Het zalig falen, met Sioejeng Tsao

Al een paar jaar timmert Sioejeng Tsao (30) hard aan de weg als illustrator. Maar steeds meer mensen kennen haar niet meer alleen van de kleurrijke kunstwerken die ze maakt. Sioejeng spreekt zich namelijk steeds vaker – en met steeds meer kabaal – uit als feminist en activist. Over queer zijn en polyamorie bijvoorbeeld, en over racisme tegen de Aziatisch-Nederlandse bevolking.

Als dochter van Chinese ouders weet ze hoe het is om gediscrimineerd te worden. In een hoek geduwd om hoe je eruitziet. Maar het coronavirus maakte extra duidelijk dat racisme tegen Oost-Aziatische Nederlanders hardnekkig is. En dus deinst Sioejeng nergens meer voor terug. "Ik ben zolang door een bepaalde loep bekeken door andere mensen. Het is moeilijk om je mening en waarden daar niet door te laten beïnvloeden. Nu ben ik dat aan het terugdraaien. En wie weet kan ik ook andere mensen hun ogen openen met mijn werk en door me uit te spreken." De moeilijkste les naar dit moment? Om hulp leren vragen. Daarvoor moest de illustrator een keer goed onderuitgaan.

Bij falen denk jij als eerste aan perfectionisme. Hoe zit dat?

"Dat is dat tweesnijdende zwaard. Als perfectionist is falen misschien wel je grootste angst. Maar als je je door die angst laat verlammen, kan je ook niet excelleren. Bij mij is de zin om iets wél te doen, wel te proberen, gelukkig altijd groter dan de angst. Daarom heb ik mijn hele leven best wel wat keuzes gemaakt waarbij ik het risico liep om buiten de norm te vallen. Dat is supereng, maar ik doe het toch."

Waar komt dat perfectionisme vandaan?

"Dat werd bij mij heel erg meegegeven vanuit huis. Volgens mij geldt dat voor veel Chinese families, misschien wel voor alle kinderen van migranten. Ik ben me altijd heel bewust geweest van wat mijn ouders hebben opgegeven om een beter bestaan te krijgen. Bij mij heeft dat altijd voor het gevoel gezorgd dat ik het dan ook wel moet waarmaken.

Het zit ook steeds meer verweven in de rest van onze maatschappij. We leren kinderen dat je als mens gelijk staat aan je successen. En dan ook nog eens succes zoals het door anderen wordt gedefinieerd. Eigenlijk best zonde dat we op school alleen maar aandacht besteden aan goede cijfers en rapporten halen, maar niet eens leren hoe we met andere mensen omgaan."

Wanneer heb je een keuze gemaakt die van het gebaande pad afweek, en daarmee supereng was?

"Ehm, ik denk dat ik dat heb gedaan door voor mezelf te beginnen als illustrator. Na mijn opleiding grafische vormgeving heb ik een tijdje op een kantoor gewerkt. Als vormgever bij verschillende bureaus, maar ik merkte al vrij snel dat ik het nooit echt lang volhield op deze plekken. Ik vond de werkdruk van bovenaf te veel, het voelde alsof er iets werd opgelegd, waar ik het niet altijd mee eens was. Bijvoorbeeld dat je van negen tot vijf achter je computer zit, terwijl je eigen creativiteit zich niet altijd in zo'n keurslijf laat stoppen."

"Sowieso is het moeilijk om als creatieveling voor een baas te werken, denk ik. Soms kreeg ik feedback waar ik zo door ging twijfelen, dat ik daarna helemaal geen zin meer had om aan een klus te werken. Van werkgevers horen dat ik iets niet goed genoeg deed, dat was niet echt aan me besteed. Uiteindelijk heb ik het nog best lang geprobeerd, maar ik liep helemaal leeg qua energie. Dat ik iets deed waar ik geen plezier uit haalde, voelde misschien nog wel het meeste als falen.

Ondertussen deelde ik af en toe dingen van m'n eigen werk online. Op een gegeven moment vroeg iemand via Instagram of mijn werk ook te koop was. O, dat kan natuurlijk ook, dacht ik toen. En vrij snel daarna ben ik mijn eigen bedrijfje begonnen. Vier jaar geleden nu."

Kwam er buiten dat keurslijf een einde aan het falen?

"In eerste instantie helemaal niet. Het klinkt stoer en leuk om voor jezelf te beginnen, zo van: ik ga het eens even helemaal zelf doen, wachten jullie maar af. Maar toen ik begon, wist ik niets over financiën. Dus hoewel ik wel veel klussen kreeg aangeboden, raakte ik financieel volledig in de put."

"Het stomme was dat ik veel te veel werk had aangenomen voor niets. Omdat ik dacht: dat is goed voor mijn netwerk. Zo kan ik vlieguren maken, ervaring opdoen. Of het waren goede doelen, een leuke start-up of vrienden van vrienden die me ergens voor vroegen. Maar hoe aardig of belangrijk iemand en een klus ook lijken, uiteindelijk ben ik wel aan het werk. Daar moet iets tegenover staan, want ik moet ook mijn huur betalen. Dat ging bij mij compleet mis."

