Het zalig falen, met Beatrijs Smulders

Ze is 's Neerlands meest bekende vroedvrouw en heeft zo'n 4.000 vrouwen bijgestaan tijdens hun bevalling. Beatrijs Smulders (69) noemt het niet voor niets haar roeping. In de eerste van een serie romans, Bloed, beschrijft ze niet alleen hoe ze de weg vond naar dit bijzondere vak, maar staat ze ook stil bij haar eigen seksuele ontwikkeling. Met de nodige ups en downs – zoals we die vrijwel allemaal meemaken. Maar hoewel de weg naar liefde in haar twintigerjaren soms voelde als falen, ziet Beatrijs er achteraf ook zeker de zalige kant van in.

Misschien is de periode van 20 tot 35 jaar wel vormend geweest voor Beatrijs' belangrijkste boodschap, die luidt: vrouwen moeten als kostbaar worden gezien, óók door zichzelf. En ze roept mannen die goede minnaars willen zijn op: zorg voor een flinke dosis penisbeschaving.

Aan het einde van je boek, beschrijf je dat je best wel zoekende was op liefdesgebied. De boot afhouden, meerdere vriendjes tegelijkertijd. Was je daar onzeker over?

"Ja, ik ben lang op zoek geweest naar de waarde van seksualiteit en liefde. Volgens mij is dat een levenslange zoektocht overigens, zelfs al heb je wel al lange tijd een partner. We lijden allemaal tot op zekere hoogte aan onzekerheid, vrouwen hebben daar meer last van dan mannen, denk ik. 'Ben ik wel goed genoeg?' Of: 'Ik kan het niet', die erfenis hebben vrouwen eeuwenlang meegekregen. Mede in stand gehouden door religie, instituties die allemaal door mannen zijn ontworpen, met wetten en regels die door mannen werden bedacht. Vrouwen zijn door de eeuwen heen systematisch gebruikt, misbruikt en mishandeld."

"Wij denken nu al snel: o, dat is iets van Handmaid's Tale of van IS. Maar ik ben deze onderdrukking en ook seksueel misbruik ook vaak tegengekomen in mijn praktijk. Ook binnen de grachtengordel. Het zijn net zo goed hoogopgeleide vrouwen in Nederland die dit meemaken."

Wat betekende de seksuele revolutie voor het leven van jou en je vriendinnen?

"Zelf was ik me vóór mijn eerste menstruatie al bewust van de kracht van seksualiteit. Ik dacht: als ik ooit met iemand tussen de lakens lig, dan kom ik helemaal tot bloei! Maar op advies van mijn vader hield ik mijn onderbroek in best lang aan, haha. Het was een geweldige tijd, waarin we ons in eerste instantie vrij en bevrijd voelden van opgelegde regels en seksuele onderdrukking. Alles kon. Maar na verloop van tijd kwamen we toch van een koude kermis thuis. Onder mijn vriendinnen was het na vijf jaar een veldslag van ongewenste zwangerschappen, abortussen en veel te serieuze relatieproblemen. Dat leidde vaak tot liefdesverdriet, want jongens hoefden zich niet meer te binden, dus vreemdgaan was de norm.

Dat zorgde ervoor dat veel vrouwen zich uiteindelijk toch weer beperkt voelden. Sommigen zelfs verwond. Onder het mom van vrijheid, en met de pil in de achterzak, waren we opeens altijd beschikbaar. Ik denk dat vrouwen zich probeerden aan te passen aan mannelijke seksualiteit, en daardoor raakten ze verwikkeld in please-gedrag. Maar daarmee gingen vrouwen voorbij aan hun eigen multidimensionale seksualiteit. Nog steeds is een groot deel van de vrouwen te veel bezig met het seksueel pleasen van hun man."

"Ik geloof heilig in de kracht van oxytocine, het hechtingshormoon dat vrijkomt tijdens tongzoenen, strelen, seks. Bij vrouwen komt dat in grote mate vrij tijdens een orgasme. Hetzelfde hormoon jaagt de weeën aan tijdens een bevalling. Daarom zie ik ook een overeenkomst tussen de bevalling en de seksuele daad. Het speelt zich niet alleen af in hetzelfde gebied, ook dezelfde hormonen spelen een rol, met dezelfde principes van hechting en liefdesgevoelens. Daarom is die eerste blik tussen moeder en kind ook zo bijzonder: the love gaze. Die heb je ook als je samen met een partner vrijt. Als je elkaar aankijkt, ook tijdens de climax; dat leidt tot pure verbinding. Hét geheim van een goede vrijpartij, wat mij betreft. Tegenwoordig zijn er zat mannen die – naar voorbeeld van porno – een vrouw vaak 'van achter' willen nemen, maar dan ontneem je jezelf én de ander die speciale connectie."

Is wachten op de... of 'een' ware dan de oplossing?

