Kunstenaars die je wil kennen: 'Af Klint dacht dat mensen haar werk niet zouden begrijpen'

Duik mee in de raadselachtige en verbindende schilderkunst van de Zweedse Hilma af Klint (1862- 1944). Ze staat bekend om haar grote en kleine doeken vol geometrische vormen, afgewisseld met bloemachtige motieven, zwierige letters en verschillende woorden. Binnen de geschilderde kunstwerken van deze kunstenaar worden alle regels gebroken. 

Af Klint had al van jongs af aan een groot talent voor het weergeven van realiteit en de wondere wereld om ons heen. Ze groeide op in een gezin waarin ze enorm werd gestimuleerd om kunst te maken en de natuur op te zoeken. Zo brachten ze bijvoorbeeld veel tijd door op eiland Adelsö. Toen haar zusje op 10-jarige leeftijd overleed aan de gevolgen van griep, gaf dat Af Klint een hardere duw richting spiritualiteit. 

Deze heftige gebeurtenis en haar liefde voor de natuur werden belangrijke factoren tijdens de opleiding aan de kunstacademie in Stockholm. Af Klint ontwikkelde zich daar tot Scandinavisch landschapsschilder en studeerde cum laude af. Extra bijzonder omdat er in die tijd bijna geen vrouwen werden toegelaten tot kunstacademies. Zweden in dat opzicht nogal voor op andere landen. 

Haar studieperiode was een zeer belangrijke fase voor Af Klint, waarin ze zich meer en meer verdiepte in de spiritualiteit. Ze ontmoette daar The Five, een groep van vijf gelijkgestemde vrouwelijke kunstenaars, waarmee ze de passie voor die spirituele wereld deelde. De groep vrouwelijke kunstenaars werkte niet alleen samen, maar organiseerde ook bijeenkomsten waarin ze seances afwisselenden het lezen van de bijbel. Ze maakten tijdens deze momenten hun kunst op een bijna extatische manier, waarbij ze zich lieten leiden door die spirituele ervaringen. 

De Zweedse kunstenaar haalde veel inspiratie uit uiteenlopende hoeken: van natuur, wetenschap, het geloof tot die spiritualiteit. Het resulteerde in mysterieuze en abstracte schilderijen, die bijna onoplosbare puzzels lijken als je ernaar kijkt. Niet zo gek, want kunst was voor haar de essentiële zoektocht naar de betekenis van het leven; een grote queeste, die ze niet alleen voor zichzelf deed maar voor de gehele mensheid. Ze ging hierin tot het uiterste door te experimenteren met vormen en kleuren binnen de bestaande kunstregels.

Via deze regelbrekende kunst hoopte ze dat toeschouwers de reis naar hun 'hogere zelf' maakten. Een nogal indringende zoektocht, die ze zelf met beide handen aangreep als je kijkt naar het enorme oeuvre van meer dan 1300 nog bestaande werken. Zo maakte ze haar bekende enorme schilderijen 'The Ten Largest' als onderdeel van 'Paintings for The Temple' maar in een paar dagen tijd. De kleurige grote schilderijen vol cirkels, strepen en bloemachtige patronen, tonen volgens de kunstenaar de verschillende fases van het leven. Het was dan ook haar grote droom om een eigen spiraalvormige tempel te bouwen, waar deze werken de muren konden sieren – en je die persoonlijke reis kon meemaken.

Tijdens haar leven werd Af Klints werk vooral getoond in tentoonstellingen rondom spirituele thema’s, en het duurde vrij lang voordat haar werk überhaupt groots werd omarmd door de museale wereld. Gelukkig krijgt ze, net als vele andere vrouwelijke kunstenaars, nu steeds meer erkenning voor al het geweldige werk dat ze heeft gemaakt. Van internationale tentoonstellingen in Los Angeles, Den Haag en New York, tot de recente tentoonstelling met tijdgenoot Piet Mondriaan in het Londense Tate Modern. En een leuke bonus: Deze laatste tentoonstelling reist eind van dit jaar af naar een bestemming dichterbij huis: het Kunstmuseum in Den Haag. 

Hilma af Klint dacht dat de huidige generaties haar werk niet zouden begrijpen. Sterker nog: ze wilde eigenlijk dat haar werk pas twintig jaar na haar dood zou worden getoond. Terwijl de krachtige en complexe kunst juist laat zien dat thema's waar wij vandaag de dag mee worstelen van alle tijden zijn.