Equal Pay Day: de loonkloof laat zich niet meer ontkennen

Gekleed in dameskostuum en met een elegante knot verbeeldt Bonnie Rietveld alles waar de Bijenkorf voor staat. Het is 22 jaar geleden dat ze in dienst kwam van het warenhuis. Met haar universitair diploma had haar carrière er heel anders uit kunnen zien, maar ze volgde haar hart voor de winkel. Voor de service, de klanten van over de hele wereld en de stad, háár Amsterdam. "Het adres is ook Dam nummer 1, hè", zegt ze met pretogen, "never a dull moment".

Maar het werk waar ze zo van houdt ligt stil. Het personeel staakt – althans, de mensen die zich dat kunnen veroorloven. Dat begon met een uur, breidde zich langzaam uit naar een hele dag en leidt mogelijk tot de nachtmerrie van het bedrijf: een staking op Black Friday eind deze maand. De reden is een cao-conflict waarbij de directie het minimumloon niet wil verhogen naar 14 euro per uur. "In andere tijden zou ik misschien blij zijn geweest met het eerdere cao-aanbod", zegt Rietveld. "Maar in deze tijd, met al die stijgende kosten, is het gewoon niet meer genoeg. Ik heb collega's die naar de voedselbank moeten." 

Rietveld is een van de zes vrouwen die hun verhaal delen tijdens de actie van Ik Verdien Meer en FNV. Door hun verschillende ervaringen maakt de campagne duidelijk dat de loonkloof zich niet alleen uit in het salarisverschil tussen mannen en vrouwen, maar ook in onze cultuur. Zoals het gegeven dat we cruciale beroepen, die vaak uitgevoerd worden door vrouwen, zo laag betalen en de hardnekkige overtuiging dat onbetaalde zorg, zoals kinderen opvoeden of mantelzorg, de verantwoordelijkheid van vrouwen is.

Onmisbaar maar onbetaald

Zo vertellen Desiree en Khadija over hun werk in de kinderopvang en de schoonmaak. Allebei beroepen die onmisbaar zijn voor de samenleving, maar daar niet naar worden betaald. "In het begin legde ik de schuld voor het lage inkomen bij mezelf", vertelt Khadija. "Had ik maar een andere baan moeten kiezen. Maar later dacht ik, wacht eens even: een chirurg in het ziekenhuis kan z'n werk niet doen zonder een schone operatiekamer, daar heeft hij mij voor nodig."

Khadija's uitspraak leidt tot applaus van het publiek. En ook Desiree benadrukt de onmisbaarheid van haar werk. "Als de overheid daadwerkelijk gratis kinderopvang wil in 2025, waar gaan ze dan het personeel vandaan halen? Er is nu al een gigantisch tekort, laat staan als er straks meer ouders gebruik van willen maken." 

De verhalen sluiten aan bij de eisen van Ik Verdien Meer, zoals een rechtvaardig salaris voor cruciale beroepen en een verhoging van het minimumloon. De campagne wil ook dat de verantwoordelijkheid voor gelijk loon bij werkgevers komt te liggen, in plaats van werknemers. Iemand die daarover mee kan praten is Berte, officier van justitie. Door haar zwangerschapsverlof op een ongelukkige timing in het opleidingsproces loopt ze nu een trede achter op het salaris van haar mannelijke collega, met wie ze precies hetzelfde werk doet.

Berte zag daarnaast meer oneerlijkheid: dat witte mannen oververtegenwoordigd zijn in de hoogste functies bijvoorbeeld, en dat salarissen van officieren in opleiding worden bepaald op basis van hun laatst verdiende salaris in plaats van hun relevante werkervaring. Door Berte's inspanningen heeft het OM nu ingestemd met een onderzoek naar de loonkloof, al is het na een jaar nog steeds niet gestart.

Van ouderschap naar mantelzorg

Ook verpleegkundige Marian Sijl doet haar verhaal. "Ik had graag meer willen werken, willen doorgroeien", vertelt ze aan het publiek. Maar ondanks deze ambitie vervulde ze continu andere rollen. Eerst als thuisblijfmoeder, omdat het aanbod kinderopvang destijds niet groot was en haar man meer geld verdiende. Later, toen ze haar carrière weer ging oppakken, als mantelzorger, omdat haar vader dementie kreeg. 

Haar dagen waren daardoor oneindig lang. "Om acht uur 's ochtends ging ik naar mijn vader en van half twee tot half twaalf draaide ik mijn dienst, om de volgende ochtend weer naar mijn vader te gaan." Al aan het einde van haar latijn, bleek ook nog eens dat haar vader door overheidsbezuinigingen langer thuis moest blijven wonen, waardoor er opnieuw een beroep werd gedaan op Sijl. Ze vroeg daarom zorgverlof aan bij haar werkgever, zodat ze op adem kon komen zonder al te veel inkomen te verliezen. Haar werkgever wees het verzoek af, als ze het niet zou redden moest maar minder uren gaan werken, waardoor ze uiteindelijk opnieuw inleverde op haar carrière.

 "Het is het lot van vrouwen", zegt Sijl, verwijzend naar de rol die de maatschappij van hen verwacht, plus het gevolg van lage salarissen, waardoor vrouwen de uitgewezen persoon worden voor onbetaalde taken.

Aan het einde van de actie komt minister Van Gennip langs om het manifest in ontvangst te nemen. Ze noemt de loonkloof 'oneerlijk' en benadrukt de die ook doorwerkt in het pensioen van vrouwen. De oplossing? Die legt ze in eerste instantie bij werkgevers. "Zij hoeven niet te wachten tot de nieuwe Europese wet over loontransparantie in gaat, zij kunnen zelf al hun eigen loonkloof onderzoeken en aanpakken." Ook wil ze onderzoeken hoe ze vrouwen kan bewegen om fulltime te gaan werken en belooft ze dat zo gauw de Europese wet er is, ze die ook meteen zal implementeren in Nederland. 

Vrouwenstaking

Dat zijn handreikingen, maar voldoen niet aan de eisen die Ik Verdien Meer stelt om de loonkloof helemaal te dichten. Wat dat betreft is de strijd nog lang niet klaar, zegt econoom en initiatiefnemer Sophie van Gool. "Dit is het begin. Volgend jaar gaan we verder met de actie, met hopelijk een echte grote vrouwenstaking zoals in IJsland." 

Evajinek.nl besteedde de afgelopen tien weken aandacht aan de loonkloof met een wekelijkse serie. Dit is de laatste aflevering. Lees hier alle andere afleveringen.