Met alleen een vuurwerkverbod schiet je niets op

Twee jaar lang was ik verlost, twee heerlijke jaren zonder zigzagtochten door vuurwerkbommen, om van dat ene tegenvallende huisfeestje naar het andere te komen. Border Terriër Ted niet trillend in een hoek van de huiskamer met PTSS-klachten. Voor mij was het vuurwerkverbod een van de spaarzame geneugten van de coronapandemie. Om overbelaste zorgverleners te ontzien, stopten wij met een van onze raarste tradities. En dat had effect: tijdens de jaarwisseling werd weliswaar genoeg rottigheid uitgehaald, maar de ziekenhuisbedden bleven leger dan normaal.

Afgerukte vingers, nog meer luchtvervuiling dan normaal en dierenmishandeling. Voor mij is het een no brainer: kom maar door met dat vuurwerkverbod. Zo'n oer-Hollandse traditie is vuurwerk trouwens helemaal niet. Pas vijftig jaar geleden importeerden we die gevaarlijke gewoonte uit Indonesië. Een traditie waarmee we 1.000 vrachtwagens die 1.6 miljoen km afleggen aan gifstoffen de lucht inschieten, is het behouden wat mij betreft niet waard.

Tijdens mijn jeugd bleef ik op Oudejaarsdag al binnen. Rotjes afsteken in de kou: mij niet bellen. Mijn spaarzame zakgeld in de fik steken vond ik zonde. Nou hoeft echt niet alles wat ik stom vind verboden te worden. Dat kan ook helemaal niet in een vrije samenleving. Niet alle gedragsveranderingen worden gewapend met het Wetboek van Strafrecht tot stand gebracht. Afschaffen kan ook tot puberaal en ander recalcitrant gedrag leiden, 'want nu het verboden is, vind ik het nóg leuker om vuurwerk af te steken'.

Andere schadelijke gewoontes, zoals alcohol en sigaretten, zijn ook nog steeds toegestaan. Sterker nog: onze overheid verdient er een fortuin aan belasting mee. Maar of jouw lichaam een tempel is, of het rund uit de welbekende vuurwerkcampagne, moet je vooral zelf weten. Tot een bepaalde grens natuurlijk. Want de overheid moet haar burgers wel voldoende beschermen. En het afsteken van vuurwerk leidt tot zwaargewonden. Zeker nu het wordt toegestaan op een dag doordrenkt met alcohol en andere middelen. Vooral kinderen steken vuurwerk af. Ze zijn nog hartstikke onbehouwen en zien de gevolgen van hun gedrag niet in, dus zij moeten nog meer worden beschermd dan volwassenen.

Met een verbod bescherm je bovendien niet alleen de afsteker, maar ook een toevallige passant. Zij zullen zich vrijer bewegen op straat en verpesten hun longen niet. Paffen in de horeca werd uiteindelijk ook verboden om de gezondheid van ándere bezoekers en werknemers te beschermen.

Toch schieten we met een vuurwerkverbod alleen niets op. Met zoveel capaciteitsproblemen is het een illusie dat de politie bij iedere knal komt opdraven. Zonder adequate handhaving is een verbod waarschijnlijk alleen maar schadelijk, dan worden andere verboden ook niet meer serieus genomen. En dan is er nog het probleem van illegaal vuurwerk, je kan het beter explosieven noemen. Dit vuurwerk leidt tot de meeste gewonden. Vergis je niet, zulk zwaar spul komt met tonnen ons land binnen, zónder dat dit soort vuurwerkhandelaren worden opgespoord en bestraft. Vuurwerktoeristen halen de cobra’s en strijkers in het buitenland. Ook hier blijft strafbaar gedrag zonder consequenties. Zonder grensoverschrijdende aanpak van dit soort bommen, zullen er nog steeds een hoop vuurwerkgewonden vallen.

Na de zoveelste vuurwerkdiscussie, heeft de Tweede Kamer het probleem maar afgeschoven op de gemeentes. Die mogen dit jaar hun eigen vuurwerkbeleid bepalen. Volop knallen, een totaalverbod of vuurwerkvrije zones. Het is niet meer dan een onduidelijke lappendeken van regelgeving, als je het mij vraagt. In Den Haag zijn 53(!) vuurwerkvrije zones. Men ziet het als ultieme test: na Nieuwjaarsdag kan worden gekeken of een vuurwerkverbod inderdaad tot minder rottigheid leidt. Maar een strafbaarheidsstelling is geen snelwerkend wondermiddel. Zeker niet nu vuurwerk nog overal verkocht wordt. Maar het hoeft ook niet een snelwerkend medicijn te zijn, het is belangrijker dat je met een verbod een norm stelt voor gewenst gedrag.

Burgers kunnen wennen aan een nieuwe regel en hun gedrag erop aanpassen. Vroeger was het ook nog doodnormaal om te drinken op je 15e. Het bleek funest voor puberhersens en de minimumleeftijd werd verhoogd naar 18 jaar. Natuurlijk stopten niet alle minderjarigen linea recta met alcohol; eerst was er vast nog een hoge omloop in illegale safari cola. Maar in 2022 is het abnormaal om stevig te drinken onder de 18. Het verbod heeft het gewenste effect: langzame gedragsverandering. Alle schadelijke gevolgen van vuurwerk zijn al lang en breed bekend, laten we over tien jaar verbaasd onze wenkbrauwen optrekken over hoe absurd lang we aan die traditie hebben vastgehouden.