Het zalig falen, met Saskia Noort

Ze heeft meer dan drie miljoen boeken verkocht, was zeventien jaar lang columnist bij LINDA., maakt een theatertour met Stella Bergsma (en een heleboel andere feministen) én werd onlangs benoemd tot Officier in de Orde van Oranje-Nassau; Saskia Noort is volgens alle maatstaven succesvol. En toch voelt het heel vaak alsof ze faalt. Nu de verfilming van haar boek Stromboli in de bioscoop te zien is, spreek ik haar over de grootste lessen in falen en slagen… of loslaten.

Is er één specifiek moment waar je aan denkt bij falen?

"Voor mijn gevoel faal ik voortdurend, waar andere mensen dat misschien niet zo zien. Maar ik heb een enorme faalangst, nog steeds eigenlijk. Vroeger al, als ik een spreekbeurt moest geven op school. Nu zou je het misschien eerder 'angst om gecanceld te worden' noemen. Als schrijver niet per se handig, want je moet je werk toch willen of durven delen met het grote publiek."

"Mijn ex begint nog weleens over de periode nadat ik mijn eerste boek had geschreven, toen kreeg ik voor het eerst heel veel aanvragen voor lezingen. Voor de allereerste was ik zó bang dat ik weken niet sliep en op de dag zelf bijna moest overgeven. Ik vond het zo eng om daar te staan en hardop voor te lezen uit mijn werk. Bang dat iedereen er doorheen zou praten, dat mensen het niet zouden begrijpen of zouden denken: wat doet dat domme kind daar?"

Weet je nog hoe het ging, die eerste keer?

"Ik heb er nauwelijks nog herinneringen aan, maar ik ben in ieder geval niet flauwgevallen. Volgens mij heb ik ook iets genomen, op aanraden van een vriendin, bètablokkers of zo. Maar, het valt natuurlijk altijd mee. Dat is wat je met ervaring leert, zelfs als je faalt, valt het mee. Heel veel mensen valt het niet eens op, als je bijvoorbeeld struikelt over een woord of wat dan ook. Veel mensen die mij zien, denken ook: wat is die relaxed. Maar dat is dus niet zo."

Terwijl er dan vanbinnen veel gebeurt…

"Nu heb ik het helemaal niet meer, maar toen ik het gevoel had dat het me in de weg zat, heb ik het er ook wel met veel mensen over gehad. Ook om advies te vragen. Twee dingen die ik daarvan heb geleerd: alles gaat voorbij. Over twintig minuten is het voorbij, of zijn mensen het vergeten. Dat is nu misschien wel anders overigens, nu kan iets heel lang online blijven staan. De andere les was: je moet het heel veel gaan doen. Alles waar je bang voor bent, moet je heel veel doen, dan raak je de angst op een gegeven moment kwijt."

"Ik heb ook mediatraining gekregen op een gegeven moment, daar leer je dat je rechtop moet zitten en altijd moet lachen als vrouw. Ik kreeg daar misschien wel meer faalangst van juist, want als ik dingen in een soort klasje moet doen, wil ik het héél goed doen. Dan word ik zo bewust van mezelf, dan kom ik helemaal niet meer natuurlijk over. Ik denk dat ik het perfectionisme liever los zou laten om mezelf te accepteren zoals ik ben, juist met de dingen die ik niet zo goed kan of niet meteen goed doe."

Ondanks de opkomst van sociale media, krijg ik het idee dat je heel uitgesproken bent en dúrft te zijn. Is die angst om gecanceld te worden er nu niet (meer)?

"Toen ik mijn eerste boek schreef, voelde ik me veel vrijer dan nu. Heel veel dingen kan je niet meer schrijven. En dat is goed, maar wel moeilijk. Dat merk ik ook met de theatertour die ik met Stella maak, die gaat over feminisme en inclusiviteit in alle kleuren van de regenboog. Maar ook als je het goed wil doen, kan je falen. Het is belangrijk om rekening te houden met iedereen, maar de vraag is of het ooit helemaal lukt. En de kritiek komt niet altijd van één kant. Kijk naar de cover van LINDA. laatst, ik kan de kritiek op die cover best begrijpen, maar het is niet fair dat je daar als persoon op wordt afgerekend.

Ik heb er altijd graag bij willen horen, maar spreek me wel uit over de dingen die ik écht belangrijk vind. Op de School voor Journalistiek was iedereen héél links, dus ik was een beetje een buitenbeentje omdat ik uit Bergen kwam en dure kleding had. Dus ik wilde geen Marlboro meer roken en stapte over op shag, haha. Aan de andere kant herinnerde iemand me er laatst aan dat ik wel af en toe al ergens tegenaan schopte in die tijd; ik vermoeide al m'n klasgenoten blijkbaar al met discussies over feminisme."

