Soepel scheiden in 21 inzichten

Mijn ex en ik konden scheiden als de besten. Deze maand is het vijf jaar geleden en we hebben er nog iedere maand plezier van. Ja, nee, natuurlijk is het verdrietig. En voor de kinderen ook. Ze waren vijf en zeven en wisten niet beter dan dat papa en mama na vijftien jaar gewoon voor altijd bij elkaar zouden blijven. Maar als de breuk er toch komt, dan graag zoals de onze. Daarom: 21 inzichten voor soepel scheiden.

1. Eerlijk is eerlijk

We waren dus vijftien jaar een begrip, mijn ex en ik. Altijd in één adem genoemd. Zo deed ik dat zelf ook, in mijn hoofd. Het was dus nogal een stap, om aan mezelf toe te geven dat dit het niet meer was. Alles begint met eerlijk zijn. Naar jezelf en naar elkaar. Is dit nog de relatie die je wil? Die je ziet voor jezelf en voor de ander? Of ben je nog samen omdat het nu eenmaal zo is? Wees eerlijk naar jezelf, over wat je mist en wat je anders wil. En ook over de steken die je zelf hebt laten vallen. Want die zijn er. Beter goed gescheiden dan slecht samen.

2. Kijk naar de context

Als een scheiding dreigt, kun je zomaar vanuit je tenen in verzet komen. Of het nu van een baan is of van een lief, kijk eens kritisch naar of je deze situatie nog vijf jaar wil voortzetten. Of vijfentwintig. Neem je het die ander kwalijk dat er een einde komt aan jullie relatie, en is er eigenlijk nog wel sprake van een relatie? Mediator en relatiecoach Sanne Visser van Veerkr8 stelt worstelende stellen daarom altijd de kusvraag. “Als ik vraag ‘kussen jullie nog wel?’ krijg ik vaak een schamper lachje. Dat doen ze natuurlijk allang niet meer. Maar is er dan nog wel sprake van een liefdesrelatie of werken jullie gewoon samen in B.V. Het Gezin? Vaak zie je dat wanneer de kinderen een jaar of 6 worden, stellen angstvallig op zoek gaan naar een nieuw project om samen mee bezig te zijn. Verhuizen, verbouwen, of een hond. Zolang het maar de aandacht afleidt van de werkelijke connectie met elkaar. Als je inziet dat je je verzet tegen het verlaten van een situatie die niet meer is wat het geweest is, kun je de verandering makkelijker accepteren.”

3. Heb vertrouwen

Het idee dat we allemaal zo’n veertig jaar bij elkaar blijven is misschien wat achterhaald. Toen de kerk het invoerde werden mensen niet ouder dan een jaar of vijftig, maar inmiddels leven we vaak nog dertig jaar door. Dat is te lang om je tijd uit te zitten. “Wanneer je het elkaar gunt om een andere kant op te gaan in het leven en vertrouwen hebt in een goede afloop voor jullie beide, kun je de relatie gezond en gelukkig afsluiten. Je hoeft niet te waken voor belazeren en uitgedraaide poten, want je begrijpt dat de ander het goed met je voor heeft. Dat scheelt echt een slok op een borrel.”

4. Scheiden doe je niet alleen - I

Relatieproblemen voelen nogal privé, maar bewijs je jezelf een dienst door ook met anderen over je twijfels en overwegingen te praten. Met vrienden en familie die zelf gescheiden zijn, of juist niet. Ik had destijds twee vriendinnen die al gescheiden waren en heb hen bij iedere nieuwe fase het hemd van het lijf gevraagd. Herkenning, advies, antwoorden: het hielp me enorm. Handboeken vol zijn er geschreven over scheiden, maar niets is zo fijn als een tip uit eerste hand.

5. Ga niet vergelijken

Bedenk wel: geen enkele scheiding is gelijk, drukt Sanne Visser me op het hart. “De valkuil van scheidingspraat onder elkaar is dat je gaat vergelijken. Maar geen mens is hetzelfde en geen relatie, en geen scheiding. Natuurlijk zijn er wel richtlijnen voor alimentatie, pensioenregelingen en dat soort zakelijke afkaartingen, maar uiteindelijk is iedere situatie en iedere emotie persoonlijk.”

6. Denk niet dat je het zelf wel kan

De split tussen ons was verrassend snel beklonken, en ook nog eens zelf. Voor de vorm maakten we een afspraak bij een mediator, maar die vroeg vriendelijk wat we daar toch kwamen doen. Het ouderschapsplan laten zien, zoiets? Een  uitzonderlijke situatie, zegt Visser. “Meestal zit je allebei nog op een andere plek in de rouwcurve. Is de een er al twee jaar in gedachten mee bezig en wordt die ander overvallen, dan moet er nog flink wat doorgeakkerd worden.

