Het zalig falen, met Haroon Ali

Journalist en schrijver Haroon Ali (39) is een enorme control freak, zegt hij zelf. Wat ervoor zorgt dat hij over sommige dingen veel langer doet over dan nodig. En hoewel Ali in zijn boek Half en documentaire Het M-woord best uitgesproken durft te zijn, geldt voor al zijn werk: ieder woord wordt áltijd zorgvuldig gewogen.

Toch heeft het hem ook ver gebracht, want mede dankzij deze nauwkeurigheid zijn er geen grote fouten of blunders terug te vinden op zijn blazoen. Al zou Ali zichzef ook een beetje meer ontspanning gunnen.

Als je aan falen denkt, komt er dan meteen een situatie of moment bij je op?

"Er zijn niet echt grote fuck-ups geweest in mijn leven, althans, niet onoverkomelijk. Maar ik heb wel de hele tijd die angst dat dingen misgaan. Of dat je iets onhandigs zegt of schrijft en direct wordt gecanceld. Er zijn veel mensen die zichzelf perfectionist noemen, maar ik ga nog iets verder en ben echt een complete neuroot. Ik heb ook van die trekjes, dat ik o-ver-al bovenop zit. Soms neemt dat dwangmatige vormen aan. Als ik mijn artikelen schrijf, moeten alle alinea's bijvoorbeeld even lang zijn. En als ik van huis ga, check ik tien keer of ik het gas wel heb uitgezet. Daar heb ik vooral mezelf mee."

"Deze trekjes zijn ook funest als je een boek schrijft, kan ik je vertellen. Voordat Half uitkwam, heb ik eigenlijk twee andere boeken geschreven. Van een tamelijk droge reisgids over Pakistan, tot een veel te confronterend en boos verhaal over mijn vader, die daar vandaan komt. Dat proces was doodvermoeiend, en uiteindelijk heb ik er tweeënhalf jaar over gedaan om tot een goede balans te komen, dat zou ik niemand aanraden. En als het om werk gaat, kan ik ook maar weinig uit handen geven, dat maakt samenwerken weleens lastig."

Lijkt me vooral voor jouzelf moeilijker dan nodig, heb je er ooit hulp voor gezocht?

"Ik heb er weleens met een psycholoog over gepraat. Die herkende de trekjes wel, maar we kwamen tot de conclusie dat het mijn functioneren niet enorm in de weg staat. Tegenwoordig ben ik me er wel bewuster van, dus ik probeer het af en toe ook een beetje los te laten. Maar als je het over falen hebt, ben ik eigenlijk de hele dag bezig om dat te voorkomen."

"Dat gaat me redelijk af tot op heden. Door me op elk mogelijk scenario voor te bereiden en mijn werk héél nauwkeurig te doen. Bij een documentaire als Het M-woord is dat ook belangrijk, het gaat over homoseksualiteit binnen de islam, een gevoelig onderwerp. Iedereen met wie ik hieraan werkte, dacht ook weer net wat anders over het onderwerp, dus dat zorgde weleens voor stevige discussies aan de makerskant. Voor mij is het dan heel moeilijk om sommige dingen uit handen te geven, al denk ik achteraf dat de docu er beter van is geworden door al die visies wel te benutten. Het is niet altijd goed om de touwtjes zelf in handen te houden. Als je dat altijd doet, word je gek."

Zou je jezelf niet sowieso meer ontspanning gunnen?

"Naast mijn vriend zijn er maar een paar vrienden met wie ik goed op vakantie kan gaan zonder me te ergeren, haha. Die zijn vaak net zo georganiseerd als ik. Als ik met één van hen op vakantie ga, kan ik er oprecht heel gelukkig van worden dat zij de dag hebben uitgestippeld en restaurantjes hebben gereserveerd. Dan merk ik wel dat ik echt kan ontspannen."

"Deze zomer vierden mijn vriend en ik ons tienjarig jubileum in Bilbao. Hij had als verrassing gereserveerd bij een heel bijzonder sterrenrestaurant – en daar kon ik ook echt van genieten. Dat je door veertien gangen heen wordt geleid, zonder te moeten kiezen of invloed te kunnen uitoefenen. Blijkbaar vind ik het dus wél lekker om die controle los te laten, maar ik sta het mezelf niet zo vaak toe."

Misschien omdat er in zo'n restaurant ook weinig mis kan gaan, er hangt minder vanaf dan in je werk.

"Ja, dat is ook wel zo. Alsnog denken mensen weleens dat alles bij mij komt aanwaaien, dat ik een boek schrijf, een podcast of documentaire mag maken. Maar daar werk ik dus keihard voor, die kansen krijg ik ook omdat ik overal bovenop zit."

Het is verleidelijk om te zeggen dat je met die werkethiek bent gekomen waar je nu bent, dat het onderdeel is van een groter plan. Maar dan nog kan er van alles misgaan.

"Hm, ja, als het specifiek over werk gaat, is er wel één periode die wat minder was. Ik werkte tot 2012 als trainee bij De Volkskrant en toen kreeg ik een baan aangeboden als hoofdredacteur bij Vice. Ik vond het een mooie kans en zag het ook wel als een opstapje, maar ik kwam er heel snel achter dat het niets voor mij was. Die baan niet, maar het bedrijf paste ook niet goed bij me. Het was een vrij commerciële omgeving en ik ben uiteindelijk toch meer een journalistieke jongen. Ik wist helemaal niet hoe ik me tot al die targets moest verhouden en ik was überhaupt nog nooit hoofdredacteur geweest."