"Daar heeft het niets mee te maken, ik wil alleen duidelijk maken dat slechte seks schadelijk is voor vrouwen. Je kan in dat opzicht beter geen seks hebben dan slechte seks. De bekkenbodemspieren en vagina zijn heel gevoelig en hebben het geheugen van een olifant. Dat maakt slechte seks voor vrouwen zo kwalijk. Misbruik, verkrachting, incest: het laat altijd nare sporen na. Ik zou iedereen aanraden – op welke leeftijd je ook begint, want dat kan net zo goed als je 16 bent – doe het met iemand die jou aanbidt. Dat betekent niet dat iemand de ware moet zijn, maar wel voor dat moment. Beter niet neuken dan slecht neuken."

Een stevige uitspraak, maar misschien helemaal geen gekke. Jouw uitspraken over borstvoeding, ziekenhuisbevallingen en pijnbestrijding worden niet door iedereen gewaardeerd.

"Ja, dat begrijp ik. Het is geen gemakkelijke boodschap en soms worden dingen in de media ook iets uit hun verband gerukt, terwijl mijn bedoelingen goed zijn. Naar álle vrouwen. Ik ben door de jaren heen wel wat voorzichtiger geworden met wat ik zeg over thuisbevallingen en pijnbestrijding. Maar waar ik me tijdens mijn carrière tegen heb willen verzetten is de onnodige medicalisering van bevallingen en het verdwijnen van de keuzemogelijkheid om thuis in je eigen bed te kunnen bevallen. Angst tijdens het bevallen is een hele normale emotie, maar hoe je ermee omgaat, dat is cruciaal. Het valt of staat bij je eigen instelling en goede begeleiding. Ik ben blij dat ik met mijn boeken de ruimte kan nemen voor iets meer context. Daar gaat het om míj́n verhaal, mijn ervaringen en hoe die mijn visie hebben gevormd – en waar nodig aangescherpt. Niets 'moet' van mij, ik ben geen moraalridder, maar ik heb wel een schat aan kennis en ervaring, dus kijk maar of je er je voordeel mee kunt doen of niet. Dat is ook goed."

"Vanuit mijn ervaring als vroedvrouw, en de verhalen die ik heb gehoord in de praktijk, krijgen ongelofelijk veel vrouwen te maken met seksuele trauma's en angst. Als je bent misbruikt, kan je seksueel op slot gaan als vrouw. Zowel fysiek als emotioneel. En wanneer je daarna zwanger wordt, kan je extreem veel angst voelen voor de bevalling. Een ruggenprik kan dan een grote uitkomst zijn. Maar een bevalling zonder pijnstilling kan ook een gunstig effect hebben, een helende uitwerking. Een goede begeleiding is daarbij cruciaal, want elke vrouw reageert anders.

Ik vergelijk een bevalling vaak met een vrijpartij vanwege die oxytocinebom die vrijkomt, maar ook omdat het soms angstaanjagend is om je volledig over te geven. Als je tijdens een vrijpartij met je partner bijna klaarkomt, moet je ook ontremmen en loslaten. Uit je hoofd gaan en denken: what the heck, ik ga gewoon. Vlak voor die laatste wee is er ook zo'n moment, en dan kan je als verloskundige net een bemoedigend zetje geven: het is niet erg om bang te zijn, het ís ook eng. Maar je kan het, laat maar los. En dan komt die wee en oh my god, dan volgt die ejection reflex en dat is zo mooi. Als het goed gaat, is het moment na de geboorte gelukzalig, want dan valt de pijn en angst plots weg, maar de oxytocine is sky high, en de endorfine en prolactine ook."

"Ja, het vrouwenlichaam is fantastisch. Al weet ik als feminist ook mannen zeer te waarderen. Dankzij de mannen in mijn leven die me hebben beschermd en geconfronteerd, ben ik door schade en schande wijs geworden."

Aan wat voor momenten denk je dan? De twee abortussen die je hebt gehad?

"Ja, ondanks dat ik ontzettend mijn best deed om de spermatozoïden tegen te houden, lukte dat de eerste keer niet met een spiraal en de tweede keer niet met een pessarium én zaaddodende pasta."

Voelde die abortussen als falen?

"Niet als falen, maar wel als heel jammer. Ik heb er, voor zover ik weet, ook geen trauma aan overgehouden. Ik was zo blij met mijn feministische zusters die dat zo goed hadden geregeld begin jaren '70. De eerste keer verraste mijn vader me door me na die abortus heel zorgzaam op te wachten, terwijl hij eigenlijk mordicus tegen abortus was. Dat heeft me diep ontroerd."

Ik vond het bijzonder om terug te lezen dat die arts jou zo bemoedigend aankeek, vaak zijn de verhalen over abortus toch negatief, zwaar of met een oordeel.

"O, dokter Willems heette die. Echt een schat, een bijzonder mens. Hij was ook heel bemoedigend. Abortus is echt een vrouwenrecht, waar niemand zich mee moet bemoeien. En een abortus is levensbepalend. Als ik die abortussen niet had gehad, was ik ook nooit verloskundige geworden, denk ik. Terwijl ik in dat beroep werkelijk mijn bestemming heb gevonden."

