Loonkloof: 'Waarom zorgen mannen niet?'

"Ik dacht dat gelijkwaardig ouderschap zich uit in tijd: in de hoeveelheid uren dat ons kind bij mij of Sabine is, of op de opvang. Maar achteraf blijkt dat een denkfout." Dat zegt Benno, een van de gasten van de podcast Wijzer in Verwachting. Zijn vriendin Sabine vult aan: "Het zit misschien meer in de mentale lading, in vooruit denken. Niet meer: 'hé, het is vijf uur, wat zullen we gaan eten?' Maar dat al lang uitgedacht hebben, zodat we rekening kunnen houden met de slaaptijden van onze baby."

In de nieuwe podcast van Drs Mama leer je als luisteraar hoe lastig het is om het ouderschap echt gelijkwaardig te verdelen. Dat blijkt ook uit cijfers. 6 op de 10 stellen willen gelijkwaardige zorg voor hun kind, terwijl het er maar 1 op de 6 lukt. Met alle goede bedoelingen van de ouders, belandt het grootste deel van de zorgtaken toch vaak op het bordje van de moeder. Daarom onderzoeken Feuth en Wibaut van Drs Mama, een organisatie die cursussen geeft op het gebied van gelijkwaardig ouderschap, in hun podcast met nieuwe ouders waar de struggle precies zit. Wat zijn de geniepige valkuilen en welke stereotype aannames komen om de hoek kijken?

Een van de valkuilen is dat we de zorg voor een kind niet altijd concreet kunnen maken. Zo vertelt een stel hoe de een thuiskomt van zijn werk en de ander het gevoel heeft niets te hebben gedaan, maar toch doodop is. "Het gaat eigenlijk om onzichtbare zorg", zegt Feuth. "Journalist Lynn Berger geeft daar een mooi voorbeeld van in haar boek. Daarin trekt ze de vergelijking met een taartje bakken met je kind. Jij doet al het werk, maar de credit gaat naar het kind. Zo van: 'wat heb je dat goed gedaan!', terwijl jij ondertussen alles in de gaten houdt, de keuken opruimt en al het denkwerk doet."

Zichtbaar versus onzichtbaar

En juist deze vorm van zorg beschouwen we als vanzelfsprekend, vult Wibaut aan. "Iets zichtbaars doen geniet altijd meer aanzien dan faciliteren. In de professionele zorg vinden we een keizersnede uitvoeren ook 'heldhaftiger' dan een verloskundige die 'slechts' naast een barende vrouw zit. Zo is het ook met opvoeden. Dus als je partner thuiskomt en jou het gevoel bekruipt: 'wat heb ik nou eigenlijk gedaan?', dan is de kans groot dat je hebt gefaciliteerd. Super belangrijk, maar onzichtbaar."

Dat die onzichtbare zorg vooral bij moeders ligt, komt mede door het huidige geboorteverlof-systeem. Want ondanks dat het verlof voor partners de afgelopen jaren is uitgebreid, is het nog steeds niet even lang voor ouders. Op dit moment krijgen zwangeren 16 weken betaald verlof, terwijl partners slechts één week volledig vergoed krijgen, en daarnaast vijf weken gedeeltelijk. In de podcast noemen meerdere stellen dit als belangrijkste oorzaak voor de disbalans. Simpelweg omdat de persoon die de meeste tijd doorbrengt met het kind, de signalen beter leert kennen: wanneer wil de baby slapen, eten, getroost worden? 

Het is moeilijk om de stappen in te halen als de ene helft van de relatie al vanaf het prille begin achterstaat. Dat leidt niet alleen tot meer verantwoordelijkheid voor de moeder, maar kan ook een gemis zijn voor vaders, blijkt uit het verhaal van Coen in de podcast. Hij heeft juist een periode van 'solocare' gedaan, waarbij zijn vriendin na een aantal maanden weer ging werken en hij thuisbleef om te zorgen. Na eerst een 'shock' over wat het betekende om er het grootste deel van de dag alleen voor te staan, had hij het niet willen missen. Het heeft er zelfs toe geleid dat hij na zijn solocare elke week een dag ouderschapsverlof heeft opgenomen om in het eerste jaar meer thuis te zijn. 

En los van de effecten op het ouderschap, draagt een ongelijk geboorteverlof ook bij aan de loonkloof. Het werkt namelijk zwangerschapsdiscriminatie en loonachterstand in de hand, omdat vrouwen er langer uit liggen dan hun mannelijke collega's. Dat is waarom een even lang geboorteverlof een van de eisen is van de campagne #ikverdienmeer, waar Drs Mama ook onderdeel van is.

Het geboorteverlof is een beginpunt, zeggen Feuth en Wibaut. Want als het gaat om de gehele zorg, betaald én onbetaald, schitteren mannen 'al eeuwen in afwezigheid'. Zo is meer dan tachtig procent van het personeel in de sector zorg en welzijn vrouw, en zijn vrouwen daarnaast oververtegenwoordigd in het onbetaalde werk. En terwijl parttimers of thuisblijfmoeders nu door termen als 'deeltijdprinses' in het verdomhoekje staan, dragen vrouwen met hun 'gratis werk', zoals zorgen voor kinderen en mantelzorg, wel degelijk bij aan de wereldeconomie. De schatting van dit bedrag is zelfs 10,8 biljoen op jaarbasis, schrijft econoom Sophie van Gool in haar boek Waarom vrouwen minder verdienen.

Waarom zorgen mannen niet?

"Onze podcast is een opmaat naar een groter project", vertelt Feuth. "Namelijk een uitgebreid onderzoek naar de vraag: Waarom zorgen mannen niet?" Wibaut: "Keer op keer wordt de vraag bij vrouwen gelegd: 'Waarom werk jij niet? Waarom draag jij niet bij aan de maatschappij? Step up you game!' Maar in al deze verwijten vergeten we de andere kant. Waarom ligt de verantwoordelijkheid voor zorg al sinds mensenheugenis op de schouders van vrouwen? En als je kijkt naar de betaalde zorg, waarom betalen we zo'n laag salaris voor een beroep dat zo essentieel is?"

Meer mannen in de betaalde en onbetaalde zorg zou niet alleen bijdragen aan meer gelijkwaardigheid, maar ook aan de maatschappij als geheel, zeggen Wibaut en Feuth. "We stevenen af op een gigantisch zorginfarct. Er is te weinig personeel, de werkdruk is heel hoog en daardoor werkt veel personeel nu ook parttime. De maatschappelijke waarde van zorg moet omhoog. Pas als mannen dat door hebben, dan gaat dat gebeuren." 

Gedeelde zorg

"En dat is wat we willen onderzoeken in Waarom zorgen mannen niet?", vervolgt Wibaut. "Waarom ligt de zorg al eeuwen op de schouders van vrouwen en hoe krijgen we mannen zover om hierin ook hun verantwoordelijkheid te nemen? Hoe bewegen we van een tunnelvisie op economische groei naar sociale vooruitgang, met eerlijke salarissen voor cruciale beroepen en een eerlijke verdeling tussen mannen en vrouwen in onbetaald werk?" 

Kortom, zorg zou een 'gedeelde zorg' voor de hele samenleving moeten zijn. Feuth: "Vrouwen hebben in de emancipatiegolf al meer dan genoeg stappen gezet, de beurt is nu aan mannen om in te chippen."