Het zalig falen, met Nasrdin Dchar

Als bedrijfseconoom was een carrière op de planken allesbehalve een voor de hand liggende keuze voor acteur, content creator en theatermaker Nasrdin Dchar (43). Maar hij zal zich niet snel laten ontmoedigen door een uitdaging. En door de jaren heen heeft hij zichzelf ontwikkeld en meermaals bewezen in het vak. Met onder andere een Gouden Kalf als bewijs van erkenning.

In de nieuwe NPO-serie Het gouden uur speelt Dchar een rechercheur die wordt verdacht van betrokkenheid bij een terroristische aanslag. De serie raakt aan de boodschap die doorklinkt in vrijwel alles wat hij maakt: we moeten ons bewust worden van onze vooroordelen, elkaar vaker een hand toereiken en als maatschappij veel inclusiever worden.

In jouw vak krijg je ongetwijfeld met afwijzing te maken, voelt dat ooit als falen?

"Ja en nee. Falen hoort er absoluut bij als je acteert en regelmatig auditie doet. Maar de onzekerheid van dit werk helpt mij ook vaak, ik heb die druk misschien zelfs nodig om te presteren. Afwijzing is volgens mij iets natuurlijks en daarom geen zwakte, dus als mensen mij niet goed of geschikt vinden voor een rol, neem ik mezelf dat niet kwalijk. Zolang ik maar alles heb gegeven. Falen werkt voor mij meer als een vuurtje in dat opzicht; ik wil nog meer geven, nog beter mijn best doen, zodat het de volgende keer wel lukt."

"Ik zie onzekerheid ergens als part of my life, want blijkbaar heb ik dat gevoel nodig. Daarom ben ik zo positief ben over falen. De angst om iets verkeerd te doen kan ook een vruchtbare voedingsbodem zijn om alles uit jezelf te halen. Al is het nog wel een kunst om daarin een goede balans te vinden. Je hoeft niet alleen maar bezig te zijn met nog beter, nog meer, nog succesvoller, het is net zo goed belangrijk om te leren genieten van de kansen die ik wél krijg en de dingen die ik nu al mag doen voor mijn werk."

Heb je die heilzame blik altijd gehad? Of is het vertrouwen in jezelf en je eigen ontwikkeling gegroeid door jaren aan ervaring – en de bijbehorende erkenning voor je werk?

"Nou, ik ben nu twintig jaar bezig en nog steeds heb ik af en toe het gevoel dat ik door de mand ga vallen. Alsof mensen opeens zullen zeggen dat ik het toch niet kan. En andersom precies hetzelfde: enorme opluchting en dankbaarheid als ik wél word aangenomen voor een bepaalde rol. Een soort bevestiging van 'zie je, ik kan het toch'. Ik weet niet of iedereen die onzekerheid herkent, want er zullen vast acteurs of makers zijn die de meeste onzekerheid los kunnen laten na zoveel jaar werk… Maar voor mij is die twijfel nooit echt een belemmering. Ik ben misschien nog wel het meest trots op het feit dat de angst om te falen me er nooit van heeft weerhouden om iets te doen. Eerder andersom dus."

"Het nadeel van die bewijsdrang is dat ik heel lang niet echt heb kunnen genieten van wat ik doe. Op het moment zelf ben ik vaak alleen maar bezig met de druk om alles te laten lukken. Door dat gevoel vergeet ik vaak te genieten van alle vette dingen die ik meemaak. Marwan Kenzari heeft me daarop gewezen toen we Rabat maakten. Hij zei: ‘Jongen, kijk toch wat we aan het doen zijn! We zijn gewoon een film aan het maken. Probeer daar nou eens van te genieten en in het moment te leven’. Het heeft daarna nog lang geduurd voordat ik dat kon, maar als acteur begin ik dat punt nu wel steeds meer te bereiken." 

Ben je jezelf daarom nu op andere manieren aan het uitdagen? Door zelf series te bedenken, pitchen en produceren?

'Misschien wel, en omdat het leuk is om jezelf te blijven ontwikkelen. Als acteur is je invloed beperkt, dan komt het ook weleens voor dat je het niet eens bent met bepaalde keuzes of het anders zou willen proberen. Als creatief producent kan ik weer een heleboel nieuwe dingen leren en uitproberen. Samenwerken met nieuwe mensen, en ja mezelf opnieuw bewijzen."

Toch die bewijsdrang weer.

