Kunstenaars die je wil kennen: 'In Baya's wereld wonen alleen maar vrouwen'

Wie het werk van Baya Mahieddine (1931-1998) bekijkt, ziet schilderijen met talloze vogels, dromerige landschappen en dansende of lachende vrouwen. Het zal je dan ook niet verbazen dat ze met deze uitbundige werken al op jonge leeftijd aandacht trok in de kunstwereld. En op haar 16e had ze al haar eerste solotentoonstelling in Parijs! 

Haar wieg stond in Bordj-el-Kifan, in de buurt van de stad Algiers in het noorden van Algerije. Hier groeide ze op tot haar 11e, onder de vleugels van haar grootmoeder. En toen haar talent werd ontdektt door de invloedrijke  Franse kunstverzamelaar en schilder Marguerite Caminat Benhoura, verhuisde Mahieddine naar zijn huis in Algiers. 

Fans als Picasso en Breton

Er wordt gezegd dat Benhoura ook hielp in huis, maar in ieder geval kon ze  zich in deze artistieke omgeving ontwikkelen tot een geweldig kunstenaar. Dat deed ze overigens als autodidact, dus zonder enige officiële kunstopleiding. Met succes, want haar talent werd ook herkend door galeriehouder Aimé Maeght, destijds een grote naam in de kunstwereld. Maeght was zo onder de indruk van het werk van Mahieddine dat ze er persoonlijk voor zorgde dat de kunstenaar in 1947 een solotentoonstelling kreeg in Parijs. Ze was toen nét 16 – en het werd een daverend succes!

In datzelfde  jaar exposeerde kunstenaar en koploper van het surrealisme, André Breton (1896 - 1966), opnieuw werk van Mahieddine in een tweede grote surrealistische tentoonstelling. En zo stond niemand minder dan Pablo Picasso te trappelen om met haar samen te werken; hij nodigde haar uit om enkele zomers door te brengen in zijn studio Madoura in Zuid- Frankrijk. Picasso zag Mahieddine als frisse wind, door haar onafhankelijke kunstenaarschap en haar werk met een overvloed van kleuren en lijnen. 

Een utopische wereld... vol vrouwen

Waar kwam de inspiratie voor deze kleurrijke taferelen vandaan? Waarschijnlijk uit haar directe omgeving in Algerije, de plekken waar ze is opgegroeid en de cultuur.  Dat zie je bijvoorbeeld aan de invloeden vanuit de Algerijnse kunst, die bekend stond om weelderige muurschilderingen en kleurrijke keramiek. Mahieddine was gedurfd, niet bang om met lijnen, vormen en kleuren te spelen. En daarmee verleidt ze ons, de kijker, om bijna in haar werk te willen duiken. 

Als je het werk bestudeert, zie je dat er een hoofdrol is weggelegd voor vrouwen. Die zijn vaak afgebeeld in kleurrijke jurken en worden omringd door zeeën van bloemen, instrumenten, fruit en andere objecten. Je zou de werken bijna als utopische vrouwenwerelden kunnen zien. Sterker nog: in deze fantasierijke werken is geen enkele man te bekennen!

Altijd autonoom

Op die manier Mahieddine zich al vroeg te onderscheiden van de heersende norm. Ze wilde zich ook vooral niet laten kaderen en al helemaal niets laten opleggen door de Westerse kunstwereld. En zo bleef de kunstenaar haar gehele leven volledig onafhankelijk. Niet alleen in de fantasierijke wereld van haar werk, maar ook in haar maatschappelijke overtuigingen. Zo verzette Mahieddine zich zich openlijk tegen de invloed en inmenging van de Fransen in Algerije. 

Daarom is Baya Mahieddine tot de dag van vandaag een inspiratie. Ze liet zich niet  niet leiden door normen en regels binnen kunst en de wereld om zich heen, maar creëerde haar eigen werelden, dromerig en fantasierijk, waarvan je nu nog steeds stiekem kan hopen dat ze tot leven komen.