ik in mijn eentje naar die afspraak gegaan, maar daarna heb ik het aan mijn oudste zus en moeder verteld. Wel nog met een enorme disclaimer: 'Ja, ik heb dus toch wel borderline, maar dan wel een hele slimme en bijzondere versie'. Omdat ik het dus zo goed had kunnen maskeren door sociaal gewenst gedrag te vertonen. Op die manier paste het nog een soort van in het plaatje dat ik voor ogen had. Maar door het zo te noemen, ging ik eigenlijk voorbij aan de realiteit dat ik borderline had, en dat ik daar last van had. In mijn streven probeerde ik zelfs mijn ziekte perfect te maken."

"Uiteindelijk heb ik me er toch redelijk snel bij neer kunnen leggen. Door er meer over te lezen, herkende ik ook steeds meer van de kenmerken bij mezelf. Wat altijd chaos en onbeantwoord was geweest, kwam terug in het klinische beeld van borderline: hevige emoties, impulsiviteit, stress, depressie. Hierdoor begreep ik veel beter waarom ik me zo voelde en waarom eerdere therapie nooit echt had geholpen bij mij. Die antwoorden brachten rust en daardoor kon ik het steeds beter accepteren.

Naar de buitenwereld had ik nog wel lang dat gevoel van: wat zullen ze van mij denken? Perfectionisme is nog vrij onschuldig en iets waar veel mensen zonder OCPS ook wel iets van zichzelf in kunnen herkennen. Maar bepaalde aspecten van borderline zijn een stuk zwaarder, ik heb zelf ook last gehad van suïcidaliteit en automutilatie. Dat is duister en voor anderen totaal niet herkenbaar."

Je kon ook eindelijk de juiste therapie krijgen, maar dat was geen makkelijke periode voor je.

"Ik heb van 2018 tot 2020 therapie gehad, drie dagen per week. En vrijwel tot het einde heb ik geloofd dat het niets zou worden. Oké ik leerde af en toe iets en soms hielp het een beetje, maar mijn gevoel bleef: helemaal goed komt het nooit. Het zal altijd een strijd blijven voor mij. Na 2,5 jaar intensieve behandeling kan ik nu zeggen dat het goed met me gaat. Ik leef nog steeds met borderline, maar dat kan ik nu heel goed. Het is heel handelbaar geworden. Nu durf ik te zeggen: die diagnose en alle therapie hebben me écht geholpen. Ik begrijp nu wat er mis was."

Tijdens je behandeling ben je een paar keer op het randje van stoppen geweest. Hoe kijk je daarop terug?

"Ja, als je het over falen hebt, voelen de keren dat ik ben weggerend ook als falen. Ik kon wel drie studies afmaken, maar therapie lukte me niet. Ik dacht: als ik dit al niet eens kan, ben ik wel heel hard gevallen. Eén keer heb ik therapie gemist om een weekend naar Italië te gaan met vriendinnen. Daar ging een vanuit de therapiegroep een instabiele periode aan vooraf, dus ik voelde me gerechtvaardigd om een sessie over te slaan – hoewel zij dat niet met me eens waren.

Maar eenmaal in Italië kon ik er ook niet van genieten, want ik bleef hangen in de verontwaardiging over de gang van zaken in Nederland. Ik was dat hele weekend aan het klagen en kon niets meer relativeren. Toen een van mijn vriendinnen voorzichtig vroeg of mijn therapeut geen goede reden had gehad, werd ik ook weer boos."

"Achteraf een hele goede observatie van haar, maar op dat moment voelde ik me niet alleen onbegrepen door mijn therapeuten, maar ook door m'n vrienden. Op zo'n moment is de chaos in mijn hoofd zo groot, dat ik niet meer helder kan nadenken. Wat iemand daar ook had gezegd, ik was het er 100 procent niet mee eens geweest."

Heb je die handvatten nu wel?

"Ja, uiteindelijk ben ik wel terug in behandeling gegaan, en dat is maar goed ook. Tijdens therapie ga je echt rock bottom. Dan nog een keer rock bottom, echt met het gevoel: ik kan niet meer, ik ben alles kwijt. En daarna kan je pas weer langzaam omhoogklimmen.

Nu voel ik me goed en ook het schrijven heeft daar absoluut aan bijgedragen. Ik heb alles nog een keer doorleefd en sommige dingen daardoor veel beter kunnen verwerken. Ik wil 'gevalletje borderline' terug kapen, zodat anderen die de diagnose daadwerkelijk krijgen de juiste informatie kunnen vinden, in plaats van zien hoe het te pas en te onpas over mensen wordt geroepen. Het is zo'n gecompliceerde stoornis, dus je helpt niemand door het als scheldwoord te gebruiken. Daarnaast houdt het de vooroordelen die ik zelf ook had in stand."

"Maar los van dit doel, hoop ik dat mensen met borderline iets herkennen in het boek. Ik heb me zo eenzaam gevoeld, dus ik hoop dat anderen het lezen en zich gesteund voelen in het feit dat ze niet alleen zijn. Dat er ook anderen zijn die zich zo voelen vanbinnen. Als ik al één iemand op die manier kan helpen, is het al de moeite waard. Daarin heb ik zelf ook wel gefaald misschien, door in mijn eentje in een donker gat te gaan zitten als het niet goed met me ging. Om uit dat gat te komen, moet je praten en je gevoelens delen met anderen."

Het boek heeft je dus nog verder geholpen?

"Ja, het is ook een soort handboek voor mezelf geworden, want als ik me verloren of slecht voel, kan ik het gewoon uit de kast pakken en opzoeken hoe het ook alweer zat. Ik had vrij impulsief besloten om het te schrijven – ook een kenmerk van borderline – en toen het moeilijk werd, kon ik al niet meer terug. Als ik mijn angsten had laten leiden, was dit verhaal er nooit gekomen, en dan had ik misschien nog steeds veel van die chaos in mijn hoofd gehad."