F*ck de twijfelstem in je hoofd

Je hebt promotie gemaakt, een belangrijke presentatie gegeven, een boek geschreven, of je bedrijf is succesvol, hebt een PhD gehaald of misschien een andere fantastische prestatie geleverd. Maar, ondertussen hoor jij een stemmetje in je hoofd: 'Het valt wel mee. Je hebt gelukt gehad, want zo slim ben je niet. Eigenlijk verdien je dit niet echt'. Of: 'Ik hoor hier niet'. Wtf, waarom zijn we niet gewoon in staat om te zeggen: 'Ik ben inderdaad goed en heb dit zelf verdiend'.

Het gevoel dat je een oplichter bent omdat je bang bent dat anderen erachter komen dat je niet goed genoeg bent of je denkt dat je niet verantwoordelijk bent voor je eigen succes: het hoort allemaal bij imposter syndrome. Geloof me, je bent niet de enige. Meer dan 70 procent van de mensen krijgt te maken met dit fenomeen. En gek genoeg geldt vaak dat hoe succesvoller je bent, hoe meer last je ervan hebt. Denk maar aan beroemde mensen zoals Emma Watson, Serena Williams, Daniel Ek, Christine Lagarde, Ryan Renolds, en Mindy Kaling.

Toch is twijfelen aan jezelf niet alleen maar negatief, het kan ook een drijfveer zijn. Zoals de founder van Spotify, Daniel Ek zegt: 'Ik ken niemand die ik bewonder die niet wordt gevoed door twijfel aan zichzelf. Het is een essentieel ingrediënt. Het is de passie, het doorzettingsvermogen en het uithoudingsvermogen dat we gebruiken om onze dromen vast te houden totdat ze werkelijkheid worden'. En daar ben ik het helemaal mee eens, want op het moment dat je jouw doel hebt bereikt en niet meer kritisch bent naar jezelf, is dat vaak ook het einde. Mensen die vinden dat het altijd beter kan en moet, worden misschien juist succesvol.

Maar de twijfel moet niet te groot worden, want dan wordt het verleidelijk om te vluchten en situaties uit de weg te gaan. Door die promotie niet aan te nemen of juist overdreven hard te gaan werken omdat je denkt dat je je nog meer moet bewijzen. Om me heen zie genoeg mensen vluchten: vriendinnen die bepaalde stappen in hun carrière niet zetten omdat ze denken dat ze het niet kunnen. Maar later wel balen omdat de persoon die die functie wel kreeg helemaal niet beter was dan zij, misschien zelfs slechter. Zelf ben ik echt koningin bagatelliseren geweest. Toen ik Entrepreneur of the Year werd of mijn bedrijf verkocht, ging ik anderen uitleggen dat het best wel meeviel en waarom anderen beter of succesvoller waren. Ik wilde vooral niet dat ze zouden denken dat ik mezelf echt goed zo goed vond, en zij hoefden dat dus ook niet te denken.

Het goede nieuws is dat je hier iets aan kunt doen. Ik ben inmiddels gestopt met bagatelliseren, want ik heb gezien dat het je echt niks brengt. Maar dat gaat niet vanzelf. Het is geen echt syndroom maar een aangeleerde reactie. En dus kun je jezelf aanleren voortaan anders te reageren.

Mijn belangrijkste les is dat je niet naar de twijfel moet handelen. Ook al zegt die stem dat je gelukt hebt gehad of misschien niet goed genoeg bent: Negeren. En hoewel dat misschien gek voelt omdat bescheiden zijn de norm is: get over yourself! Het helpt je namelijk niet. Als jij niet zegt dat je goed bent, waarom zou een ander het dan geloven?

Het helpt ook om dingen te doen die je nooit eerder hebt gedaan, waarvan je twijfelt of je het kunt of die totaal buiten je comfortzone liggen. De truc hier: zonder nadenken 'ja' zeggen als zo'n situatie zich voordoet. Je kunt dan niet meer terug en alleen nog maar nadenken hoe en niet meer of je het moet doen. Zo stond ik op een dag met knikkende knieën en zweet in mijn handen te spreken voor duizend mensen. Nu spreek ik heel vaak voor grote groepen en vind ik het superleuk. Dat was nooit gebeurd als ik mezelf niet had gedwongen het die eerste keer gewoon te doen want het is allesbehalve mijn natuur.

Wat mij ook geholpen heeft is complimentjes te accepteren in plaats van af te zwakken. Als iemand zegt dat ik een leuk jurkje aan heb zeg ik tegenwoordig dankjewel in plaats van: 'oh die hangt al lang in de kast'. Als iemand zegt: 'Jeetje wat knap wat je allemaal hebt bereikt', bedank ik. In plaats van: 'Nou ja, ik heb ook wel geluk gehad' of 'de timing was goed'. Ik heb te hard gewerkt om mijn succes toe te schrijven aan geluk. En natuurlijk heb je af en toe ook een beetje mazzel nodig, maar alleen met mazzel bouw je niet twee succesvolle bedrijven. En eigenlijk is het best raar en onaardig om als iemand iets aardigs tegen je zegt, te suggereren dat die ander geen gelijk heeft. Het voelt in het begin heel gek om gewoon dankjewel te zeggen, maar trust me: het went.

Imposter-syndroom komt vaker voor bij vrouwen dan mannen. Toen ik aan een vriend uitlegde dat ik hierover ging schrijven, keek hij me echt heel vragend aan. Hij had nog nooit van de term gehoord en kon zich niet voorstellen waarom je succes niet toe zou toekennen aan je eigen inzet en capaciteiten. De meeste vriendinnen aan wie ik het vraag, weten direct waar ik het over heb en hebben daar tien voorbeelden bij. Toch heeft hij het bij het rechte eind, en dit zelfvertrouwen zouden we allemaal moeten hebben.

Kortom: vier je successen. Fouten herinneren we ons vaak heel lang, terwijl we succes eerder vergeten. Krijgen we tien complimenten dan onthouden we toch vaak die ene kritische noot. Zo stom. Leer van je fouten en gebruik twijfel als drijfveer, maar leef verder met het zelfvertrouwen van die vriend van mij - die echt geen idee heeft waarom je überhaupt aan jezelf zou willen twijfelen. Hij heeft namelijk gelijk en de twijfelstem in je hoofd niet.