Het zalig falen, met Joey Jaq

Met zijn grappige video's en sketches over de cultuurverschillen tussen Nederland en Amerika gooit Joey Jaq (29) hoge ogen op YouTube en Instagram. Inmiddels is zijn droom uitgekomen en schittert hij ook in de nieuwe Videolandserie Like me I'm famous. Dankzij de warme ontvangst in ons kikkerlandje lukt het Joey om de kou en nattigheid grotendeels voor lief te nemen. Want: Amsterdam is absoluut thuis, zegt hij met volle overtuiging.

Dat Joey zich hier zo welkom en thuis voelt, heeft alles te maken met waar hij zelf is opgegroeid. Samen met zijn streng christelijke ouders woonde hij in een klein plaatsje in Texas. Een plek waar hij nooit echt zichzelf kon of mocht zijn. "Toen ik 6 jaar was, kwam ik op school uit de kast", vertelt hij. Maar dat werd niet geaccepteerd. "En twintig jaar later geloven mijn ouders nog steeds dat God me zal straffen omdat ik gay ben."

Hoeveel pijn de afkeuring van zijn ouders ook deed, inmiddels is Joey ervan overtuigd dat het zo heeft moeten zijn. "Ik had die pijn niet willen missen, om te komen waar ik nu ben."

Bij falen denk jij meteen aan je jeugd. Wat is de meest dominante herinnering die je daaraan hebt?

"De eerste herinneringen die ik heb, zijn eigenlijk allemaal negatief. Voordat ik uit de kast kwam op school, werd ik al gezien als heel vrouwelijk. Dat was een probleem voor mijn ouders en eigenlijk voor alle mensen in de buurt, dus ik hoorde constant dingen als: niet zo hoog praten. Niet zo overdreven doen, loop eens recht. Maar ik had nog niet in de gaten dat wat de maatschappij ziet als vrouwelijk, in mijn geval werd gelinkt aan gay zijn. Daar kwam ik pas achter toen ik op de basisschool zat en eigenlijk alleen maar met meisjes omging. Toen een van mijn vriendinnetjes een vriendje kreeg, dacht ik: dat wil ik ook. Dus ik vroeg een van de jongetjes uit mijn klas om mijn boyfriend te zijn en toen we in de pauze naar de wc gingen, hebben we elkaar een kus gegeven."

En wat gebeurde er daarna?

"Het was een heel braaf kusje op de wang, maar een ander klasgenootje zag het en zei het tegen de juf. Die heeft meteen mijn ouders gebeld, die vervolgens naar school moesten komen. Toen hoorde ik de juf voor het eerst zeggen: 'We denken dat hij homo is'. Ik kende dat woord helemaal nog niet, dus vroeg wat het betekende. Dat is wanneer twee jongens verliefd op elkaar zijn, legde ze uit en ik zei meteen: 'O, dan ben ik inderdaad gay'. Toen ik dat zei, ontplofte er een soort bom. Ik voelde meteen dat wat ik had gezegd héél erg was, maar ik had als 6-jarige nog geen idee dat er zoveel consequenties aan één woord vast konden zitten. We moesten naar de kerk, om te bidden en met de pastoor te praten. En ik moest in therapie bij een family counsil. Dat is iemand die doet alsof-ie psycholoog is, maar eigenlijk is het een verdekte term voor iemand die 'het woord van God' verspreidt."

"Thuis wisselden zich vervolgens twee scenario's af: of er werd op een hele indirecte, bijna geheimzinnige manier over gesproken. Dan ging het niet over mijn gay-zijn, maar over 'normaal lopen'. 'Normaal doen', 'normaal praten'. Maar er waren ook woede-uitbarstingen waarbij mijn ouders me uitscholden en zelfs sloegen. Het enige gevoel dat constant overheerste, was dat ík verkeerd was. Sterker nog: wie ik was, had een negatief effect op mijn ouders. Dat was misschien nog het lastigste om te accepteren. Dat wat ik zó zeker voelde, in elke vezel, werd niet geaccepteerd – en de mensen in onze buurt keken mijn ouders er ook nog op aan."

Heeft niemand in de gaten gehad hoe moeilijk jij het had thuis?

"Jawel, iedereen in de buurt wist het. Er zijn dagen geweest dat ik niet naar school kon vanwege de blauwe plekken. Ik weet nog dat mijn vader me een keer met de gesp van een riem heeft geslagen, toen bleef ik bijna de hele week thuis. Mensen hadden het wel in de gaten, maar ook zij gaven me het gevoel alsof het aan mij lag. Alsof ík fout zat en faalde. Ze zeiden allemaal: ja, dat komt omdat hij homo is. Het is voor zijn eigen bestwil, want anders gaat hij naar de hel. Zo ging het echt."