In de liefde was je nog best zoekende op dat moment. Vond je het moeilijk dat er geen man waar je met volle overgave van kon houden?

"Ja, dat was moeilijk. Al die wisselende partners waren toch een soort defensiemechanisme, denk ik. Die zoektocht naar seks en liefde voelde destijds toch als falen. Hoewel ik wel steeds relaties had, voelde ik altijd: ik moet er weer vandoor, dit is niet wat ik zoek. In feite zocht ik in de ander wat ik in mijzelf nog moest ontdekken. Het waren allemaal lieve partners, maar ik trapte steevast op de rem. Zo zorgde ik ervoor dat ik in charge was en dat er niets gebeurde wat ik niet wilde. Dit voelde echt als falen, want in de liefde wilde het heel lang niet lukken met mij. Seks was er wel, maar voor de liefde was ik bang."

"Soms dacht ik: misschien moet ik toch maar met deze man trouwen. Maar door dat defensieve in mij, werd ik nooit écht verliefd. Ik was bang om me open te stellen. Daar was ik écht bang voor. Zoals zoveel mensen, maar ja, dat wist ik toen nog niet. Dus dan ging ik er weer vandoor, teleurgesteld in mezelf. Achteraf denk ik dat het te maken heeft gehad met mijn ouders, ook al hou ik zielsveel van ze."

Waarom denk je dat?

"Ik denk dat ik na een initiële goede hechting met mijn moeder toch niet goed meer dicht bij haar kon komen. Ik ben de middelste in een groot gezin van acht kinderen, na mij zijn er nog vier kinderen bijgekomen. Dus misschien was het ook wel mijn trotse karakter, zo van: nou ja, ze heeft al die kleintjes op schoot, dus ze heeft geen tijd voor mij. Dan zoek ik het zelf wel uit. Toen heb ik me tot mijn vader gewend, een hele bijzondere man, van wie ik heel veel heb gehouden. Maar hij was niet affectief, hij zou mij geen knuffel meer geven als puber. Kun je nagaan, ik kom uit een heel liefdevol nest, maar ik ben tóch dichtgegaan. Zo kwetsbaar zijn mensen nu eenmaal. Tegelijkertijd maakt ons overlevingsinstinct ons ook weer sterk en weerbaar."

"Een belangrijk moment uit mijn jeugd is een ziekenhuisopname geweest, vanwege een virale hersenvliesontsteking. Ik was 4 jaar en moest samen met mijn broer wekenlang in het ziekenhuis in isoleerruimte liggen, in een bedje achter glas. Ik heb me daar toen zo verlaten en op den duur gedeprimeerd gevoeld. Dat is mijn vroegste herinnering, want ik was ervan overtuigd dat niemand ons ooit nog zou komen ophalen. Daarna voelde ik me nog lang zwak en verwond. Een behoorlijke tik, waar verder niemand iets aan kon doen. Dat is je lot, zo is het leven."

Hoe verhoudt die jeugd zich tot het gevoel van falen… in de liefde?

"Het is doodeng om je kwetsbaar op te stellen. Dat is een universele angst, en je hoeft maar een paar tikken te krijgen, zoals ik net omschrijf, en je kan je ervoor afsluiten. Maar als je je daar niet bewust van bent, kan je best lang zoekende zijn. Zo dacht ik na mijn studie: ik ben succesvol, ik hou van mijn vak, ik ben er goed in. Ik heb lieve ouders, ik hou van seks, mannen vinden me leuk. Waarom lukt het mij dan niet?"

"De les is voor mij toch geweest dat ik dieper moest afdalen om de liefde in mezelf te ontdekken. Ik had me er te veel voor afgesloten. Nu denk ik: al die mannen met wie ik uitging, hadden allemaal karaktereigenschappen van mijn vader of mijn moeder. Veel mensen ervaren hun jeugd als veilig, ook als het onveilig was, dat is het enige wat je kent. Je kan in een geliefde dan een soort deelcertificaten zien uit je jeugd. In mijn geval autoritair gedrag en solistische trekjes, zoals mijn vader. Of een beetje soft en een slachtofferrol, zoals mijn moeder. Maar ergens voelde ik misschien ook: dit gaat me op de lange termijn niet gelukkig maken. Als je verlangt naar de veiligheid van je jeugd, dan krijg je ook die andere kant van de medaille: de onveiligheid die erbij hoort.

Ik moest de liefde eerst helemaal loslaten, en iets in mezelf aanboren wat veilig en vertrouwd voelt. Het is uiteindelijk goed gekomen, haha. Maar dat was wel een heel avontuur, dat lees je in de volgende twee boeken."

Bloed is verkrijgbaar bij lokale en niet-lokale boekhandels. In 2022 verschijnt het tweede deel van de reeks.