Waarom de vulva in al haar vormen een podium verdient

Tot twee jaar geleden deed schrijver Joyce Spijker (38) alles 'op ratio'. Ze vertrouwde meer op haar verstand dan op gevoel. Maar toen ze steeds verder vastliep in haar relatie, werk en woonplaats, gooide ze het roer radicaal om. Het werd tijd om te leren luisteren naar haar intuïtie. Daarom besloot ze alles te doen wat 'raar maar goed voelde'. Van reiki en readings tot rolschaatsen en lachtherapie in badjas.

Recent is daar een 'pussy painting' bijgekomen; een schilderij van anderhalf meter lang die haar vrouwelijkheid symboliseert. Dat liet ze doen tijdens Vrouwen in Bad, een reeks workshops van de gerenommeerde theaterregisseur Ola Mafaalani die met veertig vrouwen – ieder in hun eigen, glazen bad – onderzocht wat vrouwelijkheid betekent. "Daar was ook een Amerikaanse kunstenaar, Ranier Amiel. Zij maakt schilderijen van vulva's en zocht ter plekke een vrijwilliger."

En zo vond Joyce zichzelf midden in de groep, hop met de benen wijd, terwijl een kunstenaar haar 'essentie' vastlegde. "Het klinkt natuurlijk vreemd, maar zo ervaarde ik het niet. Het voelde warm, veilig en had een soort sisterhood-gehalte." In die sessie besefte Joyce dat de relatie met haar vulva 'niet fantastisch' is. "Vroeger werd er weinig over seksualiteit gesproken en biologieles was niet echt gedetailleerd over het vrouwelijk lichaam. Bovendien zat ik lang in een relatie waarin vriendschap belangrijker was dan de seksuele klik."

Kalm en opgelucht

Volgens de kunstenaar voelde Joyce' vulva zich verantwoordelijk voor de dingen die misgingen in haar leven. Ze mocht daarom wel liever zijn voor het lichaamsdeel, haar wat meer aandacht geven. "Ik weet het: klinkt zweverig, maar toch vielen er puzzelstukjes op hun plaats. Dat gevoel had ik nog meer na het zien van het resultaat. Het is een mooi schilderij geworden dat ik zonder schaamte durf op te hangen. Misschien omdat het geen letterlijke weergave van mijn vulva is, maar juist lijnen, kleuren en symbolen die door de sessie met Amiel betekenis hebben gekregen. Zelfacceptatie vind ik een ongrijpbare term, maar ik voelde me na de sessie kalm en opgelucht."

Joyce is lang niet de enige met een fysieke verering van haar vulva. In Nederland begon de trend in 2016, met onder meer The Vulva Gallery van illustrator Hilde Atalanta. De aanleiding was de gigantische wereldwijde toename in schaamlipcorrecties. Met meer dan 640 geïllustreerde vulva's en persoonlijke verhalen op Instagram en in een boek wil Atalanta de diversiteit in lichamen eren. Rond dezelfde tijd bracht kunstenaar Denise Rosenboom de Pussy Pendant/Kutketting op de markt. Haar sieraad wordt verkocht in de winkel van het Stedelijk Museum. Het doel is vergelijkbaar met dat van Atalanta: afrekenen met het taboe op het vrouwelijk geslachtsdeel.

Vulvakunst is sindsdien in opmars. Niet alleen in Nederland, ook wereldwijd. Zoek bijvoorbeeld eens op Instagram naar #vulvaart, #vulvapower of #vulvadiversity en er ontvouwt zich een oneindige dimensie aan creaties: Spaanse koffiemokken met weelderige lippen, gipswerken van vulva's uit Tirol, Britse borduurwerken, longboards met een vaginale knipoog en clitoriscupcakes uit Australië. Allemaal bedoeld als ode aan de diversiteit van het geslachtsdeel. Omarmen we eindelijk de verschillen in onze lichamen? Is de chirurgisch verbouwde pornopoes van haar troon verstoten?