Hoe heb je dit overleefd?

"There were dark times, als ik eerlijk ben. Gelukkig ben ik nooit suïcidaal of depressief geweest, maar het was wel heel zwaar. 's Avonds lag ik in bed en bad ik tot God dat er iets met mijn ouders zou gebeuren, zodat ik geadopteerd kon worden. Please let them go away, dacht ik steeds. So shameful. Maar ik was bang dat ik het anders zelf niet zou overleven.

Tegelijkertijd hoopte ik ook steeds: er moet meer zijn dan dit. Er moet een andere wereld zijn, waar ik wél word geaccepteerd. Want iedereen kan zeggen dat ik moet veranderen, maar die discussie gaat niemand ooit van mij winnen. Want ik weet zeker: dit is wie ik ben. Zelfs als mijn vader me sloeg als ik zei dat ik gay was, hield ik vol: ik ben wie ik ben."

"Op de middelbare school werd het iets beter, omdat ik fysiek minder kwetsbaar was, maar ook omdat ik daar goede cijfers haalde en een grote mond had. Ik maakte grappen en was best populair op school. Mensen wisten wel dat ik op mannen viel, maar het ging er niet echt over. Ik was zelfs prom king en deed mee in schoolmusicals, maar o wee als een leraar om een of andere reden mijn ouders wilde bellen, dan klapte ik helemaal dicht. Het scheelde dat mijn ouders zelf ook niet zo betrokken waren bij wat ik deed op school, daardoor kon ik die twee werelden redelijk gescheiden houden. En uiteindelijk ben ik gewoon gaan aftellen: nog drie jaar middelbare school, daarna kan ik weg. Mijn blik op de toekomst, daardoor hield ik het vol."

Was er een manier voor jou om te ontsnappen aan je omgeving? Een soort raam naar een wereld waar je volledig jezelf zou kunnen zijn?

"Het internet, definitely. Ik weet nog dat ik me zo aangetrokken voelde tot New York. Ik droomde van die stad, ook al was ik er nog nooit geweest. Ik weet nog dat je toen kon inloggen op bepaalde sites en de beelden van alle straatcamera's kon zien. Vanavond ga ik even naar New York, dacht ik dan en vervolgens zat ik de hele avond weg te dromen bij live-beelden van Times Square en Broadway. Dáár ga ik wonen. Toen YouTube populairder werd, ontdekte ik de video's van Gigi Gorgeous. Voor haar transition, was zij al heel veel met make-up bezig. Zie je wel, ik ben niet gek, realiseerde ik me. Zij is vrouwelijk en ze heeft ouders die haar accepteren. Het kan wél."

"In mijn eindexamenjaar heb ik me aangemeld voor Marymount College in New York en werd ik aangenomen met een beurs. Vervolgens ben ik het tijdens alle feestdagen en family gatherings gaan zeggen: ik ga naar New York. Heel stellig. Als ik het maar vaak genoeg zeg, met genoeg overtuiging, dan wordt het vanzelf waar. 'That's where the devil lives', zeiden ooms en tantes dan tegen mijn ouders. Of ze waarschuwden voor aids en dat soort dingen. Ik denk dat ze me ergens nog wel wilden tegenhouden, maar ik was oud genoeg om zelf te kiezen."

Hoe was het om echt te gaan?

"Toen ik in het vliegtuig zat, realiseerde ik me opeens: ik ben eindelijk vrij. In Amerika is het gebruikelijk dat ouders hun kind naar de universiteit brengen. Om te zien waar ze heen gaan, hoe ze daar gaan wonen et cetera. Mijn ouders waren niet zo betrokken, maar ik wilde deze ervaring ook niet met ze delen, dus ik heb het zo gelaten. Ik ben nog wel een paar keer teruggegaan tijdens kerst, maar dat werd steeds moeilijker. Ze waren nog steeds zo negatief, zo onaardig. 'Pas maar op, je gaat aids krijgen', zeiden ze dan weer. Of: 'Kijk nou, wat er van je is geworden. Als je niet oppast, zal je in de hel branden'."

"Drie jaar lang ben ik met kerst teruggegaan naar Texas, maar de laatste keer besefte ik: hier moet ik mezelf tegen gaan beschermen. Ze konden me fysiek al niets meer maken, maar het psychologische geweld was heftig. Ik leed daar nog steeds onder. Het vierde jaar had ik nog wel een vliegticket geboekt, maar ben ik niet meer gegaan."

Heb je ze sindsdien nog gesproken?