Volgens mediator Danique Schoorl van Kids First Mediation is het zelf willen doen zelfs een van de grootste fouten die je kunt maken. “Uit elkaar gaan lijkt makkelijk, zeker als je niet getrouwd bent. Maar er is zoveel waar je aan moet denken. Blijft de één in het koophuis wonen, dan zit je met hypotheekrentaftrek (alleen onder voorwaarden aftrekbaar). Soms kan het zelfs al verkapte partneralimentatie gezien worden en dus een flinke belastingaanslag én soms ook wegvallen van toeslagen. Dat geldt ook bij een afkoopsom van partneralimentatie. Dan is het inkomen in het jaar van ontvangst veel hoger en dat kan betekenen dat je jouw advocaatkosten (scheiding) moet terugbetalen, of bijvoorbeeld je toeslagen kwijtraakt. Dat kan wel tot 1000 euro per maand kosten. Als je daar niets vanaf weet en je denkt het goed geregeld te hebben, dan kan een jaar later als de blauwe envelop op de mat valt alsnog enorme ruzie ontstaan. Want ja, wie gaat dit betalen? Kortom, je moet echt weten welke mogelijkheden er zijn om goede beslissingen te kunnen nemen. Liefst wanneer jullie nog samen zijn.” Over hoe een scheiding belastingtechnisch kan uitpakken, kun je hier meer lezen. 

7. Scheiden doe je niet alleen - II

Zwelgend in mijn eigen misère en loerend naar de nieuwe toekomst ging ik voorbij aan de impact van mijn scheiding op mijn omgeving. Ik was zo druk bezig met alles goed regelen en iedereen bewijzen dat ze zich echt geen zorgen om mij hoefden te maken, dat ik niet inzag dat zij hun eigen verdriet worstelden. De schoonzoon die ze zouden verliezen, de zwager die er niet meer automatisch bij was, het uiteen vallen van vaste stelletjesclubjes. Het verlies van het geruststellende plaatje van een dochter met een gezin. Ouders die zich zorgen maakten om het welzijn van mijn kinderen en vrienden die zo verbaasd waren dat wij, al jaren het beste-maten-stel, uit elkaar gingen, dat ze ook ineens met onzekere ogen naar hun eigen relatie keken. Achteraf gezien had ik beter al in een eerder stadium met mijn omgeving kunnen praten, en niet pas toen ik de breuk als mededeling bracht. De nieuwe inrichting van ons gezin had immers ook invloed op andere systemen.

8. Soepel scheiden kost tijd

“Soepel scheiden kost tijd en moeite,” weet Sanne Visser, “maar is zeker de moeite waard.” Tussen 2001 en 2009 kon je in Nederland een flitsscheiding fixen. Daarbij werd het huwelijk eerst omgezet in een geregistreerd partnerschap en dan kon je de beëindiging van dat partnerschap, soms zelfs online, laten opnemen bij de burgerlijke stand. Onrealistisch, vindt Visser. “Mensen bellen mij vaak in het heetst van de strijd. Ze willen me dan het liefst morgen al spreken en overmorgen uit elkaar. Maar zo werkt het niet. Overigens bellen ze ook regelmatig af, als de storm weer is gaan liggen. Alleen al voor het verwerken van de scheidingsboodschap heb je een paar weken de tijd nodig. Vaak is er zo’n ongeloof en shock, dat de ander maar de helft hoort van wat je zegt. Pas na een week of twee kun je het gesprek aangaan om het hoe en waarom te duiden. Neem dus die tijd die het nodig heeft en laat je eventueel helpen door iemand jullie door het hele proces heen loodst.”

9. Ga naar de pijn

Ja, het klinkt nogal namasté holadijee, maar om echt soepel te scheiden moet je ook durven om naar de pijn toe te gaan. Waar zit nog verdriet en onenigheid? Ben je teleurgesteld of misschien wel beledigd dat de relatie over is? Onderzoek bij jezelf waar de échte pijn zit. Dat vraagt wel lef. Visser: “Pas als je het echt aangaat, kun je er uiteindelijk overheen stappen. En kun je door. Wanneer ik mensen zie die negatief over hun ex spreken, weet ik dat er nog onverwerkte emotie zit. Verlies je niet in de praktische zaken die geregeld moeten worden, en klamp je niet vast aan de boosheid die je, hoe terecht ook, voelt. Scheiden is net als baren. Het hoofdje eruit persen doet vreselijk veel pijn, maar uiteindelijk is het zo ontzettend de moeite waard.”