'Meerderheid weet niet hoe een vulva werkt' 

"Er is absoluut een beweging gaande, maar helaas bereikt die nog niet de grote massa", zegt seksuoloog Astrid Kremers, die wekelijks tientallen – vaak hoogopgeleide – vrouwen in haar praktijk behandelt. "De overgrote meerderheid, ik schat wel 90 procent, weet niet hoe een vulva eruitziet en hoe die werkt. Nog tientallen keren per week leg ik met een kunstvulva uit waar de clitoris zit en laat ik zien dat die groter is dan alleen het knopje aan de oppervlakte."

Het ziet ernaar uit dat de vulvakunstbeweging vooral mensen beïnvloedt die al geïnteresseerd zijn in het onderwerp. Zo zijn schaamlipcorrecties nog altijd in trek. In 2017 verscheen er een groot onderzoek waaruit bleek dat het aantal van deze behandeling in één jaar tijd met 45 procent was gestegen.

Sindsdien zijn er geen nieuwe cijfers gepubliceerd, maar een fragment uit Tussen de lakens met Geraldine geeft een inkijkje. Een cosmetisch arts meldt daarin tussen de 20 en 60 schaamlipcorrecties per maand uit te voeren. Om dat aantal in perspectief te plaatsen; in Nederland zijn er minstens 39 klinieken die deze behandeling aanbieden, de verschillende vestigingen van de klinieken nog buiten beschouwing gelaten.

De inmiddels overleden seksuoloog Ellen Laan vertelde in een interview met Vice dat sommige vrouwen voor een schaamlipcorrectie kiezen vanwege pijn aan hun vulvalippen, bijvoorbeeld als ze een strakke broek dragen of op de fiets zitten. Toch ligt de oorzaak van die pijn volgens haar vaak niet aan de grootte van de lippen, maar aan een gespannen bekkenbodem, waardoor de bloeding van de huid verstoord raakt. "De oplossing is dan niet om er een stuk af te knippen", zei Laan hierover.

Verstopt tussen de benen

Dat vrouwen hier dan toch nog steeds voor kiezen kan onder andere te maken hebben met het gebrek aan realistische beelden. Want ondanks de toenemende aandacht, zien de meeste vrouwen amper andere vulva's, vertelt Kremers. "Dat is ook wel begrijpelijk, want de vulva is letterlijk minder zichtbaar. Ga je bijvoorbeeld naar de sauna, dan zie je wel penissen, maar de vulva's liggen verborgen tussen de benen. Close-ups zien we eigenlijk alleen in erotische films, maar dan bestaat de kans dat het een vulva is waar een operatie aan vooraf is gegaan."

Die gebrekkige beeldvorming kan leiden tot schaamte of zelfs walging als vrouwen zichzelf van onderen bekijken, merkt Kremers. Daarom juicht ze het toe dat er steeds meer aandacht is voor vulva's, in al haar natuurlijke vormen en variaties. In kunst, literatuur en media, en ook in seksuele voorlichting. Zo zou het goed zijn als we daarin beelden zien van het diverse uiterlijk van geslachtsdelen, van zowel mannen als vrouwen.

Houdt het dan daarbij op? Niet helemaal. We mogen de termen die we gebruiken namelijk ook weleens heroverwegen. Zo heeft Kremers het liever over vulvalippen dan schaamlippen. "Ik hoop dat we op een gegeven moment op het punt zijn dat iedereen voelt dat die mag zijn wie die is. Een woord als schaamlippen doet geen eer aan dat principe."

Bekroning

Joyce Spijker is het daarmee eens. Haar vulva hangt nu boven de schouw, als een reminder om zichzelf volledig te omarmen. Ze ziet het als een bekroning van twee jaar soul searching en de grote veranderingen die daaruit zijn voortgekomen. Zo verbrak ze haar huwelijk, is ze verhuisd van Limburg naar Amsterdam en heeft ze de koers van haar eigen onderneming omgegooid. Plus, er prijkt een verlovingsring om haar vinger. Lachend: "Die komt niet eens van een man. Ik ben verloofd met mezelf. Een spontane beslissing die ik heb genomen toen ik langs de etalage van een juwelier liep. Ik dacht; natuurlijk kan ik op den duur weer verliefd worden, maar het leven moet ik in essentie met mezelf doorbrengen. En daar heb ik heel veel zin in."