Wat ik had willen weten voordat... ik een burn-out kreeg

Susan Eikenaar (33) is bruidsfotograaf. In maart 2019, vlak voor het trouwseizoen begint en haar agenda elk weekend vol staat met bruiloften, gaat bij Susan ‘het licht uit’. Diagnose: burn-out. Susan: "Huilend liep ik door de supermarkt. Thuis had ik met veel moeite opgeschreven wat ik moest hebben, maar eenmaal tussen de schappen kon ik niet meer verzinnen hoe ik van de vleeswaren bij het brood kwam. En dan al die mensen die door elkaar heen liepen en die harde muziek: mijn hoofd ontplofte. Ik heb snel wat producten in mijn karretje gegooid en ben naar huis gegaan. Toen ik de boodschappen wilde uitpakken, was de achterbak leeg. Mijn volle winkelwagen stond nog voor de deur van de winkel. Toen wist ik: ik ben te ver gegaan. Ik kan niet meer."

Achteraf kan Susan zo aanwijzen waarom ze dat voorjaar plotseling opgebrand was. Het waren nogal bewogen jaren geweest, waarin ze met haar man Erik kort op elkaar twee kinderen had gekregen en binnen een jaar tijd twee keer was verhuisd. "Toen ik eindelijk klaar was met baby’s en huizen, wilde ik weer gas geven met mijn bedrijf. Ik volgde allerlei workshops, richtte samen met andere bruidsfotografen een collectief op waarvan ik ook bestuurslid werd en nam een stagiaire aan. Bovendien was het hoog tijd om van die zwangerschapskilo’s af te komen, dus ik nam een personal trainer in de arm om weer superfit te worden. En ik wilde ook nog eens de beste moeder en de leukste vrouw en vriendin zijn. Voor alles wat ik deed, voelde ik me enorm verantwoordelijk: alles moest perfect. Als ik een steek liet vallen, zou alles in de soep lopen. Dat het met mijzelf uiteindelijk fout ging, kwam niet zozeer door hoe véél ik deed, maar vooral door hóe ik het deed."

Na het supermarktincident gaat Susan in therapie. Met de hulp van een psycholoog en door heel hard aan zichzelf te werken, krabbelt ze uiteindelijk weer op. Dit is wat Susan heeft geleerd over het ontstaan, herkennen en voorkomen van een burn-out:

1. Planning is alles

"Als ik een nieuwe aanvraag kreeg, keek ik alleen in mijn agenda of ik die dag vrij was. Maar na die ene dag was mijn werk nog lang niet klaar. De tijd die ik daarna nog nodig had voor de nabewerking rekende ik nooit mee. Gevolg: ik liep totaal over. Normaal gesproken loopt het trouwseizoen van mei tot oktober en ben je nog ongeveer tot kerst bezig om alle shoots af te ronden. Daarna heb je een paar rustige maanden, om in mei weer fris van start te gaan. Maar omdat ik mijn planning niet op orde had, was ik in 2019 nog tot het voorjaar bezig om alles af te krijgen. Nog even doorzetten, hierna kan ik uitrusten - dacht ik. Maar pas drie dagen vóórdat ik weer mijn eerste bruiloft had, legde ik de laatste hand aan die van vorig seizoen.

Dat werkt dus niet. Eén van de eerste opdrachten die ik van mijn psycholoog kreeg, was het maken van een dagindeling. Wat moet ik vandaag doen, wat wil ik doen en hoeveel tijd heb ik daarvoor? Ik werk nu ook met een langetermijnplanning: aan het begin van jaar bepaal ik mijn omzetdoel en weet ik hoeveel bruiloften ik daarvoor moet doen. Overzicht geeft rust."

2. Zet je herstel voorop

"Doordat ik tijdens mijn burn-out toch ben blijven werken, heeft mijn herstel veel langer geduurd dan had gehoeven. Maar ik ben zelfstandig ondernemer: als ik niet werk, verdien ik geen geld. Door de verhuizing had ik geen financiële buffer en ik was ook niet verzekerd tegen arbeidsongeschiktheid. Hoe graag ik het ook had gewild, ik kon mijn werk niet helemaal neerleggen. Bovendien rekenden de bruidsparen op mij op de mooiste dag van hun leven. Die verantwoordelijkheid drukte enorm op me. Omdat het echt niet ging, heb ik toch - met knikkende knieën - een aantal bruidsparen moeten afbellen."