"Die heeft misschien ook iets te maken met de harde kant van het leven. Toen ik 19 was, ben ik een vriend verloren en dat was een ongelofelijke eyeopener. Ik besefte dat het leven met één knip van je vingers voorbij kan zijn. Als je alles eruit wil halen wat erin zit, moet je wel gaan doen wat je echt leuk vindt. Dat gold ook zeker voor mij in die periode. Ik studeerde op dat moment commerciële economie, maar die opleiding vond ik helemaal niks. De toneelschool sprak me veel meer aan, maar in Steenbergen, waar ik ben opgegroeid, voelde een carrière als acteur niet echt als een legitieme optie."

"Nadat mijn vriend was overleden, ben ik met mijn ouders om tafel gaan zitten. Ik heb ze uitgelegd dat ik in rouw was, angstig was geworden en paniek voelde over mijn toekomst en die opleiding die ik maar niks vond. Ik heb ze verteld dat ik liever wilde acteren en naar de toneelschool wilde. Die droom was het enige heldere gevoel wat overheerste in die zee van onrust."

Hoe reageerden ze?

"Ga het maar proberen, zeiden ze. Dat vond ik heel bijzonder en het gaf me ook wel vertrouwen. Al werd ik vervolgens alsnog afgewezen voor de toneelschool en moest ik toch een vak kiezen van mezelf. Ik ben toen maar bedrijfseconomie gaan studeren."

En toch won je elf jaar geleden een Gouden Kalf, dat moet je even uitleggen. 

"Daar ging nogal wat aan vooraf natuurlijk. Toen ik studeerde, gaf een vriendin me een flyer van Rotjong, een jongerentheatergezelschap in Rotterdam. Ze wist van ambities en moest aan mij denken toen ze de oproep zag voor audities. Ik waagde het erop en kreeg een rol. Tijdens die voorstelling werd ik gespot door een ander gezelschap, waar ik voor weinig geld fulltime kon spelen. Vanuit dat gezelschap kwam ik weer terecht bij een ander gezelschap. Al die tijd bleef ik bedrijfseconomie studeren, want als ik eenmaal ergens aan begin, maak ik het af. Het klinkt misschien cliché, maar a quitter never wins en a winner never quits, daar geloof ik heilig in."

Kan je je nog het eerste moment herinneren dat je wist: acteren is wat ik wil?

"Dat was ongetwijfeld de groep acht-musical. Ik had eigenlijk niet echt een rol, maar mocht last-minute auditie doen voor de rol van Jack de Schuimenschieter omdat er iemand was uitgevallen. Toen werd ik unaniem gekozen. Ik weet nog precies hoe ik daar stond in de coulisse, wachtend tot ik op mocht. De tekst ken ik nu nog bijna uit mijn hoofd. Ja, dat eerste applaus maakte zoveel indruk. Op dat moment is het eerste zaadje geplant."

"Maar acteren voelde dus lang niet echt als een serieuze optie. Mijn ouders zijn als migranten naar Nederland gekomen en ik heb altijd heel veel verantwoordelijkheid gevoeld om er iets van te maken hier. Zij hebben alles achtergelaten… ik wilde bewijzen dat ze dat niet voor niets hebben gedaan. Het maakt me daarom extra trots en dankbaar dat ze me zoveel support hebben gegeven om mijn eigen dromen na te jagen. Of die nou onrealistisch of ver van hun bed stonden of niet."

Hebben anderen weleens hun twijfels uitgesproken over jouw talent of kunnen?

"Ik heb daar niet zo'n concreet voorbeeld van, maar ik heb vroeger weleens het gevoel gehad dat ik niet serieus werd genomen als acteur. Ik werd door sommige collega's in het vak toch voornamelijk gezien als bedrijfseconoom in plaats van acteur. Zeker omdat ik geen toneelopleiding heb gedaan. Tegen dat vooroordeel heb ik wel moeten vechten.

Nu denk ik dat het juist mijn geluk is geweest dat ik helemaal onderaan de ladder ben begonnen. Ik weet als geen ander dat dit vak niet makkelijk is. Als je – na de toneelschool of welke opleiding dan ook – gaat zitten wachten op dat ene telefoontje over een droomrol of ongelofelijke kans, kan je lang wachten. Zo werkt het voor bijna niemand, je moet er echt zelf voor knokken. Ik heb sowieso een andere route genomen dan veel van mijn huidige collega's, en ik heb tijdens mijn eerste jaren als acteur bij semiprofessionele gezelschappen gespeeld voor minder dan het minimumloon. Ja, je moet er wat voor over hebben, denk ik dan. Het was niet altijd makkelijk, maar ik ben er heel trots op dat ik mezelf als het ware heb opgeleid. Dat ik zelf al die tijd heb geïnvesteerd, dat ik mezelf heb gevoed met films en voorstellingen, uitzoeken wie er nog meer in het vak zitten, bij wie ik moest zijn en dat soort dingen."