Zorgde dat voor wrijving of conflict?

"Ja, maar als ik niet lekker in m'n vel zit of niet op mijn plek ben, klap ik vooral dicht. Ik ga niet zitten schreeuwen, maar ik keer juist helemaal in mezelf. Natuurlijk voelde ik wel spanning, maar ik maakte geen ruzie met collega's of zo. Al wist ik wel dat ze niet tevreden over me waren daar, want ik paste niet in hun DNA."

"Er werkten veel leuke mensen, maar doordat ik er niet op m'n plek zat, was de sfeer vrij drukkend. Na een paar maanden wist ik eigenlijk al: ik moet hier weg. Aan de andere kant wilde ik ook niet opgeven, dus ik besloot om mijn jaarcontract wel vol te maken."

Dan kan een jaar opeens lang duren.

"Het werd wel het meest ongelukkige jaar van mijn werkende leven. Mijn vriend zat werktechnisch ook niet op zijn plek, dus we hadden echt een kutjaar met z'n tweeën. We hebben toen weleens samen op de bank zitten janken: wat doen we daar eigenlijk? Waar zijn we mee bezig? Maar ik heb daardoor wel geleerd dat werk heel bepalend is voor je geluk en gemoedsrust. Als je baan niet leuk is, kan je daar echt verdrietig of depressief van worden. Ik ging toen vaak met een knoop in m'n maag naar kantoor.

Ik zie het overigens niet echt als falen, al voelde dat toen wel zo. Het was in ieder geval geen match. Maar zo'n muur waar je tegenaan loopt, die dwingt je ook om jezelf opnieuw uit te vinden. Om jezelf te pushen: Haroon, wat wil en kun je dan wél?"

"Ik wist dat ik verhalen wilde blijven vertellen, dus toen het contract er bijna op zat, ben ik voorzichtig om me heen gaan vragen of ik werk zou kunnen vinden als freelancer. Daar was gelukkig vraag naar. Als ik die stap naar Vice niet had gemaakt, was ik waarschijnlijk ook niet gaan freelancen. En daardoor kan ik nu uiteenlopende en bijzondere dingen doen, waar mensen die in dienst zijn vaak geen tijd of ruimte voor krijgen."

Veel van de dingen die je maakt raken ook aan jouw eigen identiteit. Maakt dat het niet nog enger om het met de wereld te delen?

"Ergens wel… sowieso vraag ik me bij alles af: hoeveel wil ik hier van mezelf in stoppen? Aan de andere kant zijn al die thema's, zoals mijn afkomst, religieuze achtergrond en homoseksualiteit ook onderdeel van mij. Het is dus ook gek om die dingen dan niet mee te nemen in het maakproces. Ze blijven me ook boeien. Mensen hebben het bijvoorbeeld altijd over de LHBTIQ+-'gemeenschap', maar het is niet echt een gemeenschap. We zijn best verdeeld en er is ook veel onderlinge strijd. Over hoe we Pride moeten vieren, wie erbij hoort, of wat de beste manier is om voor gelijkheid en inclusiviteit op te komen."

"Mijn ervaring staat niet per se gelijk aan die van anderen, ook al delen we onze seksualiteit, of een culturele of religieuze afkomst, maar misschien maak ik het voor anderen wel iets makkelijker om hun eigen verhalen te delen. Toen we Het M-woord maakten, merkte ik hoe moeilijk het was om mensen te vinden die over homoseksualiteit binnen de islam durfden te praten. Laat staan op camera. Ik wilde daarom niet te veel mijn eigen mening of visie erdoorheen duwen. Alles is al zo gepolariseerd, dus ik wilde voor mijn docu liever de nuance opzoeken en zo constructief mogelijk zijn. Iedereen heeft al een mening over alles.

Misschien heeft dat ook te maken met ouder worden. Twitter vermijd ik daarom ook zoveel mogelijk. Ik wil nog wel over maatschappelijke onderwerpen discussiëren, maar ben daarin wel wat milder geworden. Hoe kunnen we mensen weer naar elkaar toe brengen?"

Heeft het ook met zelfvertrouwen te maken? Dat je voor je gevoel niet meer zo hoeft te schreeuwen?

"Ja, als twintiger was het wel 'my way or the highway', maar ik ben een stuk beter geworden in tot tien tellen. En de behoefte om leuk of grappig gevonden te worden is ook stukken minder. Ik hoef niet door de hele wereld geliefd of bewonderd te worden. Ik focus me liever op de mening van goede vrienden en familie, die is me veel meer waard dan het relaas van vreemden op het internet.

Het klinkt misschien wat verwend, maar ik ben me ook bewust van het feit dat ik al zoveel heb al mogen doen, maken en uitproberen. De uitdaging ligt voor mij niet zozeer in nieuwe dingen leren; de dingen die ik al doe, die wil ik nog beter doen. Daar wil ik meer verdieping in vinden."

Zonder ervan wakker te liggen 's nachts.

"Ja, met iets meer ontspanning en iets minder hard voor mezelf. Maar ja, of dat me lukt… ik ben bang dat ik nou eenmaal zo in elkaar zit. En dat de lijdensweg die aan mijn werk voorafgaat nodig is om het verschil te maken."