Kennis maken: kunstgeschiedenis
Het was historicus Johan Huizinga die bij Paul van den Akker (62) de liefde voor kunstgeschiedenis deed ontvlammen. “Ik was 17 en was van plan na de middelbare school naar de kunstacademie te gaan. Voor mijn eindopdracht op school las ik Huizinga’s Herfsttij der middeleeuwen uit 1919, dat net opnieuw was uitgegeven. Dat vond ik zo mooi, dat mijn broer zei: ‘Als je dit boeiend vindt, moet je eigenlijk kunstgeschiedenis gaan studeren.”
Zo geschiedde en nu is Van den Akker hoogleraar aan de Open Universiteit. Er zijn, zegt hij, allerlei redenen om meer over kunst te leren, maar je moet wel van kijken houden: "Het begint met nieuwsgierigheid; wat zie ik nou eigenlijk en waarom wordt dat zo gepresenteerd?" En dan zijn er allerlei lagen van kennisverwerving en verdieping te vinden. Hij onderscheidt er drie: “De eerste is puur de vreugde van de kennis. Dat je bijvoorbeeld leert wat verschillende heiligen aan attributen meedragen, zodat je ze leert herkennen in verschillende werken. Quizkennis, om het zo te noemen. Op het tweede niveau krijg je meer inzicht in verbanden en leer je allerlei vragen stellen. En op het hoogste niveau ontwikkel je zelf ook instrumenten om die vragen te beantwoorden. Dan ga je echt onderzoek doen.”
LEES OOK
Dit zijn zijn tips om op elk van die niveaus de kunstgeschiedenis te leren kennen.
Low-key kennismaken
"Het allersimpelste is om in de krant recensies van en artikelen over tentoonstellingen te lezen. Daar is vaak al zoveel uit te leren. En als je zelf naar een museum gaat en je ziet iets dat je aanspreekt, koop dan een catalogus. Die zijn – als het goed is – zo geschreven dat ze ook voor beginners toegankelijk zijn." Je kunt je ook laten inspireren door de verhalen van kunstkenners die regelmatig optreden op radio en tv; in aparte kunstprogramma’s of als een van de gasten in een talkshow.
Een tikkie intensiever
"Als je je iets meer wil verdiepen, is er een heel groot aantal tijdschriften verkrijgbaar." Hij noemt met name:
Kunstschrift: "Hier ben ik zelf bij betrokken, maar ik moet het toch even aanraden. Het is een mooi geïllustreerd en toegankelijk tijdschrift, met steeds een nieuw thema. De artikelen zijn interessant voor iedere kunstliefhebber, van beginner tot kenner. Vaak sluit het tijdschrift aan bij tentoonstellingen en het behandelt altijd nieuwe kennis, inzichten en onderzoeken. Daarnaast heeft het een goede tentoonstellingsagenda, zodat je weet wat er te zien is."
“ Zet je over je schroom heen en stap een galerie binnen. Je hoeft echt niks te kopen
Collect, Museumtijdschrift en Tableau Magazine: "Dit zijn alle drie informatieve en rijk geïllustreerde tijdschriften, gewijd aan actuele onderwerpen rond allerlei kunstvormen uit verschillende tijden en gebieden. Aan bod komen niet alleen schilderkunst en sculptuur, maar ook architectuur, fotografie, videokunst, antiek en bijvoorbeeld design."
Metropolis M: "De beste optie voor wie met name geïnteresseerd is in moderne en eigentijdse kunst. Wel al voor de iets meer ingevoerde lezer, voor een echte beginner kan dit wat te theoretisch zijn."
De Witte Raaf: "Een Belgisch tijdschrift dat wordt uitgegeven in de vorm van een krant. Sterk theoretisch, en dus voor de iets gevorderde kunstliefhebber van vooral recente kunst en kunstkritiek. Maar sommige artikelen zijn goed leesbaar en interessant.”
Wie nog meer wil weten over het rijke aanbod aan nationale en internationale kunsttijdschriften, kan eens een universiteitsbibliotheek inlopen, zegt Van den Akker. Veel universiteiten hebben er de recente nummers van de tijdschriften ter inzage liggen.
“ Bij een galerie hoef je echt niks te kopen en je kunt er een mooie zaterdag aan hebben
Daarnaast kan je natuurlijk een boek lezen, of meerdere. Van den Akker raadt aan eens rond te neuzen bij uitgevers als W Books, Scriptum Art, Verloren, Van Tilt of AUP. "En als je dan in de literatuurverwijzingen kijkt van een boek dat je boeiend vindt, weet je vanzelf waar je je zoektocht verder kan zetten."
Het diepe in
Voor wie graag meer doet dan lezen alleen, zijn er talloze manieren om veel kunst te zien. In musea natuurlijk, met hun vaste collecties en wisselende tentoonstellingen, maar misschien nog wel leuker zijn de beurzen, kunsthandels en galeries. "Leuke beurzen zijn bijvoorbeeld PAN Amsterdam, Affordable Art Fair, TEFAF in Maastricht, Art Breda, en Art Rotterdam – die laatste is komend weekend toevallig!"
Maar er zijn er nog veel meer natuurlijk. Ben je vooral geïnteresseerd in eigentijdse kunst, dan zijn de galeries een prima optie. "Zet je over je schroom heen en loop gewoon binnen", tipt Van den Akker. "Je hoeft echt niks te kopen en je kan er een hele leuke zaterdag aan hebben." Bij de kunsthandels ligt vind je dan weer werk van uit allerlei verschillende tijden.
“ Hoe beter je ingevoerd bent, hoe leuker het kijken naar kunst wordt
Een cursus doen kan natuurlijk ook. Daarvoor raadt hij onder andere de Vrije Academie aan. "Hun aanbod is heel breed en heel toegankelijk. Het gaat over allerlei periodes en ze hebben ook goede aanvullende activiteiten als excursies." Voor wie ouder is dan 50 is de HOVO een interessante optie (of tip het aan je ouders). En ook de Open Universiteit, waar Van den Akker aan verbonden is, biedt een aantal kunsthistorische cursussen.
Down the rabbit hole
Raak je maar niet uitgekeken? Dan zijn er verschillende manieren om diepgang te vinden. "Die kunsthistorische cursussen van de OU maken deel uit van het aanbod aan deeltijdonderwijs; onderwijs voor wie om wat voor reden dan ook een voltijdstudie niet haalbaar is. Er zijn in principe geen toelatingseisen. Je kunt dus één enkele cursus volgen, maar ook een klein programma van een paar cursussen, een zogenaamd focusprogramma. Wil je een erkend universitair diploma halen, dan kun je de cursussen inbrengen in een bacheloropleiding. Wij hebben een bachelor Algemene Cultuurwetenschappen. Dat is een pakket opleiding met vier disciplines: cultuurgeschiedenis, kunstgeschiedenis, filosofie en letterkunde."
Wie nóg verder wil, kan er zelfs een master aan vastplakken. De Universiteit van Amsterdam en de Universiteit Leiden bieden ook studies Kunstgeschiedenis in deeltijd aan, maar die stellen wel toelatingseisen.
En dan is de cirkel rond, zegt Paul van den Akker. "Want als je eenmaal zo goed ingevoerd bent, blijven de recensies, de boeken en tijdschriften belangrijk om te lezen. En naar kunst kijken bij galeries, in musea en op beurzen wordt alleen maar leuker."