"De bruiloften die ik wel deed, gingen gelukkig goed. Maar omdat ik nooit helemaal afstand kon doen van mijn werk, had ik minder tijd om dat wat ik leerde in therapie, in de praktijk te brengen. Te lang luisterde ik braaf naar de adviezen van mijn psycholoog, om er vervolgens niets mee te doen. Dat schoot natuurlijk niet op. Achteraf gezien was ik graag verzekerd geweest, zodat ik me volledig had kunnen focussen op mijn herstel."

3. Nee is ook een antwoord

"Ik zei altijd tegen alles ja. Omdat ik het echt leuk vond, uit plichtsbesef of omdat ik dacht dat het goed zou zijn voor mijn cv: ik sloeg nooit een uitnodiging af. Dat mijn agenda in 2019 weer helemaal vol zat, vond ik aanvankelijk geweldig: hard werken loont! Maar op een gegeven moment ging ik overal tegenop zien. Van simpele dingen als een restaurant uitkiezen of een to-do-lijstje maken, kreeg ik soms letterlijk pijn op mijn borst. En alleen al de gedachte aan de fotografenconferentie waar ik jaarlijks met veel plezier naartoe ging, bezorgde me een paniekaanval. Nu weet ik: nee is ook een antwoord. Nu zeg ik eigenlijk tegen alles nee, tenzij ik ergens echt heel enthousiast van word. Verrassend genoeg vergaat de wereld helemaal niet als ik ergens voor bedank."

4. Een burn-out hoeft geen Grote Levensles te zijn

"Nadat de psycholoog het woord burn-out had uitgesproken, was mijn eerste gedachte: dan moet ik nu dus het roer helemaal omgooien. Ik moet hier allerlei Grote Levenslessen uit trekken en daarna een nieuwe passie ontdekken. Dat las ik tenminste altijd over mensen die een burn-out hadden gehad. Maar ik wilde het roer helemaal niet omgooien. En mijn passie had ik al ontdekt: fotograferen. Blijkbaar was wat ik het liefste deed, niet goed voor me. Maar wat moest ik dan?"

"Na verloop van tijd viel het kwartje. Dat ik hier als een ander mens uit moest komen, was vooral weer een verplichting die ik mezelf had opgelegd. Ik ben - en blijf - fotograaf, alleen de manier waarop moest anders. Die Grote Levenslessen zijn er niet gekomen. Ik zal ook nooit zeggen dat mijn burn-out achteraf ‘een cadeau’ is geweest. Ik vond het vooral een lang en lelijk proces. Wat het me voornamelijk heeft opgeleverd, is het besef dat ik eigenlijk heel gelukkig ben met mijn leven."

5. Niet perfect is ook goed

"Niet iedere opdracht kan mijn allerbeste zijn. Die gedachte helpt enorm. Ik wilde altijd gezien worden als één van de beste fotografen van Nederland. Ik zou alleen maar perfect werk afleveren en daarmee veel geld verdienen. Alles wat ik aanpakte, moest een succes worden. Nu durf ik te zeggen: niet perfect is ook goed. Het is óók goed als ik gewoon met plezier mijn werk doe en mensen gelukkig maak met mijn foto’s. Het is óók goed als ik gewoon mijn hypotheek kan betalen. En het is óók goed als ik misschien geen gerenommeerd fotograaf ben, maar wel tevreden met mijzelf en de dingen die ik doe.

En daarnaast wil ik gewoon weer een leuke vrouw en moeder zijn. Want ik heb nog wel wat goed te maken... Mijn man heeft behoorlijk veel te stellen gehad met mij. Het maakte me woest als hij op de rem trapte als ik toch weer een nieuwe klus aannam - pas een half jaar later zag ik in dat hij natuurlijk gelijk had. Lange tijd kwam een groot deel van de verzorging van de kinderen op hem aan. Zeker in het begin kon ik ze niet eens zelf in bad doen. Gék werd ik van hun geschreeuw - nog steeds kan ik het slecht hebben als ze herrie maken. Ik heb mijn kinderen vaker afgesnauwd dan me lief is. Maar ik ben er trots op hoe we hier doorheen zijn gekomen. Ik ben er nog, wij zijn er nog. Vroeger wilde ik groots en meeslepend leven, nu wil ik het gewoon fijn hebben met mijn gezin. Uiteindelijk is dat het enige dat écht belangrijk is."