10. Het is nooit te laat

Zonder kinderen of hond kun je elkaar bewust uit het oog verliezen, maar in veel gevallen is het handig om de strijdbijl te begraven. Hoe onmogelijk dat soms ook lijkt. Soepel scheiden kan altijd nog, weet Visser. “Ook zeven jaar na jullie split kun je met relatiecoaching aan de gang. In een paar sessies ruim je oud zeer en misverstanden uit de weg en dat is werkelijk de moeite waard. Kinderen hebben er zo’n last van als ouders lelijk doen tegen elkaar, ook al is het maar een appje. Ja, het vraagt moed, maar oh het ruimt zo lekker op.”

11. Evalueren kun je leren

Mijn ex en ik konden vrij snel samen de goede weg vinden. Na twee gesprekken zagen we allebei dat er geen weg meer terug was, en beloofden we elkaar het hoe dan ook goed te doen. Drie jaar later overleed mijn ex-schoonmoeder en daar kwam plots de scheidingspijn weer op. Een neus op de feiten van de veranderde samenstelling. Ik steunde hem waar ik kon, als vanzelf. We waren dan geen geliefden meer, maar nog altijd familie. Dat verdriet leidde uiteindelijk tot een mooi evaluatiemoment. Hoe keken we allebei terug op de scheiding? Wat hadden we gevoeld en wat voelden we nu? Wat zouden we nu anders doen? Dat was helend. We maakten hier en daar een nieuwe afspraak en beloofden altijd voor elkaar te zorgen, op een manier die bij onze nieuwe vorm past.

12. Wees een goede ex

Schrijver en acteur Lykele Muus, beschrijft in Zo kan het dus ook hoe hij zo soepel mogelijk door zijn scheiding rolde. Een van zijn meest waardevolle tips: wees een goede ex. “Als je elkaar een goed leven gunt, ben je een goede ex. Mensen zeggen altijd dat ze hun kinderen het allerbeste gunnen, en vervolgens dwarsbomen ze het leven van hun ex, wat weer negatieve gevolgen heeft voor het leven van je kinderen. Als je je kinderen na een scheiding of break-up echt het allerbeste gunt dan begraaf je de strijdbijl. Een kind heeft het allermeeste aan twee gelukkige ouders. Het geluk van je ex is niet meer jouw verantwoordelijkheid, maar je kan wel een hoop narigheid voorkomen door iemand niet te hinderen of kwaad over iemand te spreken.”

13. Geef elkaar complimenten

Hoe moeilijk het ook is, je scheiding is en blijft soepel als je soms ook een compliment uitdeelt. Mijn ex kan bijvoorbeeld heel goed echt de tijd nemen om met onze jongens te spelen. Dat benoem ik dus ook. Ik ben meer van de uitjes bedenken, en nam laatst de jongste mee naar zijn eerste concert. Hij was een week zenuwachtig. De oudste vond het vooral stoer om een avond alleen thuis te blijven en wilde niet mee. Winst voor iedereen en ik vond het fijn dat mijn ex zei: “Echt leuk dat je dat voor jullie hebt geregeld.”

14. Stop met dat schuldgevoel

Deze is vooral voor de vertrekkende partij: stop met dat schuldgevoel. Visser: “Bezwaard door je eigen gevoel wil je misschien het huis, de auto en het antieke dressoir aan je ex afstaan en helemaal opnieuw beginnen, maar scheiden is ook gewoon een zakelijke transactie. Gezamenlijke bezittingen worden verdeeld, zo simpel is het. Ook pensioenen en verbouwingskosten.” Ook naar je omgeving of de kinderen toe gaat schuldgevoel je niets brengen. Laat het lekker gaan.

15. Geef jezelf ook schouderklopjes

“Het is soms jammer dat je mooie momenten niet meer kunt delen”, vertelt Muus. “Als mijn dochter een mijlpaaltje bereikt, of iets grappigs zegt, of als ze na dagenlang wiebelen eindelijk een tand lostrekt, dan wil je het liefst opzij kunnen kijken en je trotse gevoel met iemand kunnen delen. Je wil soms ergens samen om kunnen lachen, of ergens samen van kunnen genieten, omdat de ander ook kan bevestigen: dat hebben we toch goed gedaan. Als single ouder moet streng zijn voor jezelf, maar je moet jezelf ook schouderklopjes geven.”

