Genot & geweten: waarom het tijd wordt voor betere porno

Dat porno ongekend populair is, zeker sinds corona, is niet verrassend. Het is prikkelend, ontspannend en voor velen een perfect middel tegen verveling. "Als je porno kijkt en masturbeert, werkt dat als een soort dopamineshot. En dat gelukshormoon vindt je brein heel lekker, zo lekker dat je meer wil", legt seksuoloog Eveline Stallaart uit. Niets mis mee, zou je denken, maar alleen als je het met mate doet, en de fantasie die je wordt voorgeschoteld niet verwart met the real deal.

Wie een snel rondje zoekt op het internet komt al snel uit bij de grote platforms die volstaan met advertenties, pop-ups, gerampetamp en gekreun waar menig Oscar-winnaar nog een puntje aan kan zuigen. Wil je goede porno kijken? Dan geldt er één regel: 'Pay for your porn'. Dit werd me jaren geleden al verteld tijdens een werkcollege over de porno-industrie. Het klinkt zo simpel en logisch: wil je kwaliteit, dan staat daar iets tegenover. Maar omdat praten over pornogebruik niet zo mainstream is als het kijken zelf, blijft wát we kijken en op welk platform vaak gehuld in een laag mysterie, geheim of taboe. Zoektermen als hentai, gangbang en step mom zijn onverminderd populair, terwijl dat lang niet altijd iets zegt over onze seksuele fantasieën of voorkeur in real life. En terwijl we sans gêne gluren naar andermans intieme delen, denken we op dat moment liever niet aan de bijbehorende arbeidsvoorwaarden. Veel gebruikers openen daarom liever een privébrowser of incongitovenster, terwijl ze veel voorzichtiger zijn met het registreren van een account of afsluiten van een abonnement onder hun eigen naam.

Ondanks die behoefte aan geheimzinnigheid en anonimiteit zijn er steeds meer start-ups en bedrijven die inzetten op erotische (luister)verhalen en porno. Bij Dipsea, Rouze en Storytel kun je terecht voor erotische audio, OMGyes is een educatief platform voor vrouwelijk genot en Make Love Not Porn is een sociaal platform dat video’s verzamelt van haar gebruikers. Ook ondernemer Denise Kratzenberg zag potentie in deze groeiende markt. "Een paar jaar geleden kwamen mijn vrienden en ik tijdens een etentje tot de conclusie dat het bestaande aanbod niet goed genoeg was. Mijn mannelijke vrienden die samen met hun partner wilden kijken, konden niet of nauwelijks video’s vinden die hun partners ook opwindend vonden. Volgens mijn vriendinnen lag de focus veel te vaak op penetratie en mannelijk genot. En niemand kon inschatten of de mensen in deze video’s überhaupt vrijwillig mee hadden gewerkt."

Behoefte aan kwaliteit en diversiteit

Kratzenberg was geen vreemde in de start-upwereld en besloot al vrij snel om haar eigen platform te bouwen: Cheex. "Ik kwam erachter dat er zoveel geld wordt uitgegeven in deze wereld, maar het aanbod en de kwaliteit waren belabberd." Met haar plannen voor Cheex wist ze behoorlijk wat financiering op te halen en inmiddels zijn er ruim 100.000 subscribers in Duitsland. Dit jaar staat een uitbreiding naar de Nederlandse en Britse markt op het programma. Er hangt wel een prijskaartje aan het platform: voor 15 euro per maand kun je naar ruim 400 pornofilms kijken, podcasts luisteren en tutorials kijken over seksspeeltjes, trio's of bondage.