"Ik heb nog een tijdje contact telefonisch contact gehouden met mijn moeder, maar drie jaar geleden ben ik daar ook mee gestopt. In New York heb ik mijn huidige vriend Nick ontmoet, die daar een semester studeerde. Toen hij terugging naar Nederland, hebben we nog een tijd long distance gedatet om te kijken hoe dat zou gaan.

In die periode heb ik mijn ouders helemaal niet gesproken, maar toen besloot ik naar Nederland te verhuizen. Als hun kind emigreert, moeten ze dat misschien wel weten, dacht ik. Dus ik heb mijn moeder gebeld. Ze vond me zo egoïstisch en zei letterlijk: 'God vindt altijd een weg om je te herinneren aan waar je vandaan komt. Dus op een dag word je aangereden en eindig je in een rolstoel. Dan zul je ons smeken om terug te komen en voor je te zorgen, maar dan is het te laat'. Ik heb opgehangen en dacht: oké, this is the end."

Heeft Nick je ouders ooit ontmoet?

"Nee, en ik ga dat ook nooit laten gebeuren. I want to protect that little baby. Hij is hier opgegroeid in zo'n warm gezin, hij heeft godzijdank geen idee hoe het is als je ouders zo zijn als die van mij. Bijna niemand kan dat bevatten."

Hoe vond je het om Nick z'n familie te ontmoeten, om het contrast te zien met je eigen ouders?

"Geweldig, ze zijn zo lief. Ik heb zo'n goede band met ze opgebouwd en ze behandelen mij echt als familie. Dankzij Nick z'n vader weet ik nu wat onvoorwaardelijke liefde is. Toen Nick een nieuwe baan kreeg bijvoorbeeld, zei ik tegen zijn vader: 'Knap hè? Wat zal je trots zijn'. Hij keek me toen verbaasd aan en antwoordde: 'Niet trotser dan ik gisteren was'. Liefde en trots zijn er in abundance, zonder dat er voorwaarden aan vastzitten. Ik zie het als de liefde waar ze in het geloof van mijn ouders altijd zo over opscheppen, maar deze mensen hébben het gewoon. Zonder enige religie. Liefde gaat niet om regels, het gaat om wie je bent.

Ik ben heel dankbaar voor mijn leven nu, maar als je me vraagt naar mijn failures, zeg ik nog steeds dat ik heb gefaald als zoon. In de ogen van mijn ouders heb ik ook echt gefaald."

Kunnen falen en dankbaarheid naast elkaar bestaan?

"Zeker! Ik denk nu zelfs dat gay zijn mijn leven heeft gered. Het is de reden dat mijn motor zo sterk is: ik móést weg uit Texas. En nu pluk ik nog steeds de vruchten van die drive. Het heeft me naar New York gebracht, maar het gaf me ook het vertrouwen om een long distance relatie met Nick aan te durven, om naar Nederland te emigreren. Kun je nagaan dat we in Breda woonden toen ik hier kwam, wat een contrast met New York, haha. 'Over drie maanden wonen we in Amsterdam', zei ik meteen tegen Nick. Hij dacht: dat lukt nooit. Maar ik heb iedere dag naar die woningcorporatie gebeld, en ja hoor, drie maanden later hadden we een appartement. Over een jaar kopen we een appartement hier, werd mijn volgende doel. En ook dat is gelukt. Hetzelfde geldt voor mijn succes met YouTube en Instagram. Het is niet dat ik daar niet voor moet werken, ik werk keihard, maar ik geloof erin én het lukt."

Dream big and do even bigger. The American dream?

"Dat is wel wat het idee wat ze in Amerika meegeven aan kinderen: you can be anything. Ik denk dat het deels met de cultuur te maken heeft, maar het is ook de mindset die ik mezelf heb aangeleerd. Bij mijn ouders thuis móést ik geloven in mijn dromen van een ander leven, anders had ik het niet volgehouden. Ik wil dit ook graag aan anderen duidelijk maken en daarom spreek ik me hier ook over uit: durf jezelf te zijn, durf je ambities uit te spreken en ervoor te gaan.

Ook in Nederland vinden mensen mij vaak extra of overdreven, maar als ze eenmaal weten waar ik vandaan kom, begrijpen ze veel beter waarom het voor mij zo belangrijk is dat ik mezelf kan zijn. Om verandering teweeg te brengen en echt gelijkheid te bereiken, moeten we als maatschappij uit onze comfortzone. Dus als ik mensen soms een beetje ongemakkelijk maak, dan is dat maar zo. Maar ik krijg ook zoveel lieve reacties van mensen hier, seriously: ik vind Nederland het beste land in de wereld. Ik voel me hier meer geaccepteerd dan waar dan ook."