Slim en dyslexie? Dikke pech

Mensen met dyslexie zijn vaak bovengemiddeld creatief, geïnteresseerd in het onbekende en buitengewoon sterk in het ontdekken van nieuwe informatie. Het is dan ook geen verassing dat veel succesvolle ondernemers, uitvinders en bekende creatieve geesten dyslexie hebben. Steve Jobs, Leonardo da Vinci, Wolfgang Mozart, Albert Einstein, Jamie Oliver, Keira Knightly, Pablo Picasso, Walt Disney en Jennifer Aniston: ze hebben allemaal dyslexie. En wat ze missen bij lezen en schrijven, maken ze op een ander vlak meer dan goed. Bedrijven als ASML nemen dyslecten juist aan, vanwege deze talenten en ook recent onderzoek laat zien dat mensen met dyslexie essentieel zijn voor ons voorbestaan.

Toch lijkt ons huidige schoolsysteem ervoor te zorgen dat wat een talent is of kan zijn, de eerste twee decennia van je leven vooral als een beperking voelt. Met anders denken dan anderen, creativiteit en nieuwsgierigheid kom je heel ver in het leven. Maar die talenten kun je wel pas benutten als je het schoolsysteem bent doorgekomen. En dat systeem in combinatie met dyslexie staat bij veel dyslecten garant voor jaren van heel veel frustratie, het risico om het geloof in jezelf kwijt te raken, faalangst te ontwikkelen en gedemotiveerd te raken. In plaats van te focussen op ieders unieke talenten, moet iedereen in Nederland namelijk in dezelfde mal. Een mal waarin we talen bovengemiddeld belangrijk vinden. Niet echt een mal waar je met dyslexie goed in past.

Oefenen, oefenen, oefenen is het enige wat helpt, zeggen ze dan. Maar ook dat is nogal frustrerend; dat je precies aan datgene waar je het minst goed in bent en wat het minst leuk vindt, het meeste tijd moet besteden. Het levert bij ons thuis vaak een strijd op en gaat geregeld gepaard met een kleine (en soms grote) ontploffing bij mijn zoon Olivier. Ik snap het: ik vermijd de dingen waar ik echt slecht in ben ook liever, en zou er ook niet vrolijk van worden om het iedere dag te moeten doen. Maar hé, sommige dingen moeten gewoon en niet alles hoeft altijd makkelijk te zijn. En hoewel mijn 9-jarige daar nu niet echt een boodschap aan heeft, bouw je met leren doorzetten en omgaan met tegenslag juist het grit op waar je later veel aan hebt.

Maar er is volgens mij wel een verschil tussen leren doorzetten wanneer iets belangrijk is en het iemand onnodig moeilijk maken. Alsof Nederlands en Engels niet al pittig genoeg zijn met dyslexie, moet je op de middelbare school verplicht twee extra vreemde talen leren. Wie heeft dit in godsnaam bedacht? Wat is daar het nut en de noodzaak van? Waarom kunnen we niet focussen op hun talenten, in plaats van hameren op talen waar ze never nooit meer iets mee gaan doen en die niets anders opleveren dan frustratie? Ik begrijp sowieso niet dat die extra vreemde talen zoveel prioriteit krijgen, want ik geloof niet dat we de uitdagingen waar we als maatschappij voor staan, echt te lijf zullen gaan met Frans en Duits, maar dat is weer een andere discussie. In ieder geval zou het al heel veel schelen als andere vakken net zoveel prioriteit kregen als taal, en als die extra talen worden ingewisseld voor iets anders.

Met de juiste hulp is het een struggle at best, maar wat nog erger is dan dyslexie hebben is het hebben, maar het niet weten. De frustratie is hetzelfde, want je wordt niet op de juiste manier geholpen én je voelt je dom. Ook niet onbelangrijk: het heeft een negatieve invloed op het beeld wat anderen van je hebben. Als jouw potentie niet op de juiste waarde wordt geschat, heeft dat weer een enorme invloed op de mogelijkheden die je krijgt (kijk vooral Sander en de kloof als dit nieuws is).

Ook al haat ik hokjes en labels: om binnen het Nederlandse schoolsysteem eruit te halen wat erin zit, heb je het dyslexielabel nodig. Maar wanneer dyslexie gepaard gaat met een goed stel hersenen, is de kans groot dat het pas op de middelbare school, nog later of helemaal niet wordt ontdekt. Ben je slim? Dan kun je op de basisschool vaak nog best aardig compenseren, waardoor je niet voor vergoed onderzoek in aanmerking komt. Dus de enige reden dat wij weten dat Olivier dyslexie heeft, is dat wij het ons konden veroorloven het onderzoek zelf te betalen. Ben je slim en heb je dyslexie, dan heb je vaak dikke pech. Behalve als je ouders geld hebben.

Het verschil tussen onderzoek en geen onderzoek, het weten of niet weten, en wel of geen dyslexielabel heeft zoveel invloed op je zelfvertrouwen en de kansen die je krijgt. Dus het maakt me echt razend dat de middelen die ouders hebben zo'n grote rol speelt. De nieuwe minister van Onderwijs wil kansenongelijkheid aanpakken dus hopelijk is er nog ruimte op de agenda voor dit onderwerp.