Wat gebeurde er?

"Ik had geen rekening gehouden met alle btw die ik opzij had moeten zetten. En binnen een jaar werd mijn geldnood zo groot, dat ik de huur thuis niet meer kon betalen. Dat was het diepste dal. Ik durfde mijn ouders ook niet om geld te vragen, want dat voelde toch alsof ik zou toegeven dat mijn grote plannen waren mislukt. Maar ik wilde ze ook niet lastigvallen met mijn problemen, nee, dat vond ik zo gênant."

"Er komt wel weer een opdracht, dacht ik steeds. Op die manier heb ik het probleem heel lang voor me uitgeschoven. Maar op een dag confronteerde mijn huisgenoot me met het feit dat ik de huur voor die maand nog niet had overgemaakt. Toen ze dat zei, zag ze dat ik heel verdrietig werd. Ze was gelukkig heel begripvol en heeft met haar vader, aan wie ik de huur moest overmaken, gevraagd om me wat tijd te geven. Dat was heel lief."

Hoe heb je het uiteindelijk opgelost?

"Ik ben over mezelf en m'n onzekerheid heen gestapt naar een goede vriendin en heb haar om hulp gevraagd. Ze reageerde helemaal niet veroordelend of wat dan ook. 'Je bent pas in het beginstadium van je ondernemerschap, dus dit soort dingen kunnen gebeuren', zei ze. Ze heeft me toen een bedrag geleend en gezegd: kijk maar wanneer je het terug kan betalen."

"Hier zit zo'n belangrijke les in voor mij: je kán gewoon om hulp vragen. Dat is geen zwaktebod. Ik heb dingen altijd zelf willen doen, maar nu denk ik vaak aan wat mijn moeder altijd zei: als je een vraag stelt ben je misschien één keer 'dom', maar als je niets durft te vragen, blijf je altijd onwetend. Dat geldt misschien ook wel voor hulp vragen, dan blijf je onnodig lang in een situatie zitten waar je juist uit wilt komen."

En hoe heb je het zakelijk opgelost?

"Ik ben steeds meer naar andere artiesten gaan kijken, en hoe zij dat deden met commerciële klussen. Social media kan daarin bijvoorbeeld best een grote rol in spelen, dus daar ben ik me meer gaan uitspreken. Ik heb 'nee' leren zeggen tegen de on(der)betaalde klussen en heb tegelijkertijd mijn activistische stem veel meer ontwikkeld. Dat laatste heeft me ook enorm geholpen. Als activist probeer ik mijn illustraties een extra lading te geven, ze te versterken met een maatschappelijke boodschap. Daardoor heb ik een soort niche voor mezelf gevonden, misschien zelfs wel een machtspositie gecreëerd."

Is dat activisme ook eng, je uitspreken over asian hate en discriminatie in documentaires en tv-programma's bijvoorbeeld? Dat nodigt helaas ook vaak uit tot negatieve reacties.

"Ja, in het begin liet ik me daar misschien nog wel te veel door leiden. Ik heb toen nog heel veel emotional labor gespendeerd aan het beantwoorden van al die berichten. Nu denk ik vaker: Sioejeng, het is niet jouw taak om mensen op andere gedachten te brengen of te educaten. Natuurlijk is het mooi als dat wel lukt, maar ik kies mijn momenten om hier tijd in te investeren. Als ik een groot publiek bereik, spreek ik me er graag over uit, maar ik ga niet meer met iedereen in discussie. Op die manier is het ook beter voor mijn mentale gezondheid, haha."

"Door me uit te spreken over discriminatie in Nederland, soms dingen die volgens een heleboel mensen een 'onschuldig' onderdeel zijn van de Nederlandse cultuur, ben ik mensen kwijtgeraakt, ook mensen waar ik al jaren bevriend mee was. Maar ik heb er ook veel nieuwe mensen voor teruggekregen. Ik ben daar wel wat harder in geworden dan vroeger. Sorry dat ik op jouw tenen sta, maar ik ben geboren en getogen in Nederland. Ik ben al dertig jaar geïntegreerd, dus verplaats je ook een keer in mij. Hanky Panky Shanghai zingen in de klas is niet onschuldig, en niet aardig of inlevend, het heeft níéts met de Chinese cultuur te maken. Dat mogen mensen ook weleens horen. Zeker als je wel graag in Chinese restaurants eet en zoveel denkt te weten over een bepaalde bevolkingsgroep en cultuur, mag je ook een beetje oprechte interesse tonen. Integratie is geen eenrichtingsverkeer."

Jij bent nog lang niet klaar.

"Zeker niet, haha. Ik ben met allerlei leuks bezig en hoop dat ik ook nog uit de Nederlandse bubbel kan breken en mijn werk mag voortzetten in het buitenland. Verder blijf ik lekker aan mijn community bouwen en verhalen delen. Het blijft ook geweldig om dat visueel te doen. Dus jullie gaan nog veel van mij horen… en zien."