Ja, die 100.000 mensen zouden ook – gratis – naar de bijna drie miljoen video’s op Pornhub of YouPorn kunnen kijken, maar ze kiezen bewust voor iets anders. "Een veelgemaakte denkfout is dat mensen niet willen betalen voor porno," zegt Kratzenberg, "maar kijk naar Netflix of Spotify; vroeger probeerden mensen nog illegaal een nieuwe film of tv-serie te downloaden, met alle slechte kwaliteit en computervirussen die daarbij hoorden. Dat gedoe kunnen we ons nu nauwelijks meer voorstellen. Mensen betalen massaal voor films en muziek met kwaliteit, diezelfde kwaliteit willen we op het gebied van seks." Een andere misvatting is dat vrouwen liever geen porno kijken. “De vraag is er zeker, alleen moet het aanbod beter worden en makkelijker te vinden zijn."

(On)realistisch beeld

 Cheex heeft net iets meer vrouwelijke gebruikers dan mannen, maar veel scheelt het niet, en het aanbod is voor iedereen. "Nu hebben we in verhouding nog veel films en verhalen, maar we willen uiteindelijk ook meer inzetten op educatie. Misschien geven we over tien jaar wel les op scholen", zegt Kratzenberg. "Wij willen seksualiteit naar het midden van de maatschappij brengen." Dat laatste doe je niet alleen door seks en seksuele fantasieën te normaliseren, maar ook door meer diversiteit te laten zien. "Dat betekent dat we ook meer diversiteit laten zien in lichaamstypen, leeftijd en gender. In speelfilms worden mensen met overgewicht vaak niet als volwaardige personages of mensen neergezet, in porno is het meteen weer een fetisj, terwijl het gewoon een realistische representatie zou moeten zijn van hoe de wereld eruitziet." Wat ze missen in hun filmaanbod, wil Cheex uiteindelijk zelf gaan produceren. "Onze eerste eigen film Muse gaat op 9 juli in première in Nederland."

Ook erotisch filmmaker Jennifer Lyon Bell, die ruim twintig jaar geleden Blue Artichoke Films oprichtte, zet in op meer diversiteit in haar werk. "Zowel als het om huidskleur en culturele achtergrond gaat, maar ook op het gebied van neurodiversiteit, fysieke beperkingen, lichaamstypen. Ik wil alles op dat gebied ontdekken en delen met de wereld. Niet om een politiek statement te maken, maar omdat ik het sexy vind. Alleen al door diverser te casten en stereotypen los te laten kun je een inclusiever en rijker beeld van seks laten zien."

Honderden soorten en smaken

Ook Eveline Stallaart ziet in haar praktijk dat mainstream porno een te beperkt beeld voorschotelt. "Voor veel jongeren is porno een eerste kennismaking met seks. En seks is bij uitstek geen prestatie of iets wat je leert door af te kijken, maar iets wat je zelf en samen ontdekt." Juist daarom zou het beeld realistischer moeten zijn dan het nu is. "Dat betekent dat het niet allemaal netjes geschoren en strakgetrokken hoeft te zien. Echte seks ziet er ook vaak anders uit dan de video's met meer dan tien mannen op één vrouw, en een realistisch vrouwelijk orgasme zie je niet of nauwelijks in mainstream porno. Net als vanilleseks."

Toen Bell zich voor het eerst oriënteerde op de pornowereld, was Candida Royalle de enige feministische maker. "Zij werd echt een mentor voor mij, want hoewel ik heel sekspositief en vrij ben opgevoed, herkende ik mezelf en mijn fantasieën niet in het bestaande aanbod." Wat in de meeste video's ontbreekt, mist ook in onze seksuele voorlichting, denkt de Amerikaanse filmmaker. "En tegelijkertijd is het onterecht dat porno educatief zou moeten zijn. Veel jongeren zoeken hun informatie nu inderdaad vaak op het internet en in porno, maar als we bij seksuele voorlichting vaker stilstaan bij het belang van communicatie en plezier, zou porno misschien een minder negatieve reactie oproepen bij mensen." Toch ziet ze ook de beperkingen van de meeste pornoplatforms: “Het is heel veel van hetzelfde, en lang niet altijd gelijkwaardig of respectvol. In mijn films staat plezier, respect, communicatie en creativiteit wél voorop, ik wil meer laten zien dan dezelfde zeven standjes die je altijd krijgt voorgeschoteld. Seks is geen fixed menu; er zijn honderden manieren om elkaar op te winden en seksueel plezier te beleven, waarom zien we die niet vaker terug op beeld?"

