COVID shaming

'Tja mevrouw, u bent dus naar een begrafenis geweest? Ja, dan merk ik dat aan als de oorzaak van uw besmetting', kreeg ik op beschuldigende toon te horen van de GGD vorige week. Dat er op die begrafenis extreem voorzichtig werd omgegaan met alle RIVM-voorschriften – en ik dus niet in nauw contact ben geweest met anderen – lijkt niet ter zake te doen. Want aangezien ik het thuis van niemand heb gekregen blijft er volgens de GGD-medewerker een top 3 aan mogelijke boosdoeners over: evenement, bruiloft en begrafenis.

Het voelde uniek om met zo'n schuldgevoel over te blijven na een begrafenis. Bijna alsof ik tot 5 uur 's nachts op een housefeest had gestaan en daar besmet was geraakt met iets viezigs. Daarna volgde the walk of shame: ik moest alle mensen nabellen met wie ik in nauw contact was geweest. Die worden door de GGD gedefinieerd als contacten waarmee je langer dan vijftien min op minder dan anderhalve meter afstand bent geweest. In mijn geval was dat gelukkig niemand op mijn eigen huishouden na; ik heb me namelijk keurig aan alle regels gehouden. Maar dat lijkt voor veel mensen toch niet te rijmen, want hoe kan je alle regels naleven en toch besmet raken? Dat is toch onmogelijk?

Mijn vrienden stuurden berichtjes: 'Hè, hoe kan dat nou? Heb je toch iets geks gedaan?' Een collega waar ik een week voor m'n besmetting koffie mee had gedronken, reageerde ronduit kwaad: 'Mooi is dat, nu zadel je mij er ook mee op. Misschien heb ik het wel'. En er was zelfs een vriend die helemaal niets meer liet horen. Alsof ik hem zelfs door de telefoon zou kunnen besmetten. Zo bekroop mij steeds meer het gevoel dat mensen het eigenlijk mijn eigen stomme schuld vonden dat ik besmet was geraakt.

Hoewel ik best verrast werd door deze negatieve reacties, kwam ik er al snel achter dat COVID shaming een veel groter probleem aan het worden is. Wereldwijd worden mensen geweerd bij verenigingen. Niet uitgenodigd op buurtfeesten, online gepest en zelfs uit de WhatsAppgroep van de schoolklas geknikkerd.

Corona is de 'public shaming pandemic', schreef The New Yorker. Het Amerikaanse blad schetst een paar profielen van mensen die zelfs met de dood worden bedreigd, omdat ze (nietsvermoedend) met het virus hebben rondgelopen. En Yassin Elforkani, een imam in Amsterdam Nieuw-West, vertelde aan de Volkskrant dat veel migranten met een niet-westerse achtergrond hun besmettingen geheimhouden uit schaamte. Begrijpen we dan niet dat dit taboe vrijwel net zo schadelijk is als het virus zelf? Die schaamte is een enorm obstakel voor het bron-en-contactonderzoek, terwijl dat nou juist zo belangrijk is.

Weg met die schaamte, zou je zeggen. En dat dacht ik zelf eerst ook, maar toch snap ik het oordeel wel. We lezen en horen iedere dag dat het aantal besmettingen omhooggaat. En volgens de berichtgeving komt dat doordat mensen zich niet aan de regels houden. Eerst waren het de vakantiegangers die voor een tweede golf zouden zorgen, vervolgens werden de jongeren kop van Jut. Maar voordat we massaal met vingers blijven wijzen, moeten we ons misschien eerst eens afvragen of shamen niet averechts werkt? Onderzoek laat zien dat je met beschuldigen van groepen zelden mensen in beweging krijgt – en regels dan juist worden genegeerd. Ik hoop in ieder geval dat we die vinger voorlopig even kunnen laten zakken, totdat het aantal besmettingen weer zakt en we weer wat beter weten hoe en waar het virus zich verspreidt.