"Dat gevoel ben ik ook een tijdje kwijt geweest hoor; ik wilde heel graag kinderen en had best een conservatief huwelijk. Toen ik zwanger was, kreeg ik zelf ook allerlei conservatieve gedachten over thuis zijn met de kinderen, lekker koken. Een beetje dat moederhart-gevoel. Maar toen mijn oudste net zes weken was, merkte ik al: dit is zo niet mijn leven, dit ga ik niet doen. Ik kreeg daarna een fulltimebaan aangeboden bij Viva en heb die meteen aangenomen. Daar kreeg ik heel veel ruimte en vrijheid om te schrijven wat ik wilde, dus eigenlijk was ik toen al een beetje een feministische rebel."

Toen #MeToo opkwam, besloot jij je uit te spreken over de verkrachting die je hebt meegemaakt. Hoe kijk je daarop terug?

"Ik had daar wel eerder over geschreven, maar ik zag ook wat voor backlash er dan over me heen kwam. Maar toen #MeToo begon, was ik net Stromboli aan het schrijven, en ik vond het zó dapper dat vrouwen zich uitspraken wereldwijd… ik dacht: dat moet ik ook doen. Ook al had ik er geen zin in, want het is ongelofelijk hoeveel shit je over je heen krijgt, terwijl je zoiets kwetsbaars deelt. Ik heb toen een stuk voor De Volkskrant geschreven, op mijn manier, met míj́n taal. Daarna kreeg ik postzakken vol brieven van andere vrouwen en dat is een hele goede pleister. Ik heb in die periode zoveel positieve én negatieve reacties gehad, dat het me op een gegeven moment niet meer raakte. Dan ben je eigenlijk echt vrij, althans, zo ervaar ik het."

Is er een specifiek moment geweest of iets wat je hebt bereikt waardoor je meer zelfvertrouwen hebt gekregen, minder onzeker werd?

"Ik weet niet zo goed of dat komt doordat ik een x-aantal boeken heb geschreven of verkocht. Misschien heb ik wel veel zelfvertrouwen gekregen door het schrijven van mijn vaste column, dat is een hele goede oefening om je hardop uit te spreken, stelling te nemen, geopinieerd te zijn. En af en toe op je bek te gaan. Als je een goede column wil schrijven, moet je je niet geremd voelen door faalangst of wat dan ook. Ik denk eigenlijk dat ik veel zelfvertrouwen te danken heb aan veel van die tegenreacties. Door te zien wat voor afschuwelijke dingen mensen schrijven… word je je misschien ook wel bewuster van hoe belangrijk het is om je wel uit te spreken, juist als je een podium hebt."

"Een heleboel van die kritiek is oppervlakkig en houdt vrouwen daarmee klein, denk ik weleens. Het gaat altijd over uiterlijk. De een vindt dat je bejaard bent, de ander zegt dat je hoofd vol met botox zit, de derde vindt je te dik en de volgende vindt je te dun. Dat moet je niet allemaal willen lezen. Als het over uiterlijk gaat, ga je voorbij aan wat vrouwen zeggen, aan de inhoud. Nu ik ouder word, heb ik veel meer zelfvertrouwen, maar lukt het ook steeds beter om bij de inhoud te blijven."

Heb je ooit spijt gehad van iets wat je hebt geschreven?

"Voor de eerste LINDA. heb ik het stuk 'Niet zeuren, zin maken' geschreven, en daar heb ik wel spijt van gehad. Maar dat heb ik later ook weer opgeschreven, waarom ik er spijt van had. Het hele stuk was wel iets genuanceerder dan die kop, maar ik dacht daarna toch: dat had ik niet zo moeten doen. Het impliceert ook dat altijd zin hebben in seks heel erg iets van mannen is, dat je het doet om je man tevreden en dicht bij je te houden. Het houdt stereotypes in stand.

Als ik het nú had geschreven, zou ik op een megamanier gecanceld worden. Maar dat vind ik ook weer ingewikkeld. Dat je als mens geen fout meer mag maken. De tijdsgeest verandert en als mens moet je de kans krijgen om mee te veranderen, daar horen ook fouten bij. Het is toch veel mooier dat je als mens ergens op terug mag komen, dat je van gedachten verandert en de kans krijgt om dat ook publiek te doen?"