Een keurmerk voor kwaliteit

Bell en Kratzenberg vinden elkaar niet alleen in hun missie voor meer diversiteit in porno, het is minstens zo belangrijk om porno op een eerlijke en gelijkwaardige manier te produceren. "Een fairtrade-label zoals voor chocolade of koffie bestaat niet voor porno, maar als bedrijf hebben wij een aantal eisen waar alle content aan moet voldoen", legt Kratzenberg uit. "Deelname moet vrijwillig zijn, acteurs moeten gezond zijn en ouder dan 18 jaar. Ze moeten een eerlijk salaris krijgen en ook in hun rol met respect worden behandeld. Als we een van deze dingen niet kunnen verifiëren, plaatsen we de video niet. Sterker nog: we willen van alle acteurs weten dat ze achter het eindresultaat staan."

Het probleem zit hem niet zozeer in mainstream porno, legt Bell uit, maar vooral in het feit dat de grootste mainstream pornoplatforms gratis zijn en willen blijven. Daardoor leveren ze vaak in op ethiek, kwaliteit en privacy. Naar aanleiding van een kritisch artikel in The New York Times besloot Pornhub 80 procent van haar video’s offline te halen, omdat niet te achterhalen was of de makers hadden ingestemd met de video's en het delen ervan. Bell: "Ethiek is voor mij het allerbelangrijkste, als ik niet zeker weet dat het met respect en eerlijk geproduceerd is, kan ik er zelf niet opgewonden van raken en wil ik het ook niet aan andere mensen laten zien. Voor mij betekent het dat mensen een eerlijk loon krijgen, dat ze van tevoren weten wat er van hen wordt verwacht. Ik noem het performer-centric produceren; hun gezondheid, veiligheid en het plezier staat voorop." De mensen in haar laatste film, Wild Card, hadden een eigen vibe die uniek voelde en kenmerkend was voor hun hechte vriendschap. "Ik vond het belangrijk om dat gevoel vast te leggen", aldus de regisseur.

Om die veiligheid te garanderen is de sfeer op een filmset ook belangrijk. Bell: "Ik ga vooraf altijd in gesprek met de performers, en ik laat ze soms hun eigen collega-acteur uitkiezen, vraag naar hun wensen, wat zij willen laten zien. Wat willen ze liever wel of niet doen? Houden ze van dirty talk of juist niet. Die ruimte is er bij mij altijd en de seks die je als kijker ziet, is daarom veiliger, authentieker en in mijn optiek opwindender om naar te kijken." Zie je dan niemand een orgasme faken? Dat is een garantie die ze niet durft te geven. "Het liefst zou ik alleen maar echt genot en echte orgasmes beloven, maar wie ben ik om genot te eisen van een ander? Daar is niets ethisch aan." Soms lukt het een performer niet om klaar te komen, of heeft diegene een pauze nodig, bedenkt-ie zich of wat dan ook. "Al die dingen mogen er zijn, het is mijn taak om voorwaarden zo te creëren dat die veiligheid er is – en dat het resultaat mooi wordt vastgelegd op beeld."

Uit de black box

Als ethische porno een bijdrage kan leveren aan een meer realistisch beeld van seks, opwinding en consent, wordt het misschien ook makkelijker om erover te praten. "Mensen hoeven zich er niet voor te schamen dat ze op zoek zijn naar opwinding”, zegt Bell. "Zolang de werkomstandigheden goed en veilig zijn, is er ruimte voor alle verschillende soorten fantasieën. Juist zodat we ook onderling vaker en eerlijker praten over wat ons opwindt, wat we fijn vinden en wat niet."

De films van Jennifer Lyon Bell zijn te zien via Blue Artichoke Films – en deels via Cheex en Pink Label. De Cheex-film Muse is op zaterdag 9 juli te zien op de Come Alive-expositie in Utrecht.