Gratis anticonceptie voor iedereen

It takes two to tango. Voor een zwangerschap heb je een sperma- en eicel nodig. En na de paringsdans, volgt soms een 'solobezigheid': de zwangerschap. Vrouwen, daarmee bedoel ik mensen met een baarmoeder, hebben te kampen met alle zwangerschapskwalen en de bevalling. Natuurlijk, met baarmoeder is het wat makkelijker zwanger worden dan zonder, dat begrijp ik ook wel. Maar, naast zwanger zijn, lijkt onbevrucht blijven ook vooral de verantwoordelijkheid van baarmoederbezitters. Want die beloofde mannenpil staat helaas nog in de wetenschappelijke kinderschoenen. Dus dat vrouwen daardoor grotendeels de anticonceptieverantwoordelijkheid dragen, daar is wellicht niet veel aan te doen. Juist daarom zouden anticonceptiekosten wél gesplit moeten worden. De harde realiteit is dat maar een schamele 3 procent van de mannen meebetaalt. En zo draaien vrouwen grotendeels op voor de anticonceptiekosten. Een soort baarmoederboete, dus.

Die financiële ongelijkheid was eigenlijk al lang en breed opgelost; Dolle Mina dwong in de jaren '70 gratis anticonceptie af met de leus 'moeders wil is wet, met de pil naar bed'. En zo zat de pil veertig jaar lang in het ziekenfonds. Daarna werd de anticonceptiestrijd speelbal voor de politiek. De pil werd in een paar jaar tijd meerdere keren in en uit de ziektenkosten geflipperkast, met een definitieve streep door de gratis pil in 2011. En nu, anno 2023, is de pil alleen kosteloos voor minderjarigen. Jongvolwassenen boeten al met hun eigen risico. 21-plussers, zonder aanvullende verzekering, betalen de volle mep.

Over anticonceptiekosten wordt vaak schamper gedaan. Maar een paar tientjes: niet zo zeuren! Dat vrouwen deze kosten soms wel dertig jaar lang betalen, wordt voor het gemak vergeten. Net als dat een hoop andere anticonceptiemiddelen een stuk duurder zijn dan de pil. Het anticonceptiebeleid werkt financiële ongelijkheid op deze manier in de hand, en die verschillen kunnen door de jaren sterk oplopen. Lang niet alle baarmoederbezitters kunnen die kosten betalen. Daarom gebruiken sommige seksueel actieve vrouwen überhaupt geen anticonceptie. Niet vanwege een prangende kinderwens, maar omdat condooms en de pil te duur zijn.

Eigenlijk klinkt het als een no brainer. Kosteloze anticonceptie is winst voor iedereen. Minder ongewenste zwangerschappen, minder ongewilde kinderen en dus netto minder ongelukkige mensen. En voor de kapitalistische koppen onder ons zijn gratis spiraaltjes ook goed nieuws. Dat betekent minder zwangerschapsverloven – en zo kunnen vrouwen meer uren maken op de werkvloer. Onze tweeverdienerseconomie kán helemaal niet meer draaien zonder anticonceptie. Iedereen profiteert van gekozen lege baarmoeders. Het is dan ook wel zo eerlijk om de rekening te splitten onder alle belastingbetalers.

Alleen dat gebeurt maar niet. Daarom zijn meerdere organisaties, zoals Bureau Clara Wichmann en Women Inc., naar de rechter gestapt. Hun eis: gratis toegankelijke anticonceptie voor iedereen. Dat vrouwen nu volledig opdraaien voor de rekening is in strijd met het gelijkheidsbeginsel en daarom discriminatie. Twee jaar geleden, werd deze eis nog afgewezen omdat er 'voldoende betaalbare anticonceptiemiddelen beschikbaar zijn'. De rechter constateerde wel dat er sprake is van ongelijkheid in de anticonceptiewereld, maar zag geen rol voor zichzelf bij het opheffen van die ongelijkheid. Dat moest de politiek maar fixen, aldus de togadrager.

Een duidelijke opdracht voor de politiek, zou je denken. Inmiddels zijn we twee jaar verder en heeft de gratis pil nog altijd geen comeback gemaakt in het basispakket. Toch gloort er een klein sprankje hoop aan de anticonceptiehemel, want gisteren werd het hoger beroep behandeld door het gerechtshof Den Haag. De bal ligt nu dus weer bij de rechterlijke macht. 

De geschiedenis leert dat rechters soms moedige uitspraken doen. Toen de overheid weigerde om internationale klimaatafspraken na te komen, was het ook de rechter die haar verplichtte. Misschien heeft het hof nu weer lef. Want zolang één groep blijft opdraaien voor de kosten, wordt het gelijkheidsbeginsel duidelijk geschonden. Dus terwijl de politiek achterover leunt, trekt de rechter deze kwestie hopelijk naar zich toe. Gratis anticonceptie is een fundamenteel recht voor iedereen en moet daarom uit de politieke arena worden gehaald. In september wordt uitspraak gedaan, ik ben benieuwd!