In hoeverre heeft je werk te maken met een verlangen naar zichtbaarheid?

"Ik denk dat het mij altijd meer om het vak zelf is gegaan. Ik ben mijn hele leven al bezig met het vertellen van verhalen – en dat zo goed en overtuigend mogelijk doen. Maar ik heb door dit werk wel ontdekt dat zichtbaarheid een nuttig gevolg is. Dankzij die zichtbaarheid kan ik verhalen vertellen die anders niet worden gehoord. Of in ieder geval niet vaak genoeg worden gehoord. Zoals het verhaal van mijn ouders die alles hebben achtergelaten voor een leven hier."

"Mijn achtergrond en mijn identiteit als tweedegeneratie migrantenkind hebben ook vaak als kompas gediend, als voedingsbodem en inspiratie voor mijn voorstellingen over cultuur, vooroordelen en inclusiviteit. Zoals de voorstelling Familiekroniek, die uiteindelijk door honderdduizenden mensen is gezien. Voor mensen met een migratieachtergrond voelt falen misschien nog minder als optie. Die vechten tegen zoveel vooroordelen vanuit de maatschappij. Als je dan faalt, heb je daar niet alleen jezelf mee maar een hele groep mensen."

Is dat wat jouw Gouden Kalveren-speech – over durven dromen, angsten overwinnen en de angst voor buitenlanders' – tot op de dag van vandaag relevant maakt?

"Die speech is elf jaar oud en nog steeds gaat het erover in ieder interview. Kijk maar, jij begint er ook weer over… misschien is het naïef van mij, maar ik had nooit kunnen voorspellen dat die woorden zoveel los zouden maken. Tegelijkertijd is het ook naïef dat ik had gehoopt en verwacht dat mijn kinderen niet meer te maken zouden krijgen met de vooroordelen waar ik mee ben opgegroeid. Die zijn er nog steeds. Ik kan mijn kinderen niet opvoeden met het idee dat racisme niet meer bestaat, ik kan ze wél leren om hun rug recht te houden en hun hoofd omhoog."

"In dat opzicht denk ik dat het de maatschappij is die faalt. De vooruitgang die ik het liefst had willen zien is er nog lang niet. En hoewel de wijk waar mijn gezin woont multicultureel, fijn en veilig is, is dat niet wat we op macroniveau terugzien in de wereld. Mensen zijn nog steeds bang, bang voor wat we niet kennen, bang voor 'de ander'. Niemand lijkt meer te weten wat de waarheid is of wie we nog kunnen vertrouwen. Zelfs de wetenschap wordt in twijfel getrokken. Wat dat betref leven we in een hele enge tijd."

Maakt dat Het gouden uur extra relevant?

"Dat denk ik wel. Niet alleen omdat het relevant is wat er allemaal bij komt kijken als er zo'n aanslag zou worden gepleegd in Nederland, maar ook om te zien op welke manieren racisme geworteld is in onze maatschappij. Ook binnen onze hulpdiensten. Mijn personage in de serie heeft een Afghaanse achtergrond en dat lijkt reden genoeg om hem te verdenken van een aanslag. Hoe werkt dat? Wanneer zijn angsten menselijk en gegrond en wanneer houden onze vooroordelen structurele ongelijkheid in stand? Dat zijn gesprekken die we moeten voeren en daarom moeten we dit soort verhalen blijven vertellen.

Wijzen naar een ander is de makkelijkste weg, maar als je naar een ander wijst, wijzen er drie vingers naar jezelf. Daarom zal ik me blijven uitspreken over onrecht. Alleen wel iets bedachtzamer dan vroeger, dan was ik soms te snel met mijn monologen op social media. Op Twitter worden die discussies zo snel, zo lelijk dat ik ermee ben gestopt. Maar ik zal altijd opstaan tegen lelijkheid en racisme. Ik hoop dat de serie mensen aan het denken zet. We hebben allemaal vooroordelen, de vraag is: wat doe je ermee?”