Spoedcursus zelfreflectie

De laatste maanden hebben mannen weer vaak hun excuses aangeboden aan vrouwen. Voor dingen die ze nooit zo hadden bedoeld. Dingen die ze bij nader inzien toch niet hadden gedaan. Dingen die maar een grapje waren. Dingen die eigenlijk helemaal hun schuld niet waren. Voor dingen die verkeerd geïnterpreteerd werden. Voor dingen waar anderen blijkbaar de humor niet van inzien. Voor geslachtsdelen die graag op de foto willen. Voor kleedkamer- tot kroegpraat. Voor tijden die, tja, blijkbaar veranderd zijn. Voor spreekkoren. Voor groepsdruk. Voor sfeertjes. Voor mores.

Als jullie je gekwetst voelen, dan spijt ons dat. We betreuren de ontstane ophef. Kus erop. Klaar?

Get a spine!, een aflevering uit 2019 van het Amerikaanse journalistieke podcastprogramma This American Life draait om de vraag: waar moet een goede verontschuldiging eigenlijk aan voldoen? Wanneer verandert een verontschuldiging in iets dat vooral de aanbieder moet vrijpleiten in iets waarmee je de ontvanger ook daadwerkelijk iets geeft? Iets dat tot heling en verzoening kan leiden?

De podcast vertelt het verhaal van schrijver en tv-maker Dan Harmon en de moeilijkste excuses die hij ooit heeft moeten aanbieden: zijn excuses aan Megan Ganz, schrijver en slachtoffer in een verhaal vol seksueel grensoverschrijdend gedrag en machtsmisbruik, met Harmon zelf als dader in de hoofdrol.

Lange tijd had hij ervoor gekozen om wat hij Ganz had aangedaan een beetje weg te moffelen. Het was niet fraai geweest, nee. Harmon was een eikel geweest, ja. En hij had weleens sorry gezegd op een vage, algemene manier. Ook had hij Ganz via Twitter een keer gevraagd wat hij moest doen om te worden vergeven. Zij gaf aan dat zij hem pas kon verlossen van de zwaarte die hij bij zich droeg, als hij haar eerst zou verlossen van de hare. Door te erkennen, werkelijk te erkennen, wat hij nu eigenlijk had gedaan.

En wat dit verhaal uniek maakt: dat dééd hij vervolgens ook. In zijn eigen podcast Harmontown zette hij in een biecht van ongeveer zeven minuten met een nietsontziende helderheid uiteen wat hij had gedaan, wat hij had nagelaten en waarom het zo kwalijk was.

Hij vertelde hoe hij als leidinggevende van het schrijversteam van een tv-programma, gevoelens kreeg voor de getalenteerde jonge schrijver, Megan Ganz. Zijn ondergeschikte. Hoe hij haar positie ondermijnde met flirterig gedrag. Hoe hij haar de liefde verklaarde. En hoe hij zich na haar definitieve afwijzing tegen haar keerde: o, je wil geen voorkeursbehandeling? Goed. Dan kun je het krijgen ook.

"I crushed on her and resented her for not reciprocating it, and the entire time I was the one writing her paychecks and in control of whether she stayed or went and whether she felt good about herself or not, and said horrible things. Just treated her cruelly, pointedly. Things that I would never, ever, ever have done if she had been male and if I had never had those feelings for her. And I lied to myself the entire time about it, and I lost my job. I ruined my show. I betrayed the audience. I destroyed everything, and I damaged her internal compass."

Het is nu makkelijk om zijn gedrag als onmiskenbaar onacceptabel te zien. En dat is het ook. Maar de man die het gedrag vertoonde, zag dat zelf lang niet. Hallo, hij steunde #MeToo. Hij was een leuke, progressieve, feministische man met zelfreflectie. Hij had respect voor vrouwen. Hij een harasser? Ach, kom nou toch. Harmon vertelt dat hij nu beseft dat hij vrouwen helemaal niet respecteerde. Niet echt. "I saw them as different creatures. I was thinking about the ones that I liked as having some special role in my life, and I did it all by not thinking about it."

Na jaren van halfslachtige sorry’s, kwamen Harmons excuses deze keer daadwerkelijk aan. Zo goed zelfs, dat het leidde tot een unicum in de geschiedenis van de #MeToo-beweging: excuses die niet alleen publiekelijk werden gemaakt, maar ook met open armen werden aanvaard. Ganz vergaf hem en noemde het een 'masterclass in the art of the apology'.

Luisteren naar de verontschuldiging van Harmon (dat kan hier, vanaf 19 minuten) is inderdaad een bijna louterende ervaring. Vooral omdat je pas als je het hoort, beseft hoe weinig dit eigenlijk gebeurt. Hoe zeldzaam het is. Zo zeldzaam, dat je het eigenlijk niet voor mogelijk had gehouden.

Maar het is dus wél mogelijk. Harmon verloste zichzelf én zijn slachtoffer. Niet met een leven lang door het stof. Maar met zeven minuten aan oprechte zelfreflectie.

Ze zeggen dat je het als man in het beklaagdenbankje tegenwoordig moeilijk goed kunt doen. Dat de meute alleen maar bloed wil zien. Ik denk niet dat dat waar is. Het probleem is niet dat iedere poging tot verzoening, reflectie en verontschuldiging door hen die zich geschaad voelen bij voorbaat al wordt afgewezen.

Het probleem is dat er maar zo zelden een echte poging wordt gedaan.