Expert in eigen gender

Op 22 december 2021 kwam eindelijk het verlossende woord voor Ryan Rafael Rian Raj Ramharak: de Rechtbank Arnhem kende het verzoek toe om een X in diens geboorteakte en paspoort te zetten. "Ik ben ontzettend blij dat mijn identiteit geaccepteerd en gezien wordt door de Nederlandse rechtspraak", aldus Ramharak. "Ik ben wie ik zeg dat ik ben. Eindelijk mag ik echt zelf aangeven wie ik ben, zonder dat een psycholoog dat moet bevestigen." Daarmee werd het individuele belang van Ryan groter geacht dan de strikte handhaving van de huidige wetgeving, die bepaalt dat er een M of een V in je paspoort staat.

Die wetgeving geldt namelijk in Nederland, legt Femke Zeven van Bureau Clara Wichmann uit. "Er is alleen een wet voor mensen die biologisch gezien niet een eenduidig geslacht of geslachtskenmerken hebben. Als in juridische termen "het geslacht niet kan worden vastgesteld", zowel mannelijk als vrouwelijk, is er een wetsartikel dat een X op de geboorteakte en in het paspoort toestaat. Maar daarmee gaat de wet voorbij aan de genderbeleving van mensen."

Daarom besloot Bureau Clara Wichmann Ryan én Storm, die dezelfde wens heeft, te helpen met hun zaken. "Wij zijn als organisatie altijd gericht geweest op het bevorderen en verdedigen van vrouwenrechten, maar als je vanuit een intersectioneel perspectief naar feminisme kijkt, besef je dat het gaat om gendergelijkheid in algemene zin. Het recht van Storm en Ryan, om hun genderbeleving officieel terug te zien in hun paspoort, hoort daar ook bij", aldus Zeven.

Juridisch precedent

Het opvallende aan de uitspraak is dat Ryans verzoek is toegekend zónder dat daar een deskundigenverklaring voor nodig was. De rechtbank heeft daarmee indirect erkend dat mensen zélf expert zijn over hun genderidentiteit en -beleving. Maar omdat het niet expliciet werd benoemd door de rechter, is de zaak van Storm vandaag extra belangrijk. Storm is zich ook bewust van het feit dat er zowel persoonlijk als voor veel meer mensen veel op het spel staat. "Storm voelt zich daarom gespannen maar strijdbaar", vertelt Zeven.

"De uitspraak van Ryan was al goed nieuws, maar we hopen met Storm ook een uitspraak van de Hoge Raad te krijgen over soortgelijke zaken, dat is nodig om extra juridisch precedent te scheppen. Want nu kent de ene rechtbank een verzoek toe zonder deskundigenverklaring, terwijl dit door een andere rechtbank wordt afgewezen. Daarmee is er geen gelijke behandeling en dus rechtsongelijkheid."

Daarnaast hebben de betrokken advocaten van Van Doorne geprobeerd inzichtelijk te maken wat de juridische weg is voor non-binaire mensen die een X in hun paspoort willen. "Veel mensen weten niet waar ze moeten beginnen of schrikken af door de complexiteit van zo'n zaak. Daarnaast kost het geld, tijd en energie", legt Zeven uit. "Wij organiseren daarom binnenkort ook een informatieavond n.a.v. de verzoekschriften van Ryan en Storm. Zij zijn uiteindelijk jaren bezig geweest met hun wens en de zaken zelf, dat moet in de toekomst makkelijker worden."