16. Blijf delen wat er wel is

Naast schouderklopjes, kun je ook de verbinding zoeken met je ex op de vlakken die jullie nog wel gemeenschappelijk hebben. Vijf jaar na dato delen mijn ex en ik nog steeds bijna dagelijks foto’s en uitspraken van onze kinderen, omdat alleen wij twee begrijpen hoe ontzettend fantastisch ze zijn. We delen ook weleens grapjes, goede nummers of andere toffe dingen. Dat kan best omdat het contact tussen ons respectvol en gezellig is. De tijd van hobbels is voorbij.

17. Maak nieuwe rituelen

Soepel scheiden is niets anders dan het bouwen aan een nieuwe werkelijkheid. Voortaan is jullie relatie anders en wonen jullie allebei in een ander huis. Als jullie ouders zijn, is het fijn om ook nieuwe rituelen te creëren. Probeer niet angstvallig om Kerst en verjaardagen hetzelfde als vroeger te houden, maar las bijvoorbeeld een derde kerstdag in. Mijn ex en ik nemen de jongens altijd mee uit eten op de laatste schooldag en gaan twee keer per jaar een nachtje een-op-een met een van de druifjes op pad. Wordt iedereen blij van.

18. Wees lekker langzaam met een nieuwe liefde

Soms word je tijdens de relatie al verliefd, soms erna. Hoe dan ook: neem ook hierin de tijd om iedereen aan het idee te laten wennen. “Houdt rekening met de kinderen, maar ook met de ex”, vertelt Danique Schoorl. “Als ik de hand in eigen boezem steek, gingen mijn man en ik veel te snel. Zijn kinderen waren jong en daar pasten we alles op aan. Maar we hebben daarbij onvoldoende rekening gehouden met zijn ex en dat heeft veel gedoe opgeleverd. De overgang was zwaar voor haar en daardoor werd het onnodig moeilijk voor de kinderen. Praat ook met de nieuwe partner, want wat wordt zijn/haar rol? Het kind heeft twee ouders en de stiefouder moet wel de plek kennen. Het is voor iedereen een verschuiving in het systeem en de kaarten worden opnieuw geschud. Check dus steeds bij elkaar in, durf dingen bespreekbaar te maken en luister vooral naar elkaar. Je kinderen zijn waarschijnlijk niet verliefd op ‘die nieuwe’ en als jij steeds handjes vast gaat houden of kusjes gaat geven, dan kan dat voor kinderen heel vervelend zijn. Hoe meer jullie je tempo aanpassen, hoe groter de kans dat de kinderen de nieuwe partner accepteren.”

19. Scheiden doe je niet alleen - III

Och ja, de bloedjes. Hoe en wanneer vertel je de kinderen in hemelsnaam dat jullie uit elkaar gaan? “Wacht vooral niet te lang,” tipt Schoorl.” Het is belangrijk om kinderen op tijd te vertellen dat jullie uit elkaar gaan. Ook als een van beide de scheiding niet wilt. Kinderen voelen veel aan. Ook zij hebben tijd nodig om aan een nieuwe situatie te wennen, net zoals jullie. Als je ze pas bij de scheiding betrekt als alles in kannen en kruiken is, dan vraag je eigenlijk van hen ‘ineens’ in een nieuwe situatie te stappen. Ze staan voor een voldongen feit. En dan hebben we het nog niet eens over het risico dat ze het van anderen horen.”

20. Realiseer je dat tijd niet alle wonden heelt

Tijd heelt veel wonden, maar niet alle, vertelt Schoorl. “In de meeste gevallen gaat het vijf jaar na de scheiding een stuk beter,  maar iemand kan een serieus trauma oplopen. Sommige volwassenen kunnen nog steeds huilen als ze praten over de scheiding van hun ouders. Sommige ouders kunnen na tien jaar nog boos worden, op die ex die vreemdging. Denk maar eens aan je eerste echte liefde, vaak kun je nog steeds allerlei  herinneringen en emoties ophalen. Dat verjaart niet. Maar je kunt ook veel leren van een scheiding. Wat je wel en niet wil bijvoorbeeld, en hoe je in het leven wil staan. Het kan ook juist kracht aanboren. Tegelijkertijd zal het altijd pijn blijven doen. Het is een rouwproces en rouw gaat nooit helemaal over.”

21. Leef lang en gelukkig

“Als je het goed aanpakt, ook met jezelf, word je allebei echt gelukkiger van scheiden”, vertelt Visser. “Je bouwt een nieuw leven dat beter bij je past, waarin meer plaats is voor liefde.” Zo zie ik het ook. Toen ik laatst met mijn oudste zoon in de auto zat, zei hij ineens: “Ik kan me nu echt niet meer voorstellen dat jij en papa ooit samen waren. Jullie zijn zo anders. Ik weet nog dat er vroeger veel spanning was in huis. En nu is het altijd gezellig.” Gelukkiger krijg je me niet.